Πριν από τέσσερα χρόνια, ο Τόμας Σάλμι έπινε για να ξεχάσει. Ήταν άστεγος και ζούσε στους δρόμους της πρωτεύουσας της Φινλανδίας στο Ελσίνκι.
Από την αρχή η ζωή του ήταν δύσκολη. Δεν μπορούσε να ζει στο σπίτι του, γιατί ο πατέρας του ήταν επιθετικός. Άλλαξε συνολικά εννιά κοινότητες παιδικής φροντίδας. Η εφηβεία πέρασε και μέχρι τα 21 του ήταν άστεγος. «Έχασα την αίσθηση μιας κανονικής ζωής»,δηλώνει . Έγινε καταθλιπτικός, επιθετικός, και εθισμένος στο αλκοόλ. Έφτασε να πίνει δυο μπουκάλια καθημερινά και στο τέλος της ημέρας έμπλεκε σε μπελάδες. «Σκεφτόμουν πως δεν με νοιάζει να μπω φυλακή. Θα αποφύγω το κρύο και το χιόνι», λέει.
Ο Σαλμι κοιμόταν στο σιδηροδρομικό σταθμό του Ελσίνκι όταν ένας κοινωνικός λειτουργός τον βρήκε και του είπε ότι θα μπορούσε να τον βοηθήσει. Ήρθε σε επαφή με το Ινστιτούτο Deaconess του Ελσίνκι (HDI), ένα φινλανδικό μη κερδοσκοπικό ίδρυμα που παρέχει κοινωνικές υπηρεσίες. Έναν χρόνο αργότερα μετακόμισε στο Aurora-Tola, σε ένα σπίτι 125 τ.μ που διευθύνεται από το HDI.
Πλέον, στα 25 του, ζει στο δικό του διαμέρισμα, εργάζεται ως επιστάτης και η ζωή του κυλά σε κανονικούς ρυθμούς. «Πλέον κανείς δεν έρχεται να με διώξει ή να μου πει τι να κάνω», αναφέρει. «Αν θέλω να χορέψω στο σπίτι μου, μπορώ».
Ο Σάλμι είναι ένα φωτεινό παράδειγμα του φινλανδικού προγράμματος «Πρώτη Στέγη», το οποίο έχει τεθεί σε λειτουργία εδώ και τουλάχιστον μια δεκαετία.
Το πρόγραμμα έχει ως εξής: Παραχωρείται στον άστεγο ένα σπίτι διά παντός με πολύ χαμηλό ενοίκιο που μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτό. Συνήθως το πληρώνουν με το κοινωνικό επίδομα που λαμβάνουν. Σε αυτό δεν υπάρχουν ιδιαίτεροι κανόνες. Για παράδειγμα, μπορούν να πίνουν. Παρέχεται ψυχική υποστήριξη για την αντιμετώπιση κατά του εθισμού στο αλκοόλ και τα ναρκωτικά και στη συνέχεια τους εξασφαλίζεται δουλειά. Το μόνο, δηλαδή, που απαιτείται από αυτούς, είναι να συμβουλεύονται τους κοινωνικούς λειτουργούς και τους επαγγελματίες άλλων ειδικοτήτων, που εργάζονται μόνιμα στις πολυκατοικίες των αστέγων
Παραχωρούνται ειδικά διαμορφωμένα κτίρια για αυτό το πρόγραμμα. Για παράδειγμα, μια στρατιωτική μονάδα στο Ελσινκι, μετατράπηκε σε ένα συγκρότημα διαμερισμάτων με 81 δωμάτια και 250 κρεβάτια. Οι άστεγοι βρήκαν ένα κεραμίδι για το κεφάλι τους.
Σε όσους φέρουν ως επιχείρημα το μεγάλο κόστος του μέτρου, η απάντηση είναι η εξής: Το φινλανδικό κράτος έχει ξοδέψει 300 εκατ. ευρώ για 3.500 διαμερίσματα και 300 κοινωνικούς λειτουργούς που δουλεύουν με τους άστεγους. Οι Φινλανδοί έχουν υπολογίσει ότι για κάθε άστεγο που βρίσκει σπίτι, το κράτος γλυτώνει 15.000 ευρώ το χρόνο, ποσά που θα ξοδεύονταν σε νοσοκομειακή περίθαλψη, φυλακές ή αστυνομικές υπηρεσίες.
Κι ενώ σε όλες τις άλλες χώρες του δυτικού πληθυσμού το πρόβλημα των αστέγων διογκώνεται, στην Φινλανδία αμβλύνεται. Το 1987, υπήρχαν 18.000 καταγεγραμμένοι άστεγοι στη Φινλανδία, οι περισσότεροι στο Ελσίνκι. Το 2017, το νούμερο είχε πέσει στους 7.112, από τους οποίους μόνο οι 415 έμεναν στον δρόμο. Οι υπόλοιποι βρήκαν καταφύγιο σε σπίτια συγγενών ή φίλων.
Η απήχησή του αρχίζει να επηρεάζει και τη νοοτροπία άλλων χωρών. Στην Αγγλία, η κυβέρνηση συμφώνησε να χρηματοδοτήσει αντίστοιχες πιλοτικές προσπάθειες σε τρία μέρη της χώρας, ενώ σε Ουαλία, ΗΠΑ, Δανία, Αυστραλία, ήδη λειτουργούν ανάλογα προγράμματα.
