Il rapporto finanziario elaborato da Oxford Economics/Haver Analytics alla fine di maggio è arrivato ad agitare le “acque calme” degli ultimi giorni, ammesso che si possa parlare di una cosa simile in un paese in ebollizione. In Parlamento infatti si stanno votando le misure richieste dalla Troika come pre-requisito, misure che nel contenuto e nella forma costituiscono una violazione della sovranità e un’offesa ai processi democratici.  Perché dovrei interessarmi a questo rapporto? Sono un semplice, per quanto attivo, membro della società civile e non un’economista e quindi non è facile per me capirlo.

Innanzitutto perché riguarda gli effetti sulla società greca di un possibile Grexit dall’Eurozona. Il dialogo acquista automaticamente un inquadramento del tutto nuovo, almeno riguardo a un’uscita coordinata. D’ora in poi ogni conversazione dev’essere più tecnica. Fino ad ora a parlare di un possibile Grexit sono stati parlamentari, ministri e perfino il Primo Ministro; nella sua ultima intervista alla ERT, la televisione pubblica greca, ci ha detto che lasciando l’Eurozona un’attuale pensione di 800 euro corrisponderebbe a 800 dracme. Ogni conversazione deve esaminare i piani attuali o già esistenti, invece di minacciare processi speciali (commento dell’autore: un tipo di processo che in certi casi potrebbe applicarsi ai politici) e il dialogo deve lasciarsi alle spalle i facili  slogans e venire al punto. Il movimento che sostiene l’uscita dall’euro come la soluzione migliore per i paesi strangolati dalla valuta dovrebbe considerare la discussione a partire da questo rapporto e con questo  scenario e ricordare che esso è stato diffuso prima del voto in Parlamento sulle misure richieste per firmare un nuovo Memorandum. Il dialogo tra gli analisti economici e i politici dei due schieramenti si sta intensificando e le argomentazioni e i diversi punti di vista crescono di giorno in giorno.

In secondo luogo, perché questo rapporto fornisce alla società civile la possibilità di capire le dimensioni di un Grexit, di cominciare a pensarci e a prepararsi, prima di trovarsi in situazioni come quelle che abbiamo vissuto negli ultimi cinque anni. Situazioni tremende basate sulla teoria dello  shock, che hanno provocato risposte molto deboli a un simile diluvio di disastri e causato un’enorme crisi umanitaria, senza precedenti all’interno della “prospera” Unione Europea. Il rapporto ci permette anche di cominciare a pensare all’influenza sulle nostre abitudini di consumatori, all’attuale produzione del paese, alla rianimazione bocca a bocca di cui c’è bisogno in questo momento, a possibili  future professioni, a miglioramenti nella qualità dei nostri servizi turistici, che saranno più economici e competitivi in confronto a quelli di altri paesi dell’Eurozona, così che la domanda crescerà. Ci dà anche l’opportunità di agire in modo più organizzato, concentrando le forze per non perdere quello che è rimasto del tessuto e dello stato sociale e di occuparci degli esclusi, soprattutto riguardo alle esigenze quotidiane di base, alle questioni sanitarie e ai farmaci.  E’ quello che abbiamo fatto negli ultimi cinque anni, ma si tratta adesso di adottare una forma più seria, organizzata e “coordinata” e magari anche di avere una prospettiva di ripresa (come viene previsto a partire dal secondo anno in avanti dal rapporto di Oxford Economics/Haver Analytics).

In terzo luogo perché il modo in cui questo rapporto è stato presentato all’opinione pubblica greca dai mass media ufficiali che appoggiano il sistema ha rivelato ancora una volta la vera natura della propaganda da quattro soldi. Mi riferisco allo stesso disgustoso approccio usato durante le elezioni europee dell’anno scorso, le elezioni nazionali di gennaio e il referendum di luglio, che sta ormai diventando sempre più ignobile.  Si è fatto ricorso a un’altra compagnia, specializzata in consulenze alle multinazionali, insieme a titoli sensazionalisti che diffondono la paura, per presentare parte del rapporto, sottolineando i risultati a breve termine. Anche i sostenitori di un Grexit sanno benissimo che le cose non saranno facili. Stiamo parlando della stessa compagnia che nel 2007 ha definito “uomo d’affari dell’anno” il signor L. Lavrendiades, finito in carcere preventivo per uno scandalo economico legato a 700 milioni di euro di prestiti della Proton Bank. Il processo è cominciato nel marzo del 2015, con il coinvolgimento di altre 42 persone. Invece di imparare da questo errore (ammesso che fosse qualcosa di imprevedibile), la stessa compagnia riappare oggi, usando lo stesso brutale stile di comunicazione e vendendoci parti del rapporto come previsione che un Grexit sarà per noi un inferno. E tutto questo senza riserve riguardo a una questione delicata e senza precedenti nella storia dell’Eurozona. Per quello che posso capire e in tutta modestia, per quanto sulla carta si possano fare bene i compiti, se viene avviato il processo del Grexit appariranno senz’altro fattori imprevisti, sia positivi che negativi, dal punto di vista economico, geopolitico e anche umano.

Sotto voce:

  • Il rapporto iniziale non è accessibile gratis, a meno di non acquistarlo al prezzo di 1500 euro per parte. E’ una pratica comune in questo campo, ma così siamo alla mercé dell’informazione fornita dalla fonte che ha finanziato la ricerca e comunicato i suoi risultati.
  • Qualche giorno prima della conclusione del rapporto ho letto nel sito di Oxford Economics le seguenti frasi: Dal 1945 in poi oltre 70 paesi e territori sono usciti da un’unione monetaria. Soli in pochi casi si sono verificati grandi cali di produttività e alcuni di questi si possono spiegare con fattori come una guerra civile, o la transizione da un’economia pianificata a una di mercato. In base alla storia e alla probabilità che un’uscita dall’euro non filerà liscia, nel caso di un Grexit il PIL potrebbe scendere all’inizio del 10%. Commento del redattore: altri economisti più pessimisti, ma comunque a favore di un ritorno alla moneta nazionale, prevedono che questa percentuale arrivi al 30%. La perdita di produttività però potrebbe essere minore se l’uscita venisse gestita bene (http://www.oxfordeconomics.com/releases/2015-04-28/must-grexit-be-a-disaster-some-lessons-from-history)
  • Mi chiedo a chi toccherebbe gestire bene quest’uscita. D’altra parte mi chiedo anche chi potrà “gestire” un nuovo Memorandum, soprattutto se votato in un quadro di abolizione della democrazia e con la richiesta di metterlo in pratica a un governo il cui primo ministro dichiara apertamente di non crederci.

Si ringrazia Konstantinos Koulaxis per aver fornito alcune delle informazioni utili a scrivere questo articolo.

Versione in greco:

Grexit reloaded: η διαδικασία της αποδαιμονοποίησης ξεκίνησε;

Τα «ήσυχα» νερά των τελευταίων ημερών (αν υπάρχει αυτό σε μια χώρα που πραγματικά βράζει, περνώντας «προαπαιτούμενα μέτρα» στο Κοινοβούλιό της μέσα σε διάστημα 10 ημερών που τόσο ως προς το περιεχόμενό τους όσο και ως προς τη διαδικασία με την οποία αυτό γίνεται μετατρέπονται σε καταπάτηση της εθνικής κυριαρχίας και του σεβασμού των δημοκρατικών μας διαδικασιών) ήρθε να ταράξει η οικονομική έκθεση Oxford Economics/Haver Analytics, που εκπονήθηκε στα τέλη του Μαΐου 2015. Γιατί εμένα, που δεν είμαι οικονομολόγος ώστε να μπορώ εύκολα να την μελετήσω αλλά είμαι ένα απλό αλλά ενεργό μέρος της κοινωνίας των πολιτών να με ενδιαφέρει μια τέτοια μελέτη;

Αρχικά, γιατί είναι μια έκθεση που μετρά τις επιπτώσεις που θα έχει η πιθανή έξοδος από την ευρωζώνη στην ελληνική κοινωνία. Αυτόματα ο διάλογος μπαίνει σε άλλο πλαίσιο, τουλάχιστον για την περίπτωση της συντεταγμένης εξόδου. Από την έκθεση αυτή και μετά κάθε συζήτηση οφείλει να γίνει ακόμα πιο τεχνική, να αφήσει στην άκρη τον τρόπο με τον οποίο μέχρι στιγμής αντιμετωπιζόταν η έξοδος από την ευρωζώνη, από παρατρεχάμενους, βουλευτές, Υπουργούς ακόμα και από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό (με εκείνο το ανεκδιήγητο τα 800 ευρώ θα γίνουν 800 δραχμές που μας σέρβιρε στην τελευταία του συνέντευξη στην ΕΡΤ). Οφείλει να εξετάσει προσεκτικά κάθε σχέδιο που υπάρχει ή υπήρξε αντί να το απειλεί με ειδικά δικαστήρια, οφείλει να αφήσει στην άκρη τα σλόγκαν και να μπει στην ουσία. Το κίνημα που υποστηρίζει την έξοδο από το ευρώ ως την πιο βιώσιμη λύση για τις χώρες που στραγγαλίζονται από το νόμισμα πρέπει να θεωρεί ότι από αυτή την έκθεση και μετά (η οποία μάλιστα συντάχθηκε πριν ψηφιστούν τα προαπαιτούμενα για νέο μνημόνιο μέτρα από τη Βουλή των Ελλήνων), το σενάριο αυτό μπαίνει για τα καλά στο τραπέζι των συζητήσεων. Ο διάλογος μεταξύ των οικονομικών αναλυτών και των πολιτικών που εκπροσωπούν τις αντίστοιχες θέσεις δυναμώνει, τα επιχειρήματα και οι οπτικές γωνίες της ανάλυσης πληθαίνουν.

Δεύτερον, γιατί δίνεται στην κοινωνία των πολιτών η δυνατότητα να αντιληφθούμε τις διαστάσεις μιας εξόδου από το ευρώ, να ξεκινήσουμε να σκεπτόμαστε σοβαρά γύρω από αυτές και να προετοιμαστούμε, πριν βρεθούμε αντιμέτωποι με καταστάσεις σαν αυτές που ζήσαμε εδώ και 5 χρόνια που βασίστηκαν στη θεωρία του σοκ και προκάλεσαν μια άνευ προηγουμένου αδυναμία απάντησης στη βροχή των γεγονότων και μια άνευ προηγουμένου ανθρωπιστική κρίση (τουλάχιστον για τα χρόνια που η ευρωπαϊκή ιδέα ευημερεί). Μας δίνει τη δυνατότητα να ξεκινήσουμε να σκεφτόμαστε τις καταναλωτικές μας συνήθειες που σίγουρα θα υποστούν ακόμα μεγαλύτερο πλήγμα, τη σημερινή παραγωγή της χώρας και το φιλί της ζωής που χρειάζεται, τα πιθανά επαγγέλματα του μέλλοντος, μια ορθότερη επένδυση στην ποιότητα των τουριστικών υπηρεσιών μας που θα είναι σίγουρα φτηνότερες στην περίπτωση εξόδου σε σύγκριση με άλλες χώρες της ευρωζώνης, άρα θα αυξηθεί η ζήτηση. Να δράσουμε οργανωμένα συγκεντρώνοντας δυνάμεις για να μην διαλυθεί τελείως ότι έχει απομείνει από τον κοινωνικό ιστό και το κράτος πρόνοιας, να φροντίσουμε όσους/ες θα μείνουν έξω από το σύστημα κυρίως όσον αφορά τις καθημερινές τους ανάγκες και τα σημαντικά ζητήματα υγείας, περίθαλψης και φάρμακου. Ό,τι δηλαδή κάνουμε εδώ και 5 χρόνια, αλλά πιο σοβαρά, πιο «συντεταγμένα» κι εμείς, πιο οργανωμένα και ίσως και με μια προοπτική ανάκαμψης (όπως τουλάχιστον προβλέπει ότι θα συμβεί από το δεύτερο χρόνο και μετά και η ίδια η έκθεση Oxford Economics/Haver Analytics).

Τρίτον, γιατί με τον τρόπο που πλασαρίστηκε η έκθεση στο ελληνικό κοινό από τα mainstream ΜΜΕ που στηρίζουν το σύστημα ξεσκεπάστηκε το πρόσωπο της φτηνής προπαγάνδας για μια ακόμα φορά. Είναι η ίδια αηδιαστική προσέγγιση που βιώσαμε στις ευρωεκλογές, στις εθνικές εκλογές τον περασμένο Ιανουάριο, που είδαμε στο δημοψήφισμα του Ιουλίου και που κορυφώνεται από το δημοψήφισμα και μετά. Επιστρατεύτηκε μια άλλη εταιρία, που εξειδικεύεται στην παροχή συμβουλών σε πολυεθνικές εταιρείες και με τη βοήθεια των παχιών τίτλων και της καλλιέργειας του φόβου παρουσίασε μέρος της έκθεσης, υπερτονίζοντας το βραχυπρόθεσμο διάστημα, χρονικό περιθώριο που ακόμα και οι υποστηρικτές του Grexit εξηγούν ότι δεν θα είναι ένας περίπατος. Η ίδια αυτή εταιρεία είχε αναδείξει το 2007 σε επιχειρηματία της χρονιάς τον Λ. Λαυρεντιάδη, ο οποίος τρία χρόνια μετά κρίθηκε προφυλακιστέος για το σκάνδαλο παροχής επισφαλών δανείων ύψους 700 περίπου εκατομμυρίων ευρώ της Proton Bank[1] σε μια ογκώδη δικογραφία που εμπλέκονται συνολικά 42 άτομα. Και αντί να μάθει από το λάθος αυτό ή να δεχθώ ότι έστω δεν μπορούσε να το προβλέψει έρχεται τώρα να μας επιβάλλει με έναν τουλάχιστον κακόγουστο επικοινωνιακά τρόπο, το μέρος της έκθεσης της Oxford Economics / Haver Analytics που αυτή επιθυμεί, πλασάροντάς το μάλιστα για δικό της, ωσάν την επόμενη κόλασή μας. Χωρίς για ένα τόσο ευαίσθητο θέμα, που δεν έχει ποτέ συμβεί ξανά εντός ευρωζώνης (άρα με το φτωχό μου το μυαλό εγώ καταλαβαίνω ότι όση άσκηση επί χάρτου και να κάνεις σίγουρα θα υπάρξουν παράγοντες που δεν θα μπορέσεις να προβλέψεις, θετικοί και αρνητικοί, οικονομικοί, γεωπολιτικοί και ανθρώπινοι) να κρατά επιφυλάξεις.

Ψιθυριστά

Η αρχική έκθεση δεν είναι προσβάσιμη δωρεάν στο κοινό, εκτός αν αγοραστεί με 1500 ευρώ το κομμάτι,[2] κάτι που ναι μεν συνηθίζεται όταν εκπονούνται αντίστοιχες εκθέσεις αλλά μας αφήνουν έρμαια της πληροφορίας που θα μας μεταφέρει όποιος οργανισμός την αγοράσει ή τη χρηματοδοτήσει και στη συνέχεια την επικοινωνήσει.

Διαβάζω στο website της Oxford Economics λίγες μέρες πριν την ολοκλήρωση της έκθεσης: πάνω από 70 χώρες και περιοχές έχουν βγει από νομισματικές ενώσεις από το 1945 μέχρι σήμερα. Μόνο σε ένα μικρό νούμερο περιπτώσεων αυτή η κίνηση είχε ως αποτέλεσμα απότομες απώλειες στην παραγωγή, ορισμένες δε από αυτές μπορούν να εξηγηθούν από άλλους παράγοντες, όπως εμφύλιοι πόλεμοι ή μετάβαση από κατευθυνόμενες οικονομίες σε οικονομίες αγοράς. Βασισμένοι στην ιστορία και στο γεγονός ότι μια έξοδος από το ευρώ για την Ελλάδα δεν είναι εφικτό να είναι ιδιαίτερα απαλή, η χώρα μπορεί να δει αρχικά μια πτώση του ΑΕΠ της στο 10% (σ.τ.σ. υπάρχουν οικονομολόγοι που είναι πιο απαισιόδοξοι αν και υπέρ του εθνικού νομίσματος και την υπολογίζουν έως και 30%), όμως η απώλεια στην παραγωγή μπορεί να είναι κάπως χαμηλότερη αν γίνει μια ορθή διαχείριση της εξόδου.[3]

Αναρωτιέμαι τίνος δουλειά θα είναι η ορθή διαχείριση τυχόν εξόδου από την ευρωζώνη όπως αντίστοιχα αναρωτιέμαι τίνος δουλειά είναι η «ορθή» διαχείριση ενός νέου Μνημονίου, ειδικά όταν ψηφίζεται υπό αυτές τις συνθήκες κατάλυσης της Δημοκρατίας και καλείται να υλοποιηθεί από μια κυβέρνηση της οποίας ο Πρωθυπουργός δηλώνει ανοιχτά ότι δεν το πιστεύει;

Credits στον Κωνσταντίνο Κουλαξή (για ορισμένες πληροφορίες που μου έστειλε και έκανα χρήση για τη συγγραφή αυτού του άρθρου)

[1] http://www.thepressproject.gr/article/74802/Ksekina-i-diki-gia-to-skandalo-tis-Proton-bank

[2] http://costaslapavitsas.blogspot.gr/

[3] http://www.oxfordeconomics.com/releases/2015-04-28/must-grexit-be-a-disaster-some-lessons-from-history