Πριν μερικούς μήνες είδε το φως της δημοσιότητας μια έκθεση με τίτλο «Διευρύνοντας το Φρούριο», που επιμελήθηκαν το Transnational Institute και το Stop Wapenhandel. Πρόκειται για δυο οργανισμούς που ασχολούνται με την έρευνα και τη διεκδίκηση για ζητήματα δημοκρατίας, πολιτικής και βιομηχανίας όπλων. Η έκθεση ήρθε ως συνέχεια της κοινής δημοσίευσης που επιμελήθηκαν δυο χρόνια πριν, με τίτλο «Πόλεμοι των Συνόρων: οι έμποροι όπλων που κερδοσκοπούν από την προσφυγική τραγωδία στην Ευρώπη». Τα βασικά ευρήματα εκείνης της έρευνας αποκάλυπταν:

  • Ότι οι πολιτικές που αφορούν τη μετανάστευση και τα σύνορα της Ε.Ε. βασίζονται σε ένα πλαίσιο στο οποίο οι πρόσφυγες και οι μετανάστες αντιμετωπίζονται ως απειλή για την ασφάλεια και η λύση γι αυτό είναι ο «αγώνας ενάντια στην παράνομη μετανάστευση», που αυξητικά κάνει χρήση (παρα)στρατιωτικού υλικού και προσωπικού.
  • Το πώς οι πολιτικές της ΕΕ, που σκόπευαν να δώσουν απαντήσεις στο παραπάνω θέμα, οδήγησαν σε άνθιση της αγοράς ασφάλειας, χτίζοντας τοίχους, παρέχοντας υλικό για φύλαξη των συνόρων και εγκαθιδρύοντας συστήματα επιτήρησης.
  • Ότι η ίδια βιομηχανία που πουλά όπλα στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, τροφοδοτώντας τις συγκρούσεις, την καταπίεση και τις παραβιάσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, που οδήγησαν ουσιαστικά τους ανθρώπους να φύγουν από τις πατρίδες τους, είναι επίσης η ίδια που κερδίζει τη μερίδα του λέοντος των συμβολαίων που αφορούν την ασφάλεια των συνόρων.
  • Ότι η βιομηχανία όπλων και ασφάλειας βοήθησε ουσιαστικά στο να σχεδιαστούν οι πολιτικές ασφάλειας συνόρων, από τις οποίες τώρα κερδίζει -ως αποτέλεσμα του λόμπι που έκανε- διαρκείς συναλλαγές με φορείς της Ε.Ε. που ασχολούνται με τα σύνορα, αλλά και επιρροή στην πολιτική έρευνας που πραγματοποιεί η ΕΕ.

 

Τί το καινούριο έρχεται να μας δώσει η φετινή έρευνα των δυο Οργανισμών;
Για τους λάτρεις των χρονολογιών υπάρχουν καταγεγραμμένα ανά χρονιά τα βασικά βήματα που έκανε η Ε.Ε. από το 1992 μέχρι το 2006 προς την πολιτική εξωτερικής διαχείρισης των συνόρων της, εξηγώντας πως δεν πρόκειται για ένα πλάνο με το χαρακτήρα του επείγοντος, αλλά για μια καλά σχεδιασμένη στρατιωτικοβιομηχανική πολιτική. Επίσης, υπάρχουν σημαντικές αναγνώσεις σε όλες τις πολιτικές εξελίξεις και συνόδους που μας οδηγούν με προσεκτικά βήματα στη θέσπιση Επιτρόπου Άμυνας, αλλά και στη δέσμευση των χωρών μελών σε έναν «προϋπολογισμό άμυνας» εντός του οικονομικού πακέτου Ε.Ε. 2021 – 2027, ύψους 76 δις ευρώ.

Καταγράφεται με ποσοστά το προφίλ των χωρών εκτός Ε.Ε. που χρηματοδοτείται από την Ε.Ε. για να «συγκρατεί» τις προσφυγικές ροές. Για παράδειγμα, 48% των κρατών (17 κράτη) αναφέρονται ως «ανελεύθερα», με μόνο 3 κράτη να καταχωρούνται ως «ελεύθερα». Στο 34% των κρατών (12 κράτη) καταγράφονται ακραίοι κίνδυνοι για τα ανθρώπινα δικαιώματα, ενώ στα υπόλοιπα 23 κράτη παρατηρούνται μεγάλοι κίνδυνοι για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Καταγράφεται και κάτι ακόμα, πιο σημαντικό: τα ευρωπαϊκά κράτη συνεχίζουν να πωλούν όπλα σε αυτές τις χώρες, παρά το γεγονός ότι πυροδοτούν περαιτέρω συγκρούσεις, βία και καταστολή και συμβάλλουν έτσι στη δημιουργία περισσότερων προσφύγων. Η συνολική αξία των αδειών που εκδόθηκαν από τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. για εξαγωγές όπλων σε αυτές τις 35 χώρες τη δεκαετία 2007-2016 υπερβαίνει τα 122 δισεκατομμύρια ευρώ. Στο 20% αυτών των χωρών έχει επιβληθεί εμπάργκο όπλων από την Ε.Ε. ή/και τον ΟΗΕ, αλλά οι περισσότερες εξ αυτών εξακολουθούν να δέχονται όπλα από ορισμένα κράτη-μέλη της ΕΕ, καθώς και υποστήριξη από την Ε.Ε. για τις ένοπλες δυνάμεις και τις δυνάμεις ασφαλείας τους.

Κατά τη διάρκεια τοποθέτησης που μου ζήτησε να κάνω το Ελληνικό Φόρουμ Προσφύγων σε πρόσφατη ημερίδα του, αντλώντας υλικό από αυτή την έκθεση, ανέφερα ορισμένα ονόματα που θεωρώ ότι πρέπει να έχουν «ξεχωριστή» θέση σε κάθε δημόσιο διάλογο που αφορά το προσφυγικό. Ο γαλλικός κολοσσός της παραγωγής όπλων Thales, που τυγχάνει και σημαντικός εξαγωγέας όπλων στην περιοχή, είναι ένας βασικός «παίκτης» που παρέχει στρατιωτικό εξοπλισμό και εξοπλισμό ασφαλείας για την ασφάλεια των συνόρων, καθώς και βιομετρικά συστήματα και εξοπλισμό. Σημαντικοί εταιρικοί προμηθευτές βιομετρικής ασφάλειας είναι και οι Veridos, OT Morpho και Gemalto (που σύντομα θα εξαγοραστεί από την Thales). Εν τω μεταξύ, η Γερμανία και η Ιταλία χρηματοδοτούν τις δικές τους εταιρείες όπλων – Hensoldt, Airbus και Rheinmetall (Γερμανία), Leonardo και Intermarine (Ιταλία) – για να υποστηρίξουν πρότζεκτ ασφαλείας των συνόρων σε ορισμένες χώρες της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής, και ιδιαίτερα στην Αίγυπτο, την Τυνησία και τη Λιβύη. Στην Τουρκία, σημαντικές συμβάσεις για την ασφάλεια των συνόρων έχουν δοθεί σε τουρκικές εταιρείες παραγωγής όπλων, όπως οι Aselsan και Otokar, οι οποίες χρησιμοποιούν τους πόρους για να επιδοτούν τις δικές τους προσπάθειες στο χώρο του στρατιωτικού εξοπλισμού. Πρόκειται για τις ίδιες εταιρείες που υποστηρίζουν με εξοπλισμό τις επιθέσεις της Τουρκίας στις κουρδικές κοινότητες.

 

Η συζήτηση για το προσφυγικό περιορίζεται στη διαχείριση
Ποιοι μιλούν σήμερα για το προσφυγικό και τι λένε; Μιλούν οι πάντες και αυτό είναι θετικό. Μέχρι προ ολίγου η σχέση μας με τους πρόσφυγες ήταν ιστορική: Θράκη, Μικρασία, οι γονείς ή οι παππούδες μας που έφυγαν σε Γερμανία, Αμερική, Καναδά και Αυστραλία, τα τραγούδια της ξενιτιάς. Τα προσφυγικά ρεύματα του Ιράκ, πέρασαν μάλλον κάτω από τη μύτη μας, δεν συζητώ για περιπτώσεις από χώρες με εμφυλίους ή για ανθρώπους που διώκονταν για πολιτικά φρονήματα.

Και μετά ήρθε η μαζική μετακίνηση από Συρία και συμπαρέσυρε (ευτυχώς) τη μαζική μετακίνηση από το Αφγανιστάν. Εκεί να θυμίσω μαίνεται πόλεμος εδώ και 17 χρόνια. Στην Ελλάδα, ανοίξαμε τα σπίτια, γεμίσαμε τα στρατόπεδα υποδοχής, νοικιάσαμε τα ξενοδοχεία, τους ξενώνες και τα δωμάτια, μαγειρέψαμε για τους πρόσφυγες ή και μαζί με τους πρόσφυγες, καθίσαμε στα ίδια θρανία, προσφέραμε ιατρική, νομική, ψυχολογική βοήθεια. Προσφέρουμε και σε αρκετές περιπτώσεις επωφελούμαστε.

Κατηγορούμε -και πολύ σωστά- την Ευρώπη ότι διαχειρίζεται την προσφυγική κρίση αντί να δίνει τέλος σε αυτή. Εμείς όμως τι κάνουμε; Παρόλο που σήμερα είμαστε πιο κοντά από ποτέ σε εκτοπισμένους ανθρώπους, έχουμε ακούσει περισσότερο από ποτέ τις ιστορίες τους, έχουμε το διαδίκτυο στη διάθεσή μας και τη δυνατότητα να διασταυρώσουμε δια ζώσης τα άψυχα στοιχεία, κάνουμε το ίδιο με τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που κατηγορούμε: αρκούμαστε μόνο στο να διαχειριζόμαστε καταστάσεις. Φοράμε μόνο το κουστούμι που μας δίνουν.

Υπάρχουν αιτίες που δημιουργούν το προσφυγικό. Κοινωνία και οργανώσεις πρέπει να το φωνάζουμε με κάθε αφορμή. Κάθε υγιές κύτταρο πρέπει, ανάλογα με το τι μπορεί, να φωτίζει πτυχές αυτού που λέμε «Ε.Ε. και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο». Τι σημαίνει σήμερα αυτό το σλόγκαν; Πώς θα του αποδώσουμε σύγχρονο αφήγημα; Ποια σημεία αυτού του αφηγήματος δεν συζητιούνται στο δημόσιο διάλογο; Γιατί; Ποιος ο ρόλος των κυβερνήσεων της Ε.Ε. που σε λίγο θα μας ζητήσουν να εκλέξουμε; Τι είδους εκπτώσεις κάνουμε στη λειτουργία των δημοκρατικών οργάνων για τα συμφέροντα της βιομηχανίας; Τι εξυπηρετεί η άνοδος της ακροδεξιάς και ο διάσπαρτος φόβος που προκύπτει; Είναι μέρος του σχεδίου για να «ταΐσουμε» ακόμα περισσότερο το οικονομικό πακέτο άμυνας και ασφάλειας Ε.Ε. 2021 – 2027; Σε αυτό το τοπίο, ποιος είναι ο ρόλος των διεθνών και ευρωπαϊκών οργανισμών δικαιωμάτων; Ποιες είναι οι δικές τους ατζέντες;

Πρόκειται για θέματα που «κοστίζουν» σε χρόνο, σε ενέργεια, κάποιες φορές και σε χρήμα. Συνιστούν, όμως, γωνίες έρευνας και διεκδίκησης που αφαιρούν τη γραφικότητα και φωτίζουν εν τέλει τους αληθινούς «ωφελούμενους».

—————-
* Μέλος της ελληνικής συντακτικής ομάδας του παγκόσμιου πρακτορείου ειδήσεων PRESSENZA, εργάζεται ως υπεύθυνη διεκδίκησης δικαιωμάτων στο μη κερδοσκοπικό σωματείο PRAKSIS.
** Πρώτη δημοσίευση: Ενθέματα ΑΥΓΗΣ, 14 Οκτωβρίου 2018.