Περισσότεροι από 400 εκατ. εργαζόμενοι σε όλο τον κόσμο εργάζονται 49 ή και περισσότερες ώρες την εβδομάδα, ξεπερνώντας κατά πολύ τα ανεκτά για τον ανθρώπινο οργανισμό όρια. Συνέπεια του γεγονότος αυτού, ο αυξημένος κίνδυνος ατυχημάτων, η υπερκόπωση και διάφορες σωματικές ασθένειες. Το μεγαλύτερο πρόβλημα είναι, ότι η πλειονότητα των ανθρώπων αυτών δεν μπορούν να κάνουν αλλιώς.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εργασίας (ILO), πάνω από 20% των συνολικά 1,8 δισ. εργαζομένων παγκοσμίως (αυτά τα 400 εκατ.) εργάζονται πολύ περισσότερο από το επιτρεπτό για την υγεία τους, οδηγούμενοι στην εξάντληση.
Η «μόδα» της υπερεργασίας ξεκίνησε από την κοιτίδα των εταιρειών υψηλής τεχνολογίας, την περίφημη Silicon Valley, δημιουργώντας τους ήρωες των υπολογιστών, που δημιουργούν τα «σούπερ αυτοκίνητα» ή στέλνουν δορυφόρους στον Άρη.
Ωστόσο τα πράγματα δεν είναι και τόσο απλά.
Παράδειγμα ο μεγιστάνας, επενδυτής και εφευρέτης Έλον Μασκ, που πέρασε τα 47α γενέθλια του μέσα στο εργοστάσιο: «Δεν ήταν παρά μια συνηθισμένη ημέρα στην 120 ωρών εβδομάδα εργασίας του», παραδέχθηκε ο ίδιος. «Δεν είδα ούτε φίλους ούτε κανέναν».
Ωστόσο, αυτό το κακό προηγούμενο, που καλλιεργήθηκε ως η κουλτούρα της όλο και μεγαλύτερης παραγωγικότητας, του «κάνω πολλά σε όσο το δυνατόν λιγότερο χρόνο», που επηρεάζει κάθε τομέα της οικονομίας πια, έχει κόστος, προσωπικό και κοινωνικό. Και την ίδια στιγμή εκατομμύρια εργαζόμενοι δεν μπορούν να ξεφύγουν από αυτό -αν δεν ακολουθήσουν το πρότυπο, γρήγορα θα βρεθούν εκτός αγορά εργασίας, με ό,τι σημαίνει αυτό για τη ζωή τους, για τις οικογένειές τους και τις οικονομικές υποχρεώσεις τους.
Τα στοιχεία όμως είναι συντριπτικά για τις συνέπειες της τακτικής αυτής. Σύμφωνα με έρευνα 13 ετών στις ΗΠΑ, ένα εξαντλημένο από τη δουλειά άτομο πηγαίνει κουρασμένο στον χώρο εργασίας και έχει αυξημένο κίνδυνο κατά 61% να του συμβεί κάποιο ατύχημα.
Και οι ερευνητές εξηγούν γιατί: Αν ξυπνήσεις στις 8 το πρωί και είσαι ακόμη ξύπνιος έως τη 1 μετά τα μεσάνυχτα (17 ώρες στο πόδι), τότε η σωματική σου απόδοση ισούται με αυτή ενός ατόμου που έχει πιει δύο ποτήρια μπίρα. Μετρήθηκε ότι η κόπωση που αισθάνεσαι ισούται με τη συγκέντρωση αλκοόλ στο αίμα της τάξης του 0,05%, με ό,τι σημαίνει αυτό για την απόδοσή σου στη δουλειά και στον τρόπο που οδηγείς.
Θα οδηγούσατε μεθυσμένοι; Θα εργαζόσασταν μεθυσμένοι; Μπορεί το δουλεύεις μπροστά από μια οθόνη υπολογιστή να μην είναι τόσο επικίνδυνο, αλλά σκεφτείτε να πρέπει να χειριστείτε μηχανήματα ή να διαγνώσετε κάποια ασθένεια.
Η έλλειψη ύπνου είναι ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος για τους ανθρώπους αυτούς, εξηγούν οι επιστήμονες, που οδηγεί σε αυξημένο άγχος, σωματικούς πόνους, κακή διάθεση και άλλα συμπτώματα, ακόμη και ψυχολογικές ή πνευματικές διαταραχές.
«Πάντα διαθέσιμοι»
Σύμφωνα με έρευνα Ινστιτούτου της Οξφόρδης για το Διαδίκτυο, υπάρχουν πλατφόρμες που μετρούν με αλγόριθμους την απόδοση των εργαζομένων -έμμισθων ή ελεύθερων επαγγελματιών- και τη διάθεσή τους να εργαστούν υπερωριακά και τα στοιχεία αυτά χρησιμοποιούνται από τις επιχειρήσεις για να τους προσλάβουν ή να τους αναθέσουν κάποιο έργο.
Όσο πιο ψηλά βρίσκεται κάποιος στην κατάταξη, τόσο πιθανότερο είναι να κερδίσει τη δουλειά: αλλά πρέπει να είναι πάντα διαθέσιμος, να απαντά σε μέιλ και τηλεφωνήματα όποια ώρα της ημέρας ή της νύχτας, όπου και αν βρίσκεται, και να μπορεί να ανταποκριθεί σε στενά χρονικά περιθώρια.
Άλλοι πρέπει να έχουν πολύ χαμηλές τιμές και για να κερδίσουν ένα στοιχειωδώς αξιοπρεπές εισόδημα να δουλεύουν πολλές ώρες.
Το μοντέλο αυτό αναπαράγεται διεθνώς, ειδικά στη σύγχρονη οικονομία και στις αναδυόμενες οικονομίες της Κίνας, της Ινδίας, αλλά και στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη.
Η κατάσταση δε του να είναι κάποιος συνεχώς διαθέσιμος δεν είναι το ίδιο με το να βρίσκεται στη δουλειά: το σώμα αντιδρά διαφορετικά στη μία κατάσταση και διαφορετικά στην άλλη. Διαπιστώθηκε ότι οι άνθρωποι που είναι αναγκασμένοι να βρίσκονται σε διαρκή εγρήγορση, ακόμη και στο σπίτι ή στις διακοπές τους για να αντιμετωπίσουν κάποιο αίτημα ή κάποια κλήση από τη δουλειά παρουσιάζουν αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης στο αίμα, της ορμόνης που ρυθμίζει -και επηρέαζεται από- τα επίπεδα στρες στον οργανισμό.
Η κορτιζόλη αυξάνεται όταν αναμένουμε μια αγχώδη ημέρα στη δουλειά και παραμένει υψηλή αν το άγχος είναι χρόνια κατάσταση, η οποία συχνά οδηγεί στο σύνδρομο του «καψίματος», δηλαδή του εργαζόμενου που πλέον από την υπερβολική κόπωση δεν μπορεί να αποδώσει ούτε τα στοιχειώδη.
Τι πρέπει να κάνουμε; Οι επιστήμονες συμβουλεύουν ότι πρέπει να ρίξουμε τους ρυθμούς. Αν δεν το κάνουμε για το καλό της υγείας μας, ας το κάνουμε για το καλό της παραγωγικότητας. Κι ας είναι τόσο δύσκολο.
• Με στοιχεία από το BBC
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
