Τί γίνεται με τις διαδηλώσεις στο Ιράν;

Γράφει η Emily Thornberry, βουλευτής του Εργατικού Κόμματος και Γραμματέας Εξωτερικών Υποθέσεων. Το παρόν κείμενο δημοσίευσε στο Facebook με ευχαριστίες στον Owen Jones, ο οποίος προλογίζει τη θέση της:
“Υποστηρίξτε τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Ιράν, μάθετε από την καταστροφική ιστορία της δυτικής παρέμβασης στη Μέση Ανατολή. Εξαιρετική θέση από την Emily Thornberry.”

Αγαπητές φίλες και φίλοι,

πολλοί από εσάς ήρθατε σε επικοινωνία μαζί μου μέσω Facebook και άλλων τρόπων την προηγούμενη εβδομάδα ρωτώντας για την κατάσταση στο Ιράν. Έτσι σκέφτηκα να σας γράψω ένα σύντομο σημείωμα, βασισμένο στη δική μου εξήγηση πάνω στα γεγονότα και εξηγώντας τις θέσεις του Εργατικού Κόμματος στο θέμα.

Η συμφωνία του 2015, που κατέληξε με την ιρανική κυβέρνηση να θέτει τέλος στο πυρηνικό της πρόγραμμα με αντάλλαγμα την άρση των κυρώσεων, ήταν ένα σημαντικό βήμα από μόνη της. Προοριζόταν επίσης στο να αποτελέσει γέφυρα για κάτι καλύτερο και ευρύτερο. Σκοπός ήταν να αποδειχθεί ότι αν μπορούσε να εδραιωθεί και να διατηρηθεί η εμπιστοσύνη σε ένα κρίσιμο ζήτημα και αν μπορούσαν να ενισχυθούν οι οικονομικοί και διπλωματικοί δεσμοί μεταξύ Ιράν και Δύσης, τότε θα μπορούσαμε να ξεκινήσουμε διάλογο επί άλλων θεμάτων, ξεκινώντας για παράδειγμα από την περιφερειακή επιρροή του Ιράν καταλήγοντας στην προσέγγισή του στα ανθρώπινα δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένης της πλήρους ελευθερίας των Ιρανών γυναικών.

Και εκεί πιστεύω ότι πρέπει να επιστρέψουμε, αλλά δεν πρόκειται δυστυχώς για εσφαλμένη εκτίμηση αν πει κανείς ότι οι τελευταίοι μήνες ήταν γεμάτοι αστοχίες σε αυτά τα μέτωπα, τόσο από τις προσπάθειες του Donald Trump να υπονομεύσει την πυρηνική συμφωνία και την κλιμάκωση των πολέμων του Ιράν με τη Σαουδική Αραβία, όσο με τη συμπεριφορά στη Nazanin Zaghari Ratcliffe και – τις τελευταίες ημέρες – με την αντιμετώπιση των ιρανικών αρχών στις διαμαρτυρίες σε ολόκληρη τη χώρα.

Είμαι βέβαιη ότι κι εσείς – όπως και εγώ – έχετε τρομοκρατηθεί από την αναφερόμενη βία, καθώς πολλοί διαδηλωτές πιστεύεται ότι έχουν σκοτωθεί και πολλές εκατοντάδες άλλων περιμένουν μια αβέβαιη τύχη μετά τη σύλληψή τους. Όπως συμβαίνει με όλες αυτές τις καταστάσεις, είναι σαφής η ευθύνη των ιρανικών αρχών που δεν επιδεικνύουν συγκράτηση στην αστυνόμευσή τους, ώστε να επιτρέψουν στις ειρηνικές και δημοκρατικές διαμαρτυρίες να συνεχίσουν και να ενεργοποιήσουν τις κατάλληλες συνθήκες διαλόγου, ώστε να μπορούν να εγείρονται και να επιλύονται όλες οι πολιτικές και οικονομικές διαφωνίες.

Επιπλέον, υπάρχει ευθύνη στις αρχές να διασφαλίσουν ότι οι ειρηνικοί διαδηλωτές που έχουν συλληφθεί, θα αντιμετωπίζονται δίκαια και θα απελευθερώνονται αμέσως. Η ειρηνική διαμαρτυρία δεν πρέπει ποτέ να αντιμετωπίζεται ως έγκλημα. Σε διαφορετική περίπτωση αυτό και μόνο θα επιδεινώσει την αντίδραση αυτών που βρίσκονται στο δρόμο τις τελευταίες ημέρες.

Φυσικά, όσοι από εσάς έχετε ενωθεί μαζί μου και με το Εργατικό Κόμμα τα τελευταία χρόνια στην εκστρατεία για την ελευθερία της Nazanin ή έχετε εξεγερθεί ενάντια στη βάρβαρη τιμωρία της ιρανικής LGBT κοινότητας, των γυναικών που κάνουν σεξ εκτός γάμου και άλλων διωγμένων ομάδων γνωρίζετε πόσο δρακόντειο και αυθαίρετο μπορεί να είναι το ιρανικό δικαστικό σύστημα. Πρέπει όμως να τους παροτρύνουμε να δουν το θέμα από άλλη γωνία, ξεκινώντας ήδη από εκείνους τους διαδηλωτές που βρίσκονται σήμερα υπό κράτηση.

Όσο για τις ίδιες τις διαμαρτυρίες, έχω διαβάσει μεγάλους όγκους αναλύσεων και σχολίων τις τελευταίες ημέρες – κάποια από εξαιρετικά ενημερωμένους ανθρώπους και μερικά άλλα (όπως τα Tweets του Donald Trump) ακριβώς το αντίθετο. Αυτό που είναι ξεκάθαρο για μένα είναι ότι υπάρχει ένα πολύ περίπλοκο σύνολο παραγόντων σε εξέλιξη και κάθε προσπάθεια επιβολής μιας οπτικής που να προσπαθεί να ταιριάξει όλα τα γεγονότα σε αυτήν, την οργάνωση, τους στόχους αυτών των διαμαρτυριών, είναι ειλικρινά μάταιη.

Για παράδειγμα, φαίνεται αρκετά σαφές ότι οι αρχικές διαμαρτυρίες στη δεύτερη πόλη του Ιράν, την Mashhad, ενορχηστρώθηκαν από σκληρούς υποστηρικτές του θεοκρατικού κατεστημένου του Ιράν, που επιδιώκουν να υπονομεύσουν τον αντίπαλό τους, τον αποκαλούμενο «ρεφορμιστή» πρόεδρο Rouhani, και εκμεταλλεύτηκαν το δημόσιο θυμό που προκλήθηκε από τις ανατιμήσεις στα τρόφιμα για να τις οργανώσουν. Υπάρχει επίσης μικρή αμφιβολία ότι οι υποστηρικτές του ίδιου του Rouhani απάντησαν με το ίδιο νόμισμα σε άλλες πόλεις, ενορχηστρώνοντας ψαλμωδίες, στοχεύοντας σε σκληροπυρηνικούς.

Ωστόσο, πέρα από αυτά τα ενορχηστρωμένα στοιχεία του καθεστώτος, υπήρχαν σαφώς μεγάλες, αυθόρμητες δημόσιες ροές μέσα στις διαμαρτυρίες που όλοι μπορούμε να καταλάβουμε και να υποστηρίξουμε: συνδικαλιστές που αγωνίζονται για τα δικαιώματα των εργαζομένων, γυναίκες που αγωνίζονται εναντίον των θρησκευτικών νόμων που διέπουν τα ρούχα και τη σεξουαλική ζωή, κοινοτήτων εργατικής τάξης που διαμαρτύρονται για την ανεργία και το κόστος ζωής και νέοι που ζητούν μεγαλύτερη πολιτική ελευθερία.

Αλλά σε διαφορετικές πόλεις, σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, υπήρξαν επίσης φωνές που ζητούσαν την αποκατάσταση του κράτους του Ιράν προ μοναρχίας του 1979, που ελάχιστα το θυμόμαστε σήμερα ως αυτό που ήταν: μια ένδοξη εποχή για τα ανθρώπινα δικαιώματα και την πολιτική ελευθερία. Υπήρξαν επίσης ορισμένες λιγότερο αναμεταδιδόμενες στη Δύση, «φιλοκυβερνητικές διαμαρτυρίες», καλά ενορχηστρωμένες και με μεγάλη παρουσία κόσμου, που αποσκοπούσαν στο να καταδείξουν ότι δεν γεμίζουν οι δρόμοι μόνο με τους αντικαθεστωτικούς διαδηλωτές.

Έτσι, εν συντομία, δεν είναι απλό να καταλάβουμε τι συμβαίνει στο Ιράν, πόσο μάλλον να το συνοψίσουμε σε λίγα Tweets. Και η προσωπική μου άποψη είναι ότι, σε τέτοιες πολύπλοκες καταστάσεις, πρέπει να δείχνουμε λίγη προσοχή και να αποφύγουμε να βιαστούμε βγάζοντας συμπεράσματα για το τι συμβαίνει και πού αυτό θα οδηγήσει.

Διότι τα έχουμε ξαναδεί αυτά, όπως συμβαίνει τόσο συχνά στη Μέση Ανατολή και στη Βόρεια Αφρική. Κατά τη διάρκεια της Αραβικής Άνοιξης, μετά την επιτυχημένη επανάσταση στους δρόμους της Τυνησίας, βιαστήκαμε να θεωρήσουμε ότι κάθε εξέγερση που ακολουθούσε σε άλλες χώρες, είχε την ίδια σηματοδότηση: όλες αυτές ερμηνεύονταν αισιόδοξα ως λαϊκές διαμαρτυρίες απλών ανθρώπων που επιδιώκουν να ανατρέψουν καταπιεστικά καθεστώτα και να εισάγουν νέα εποχή φιλελεύθερων και κοσμικών δημοκρατιών.

Και δεν υπάρχει αμφιβολία – όπως και στο Ιράν τις τελευταίες ημέρες – ότι ένα μεγάλο στοιχείο διαμαρτυρίας σε καθεμία από αυτές τις χώρες της αραβικής άνοιξης μοιραζόταν ακριβώς αυτό το όραμα. Ωστόσο, αυτό δεν ήταν ποτέ η πλήρης εικόνα και όταν η σκόνη έπεσε, κατέστη σαφές ότι αυτό που προέκυψε από πολλές από αυτές τις διαμαρτυρίες δεν ήταν ακριβώς αυτό που η Δύση – ή πολλοί από τους διαδηλωτές – είχαν προβλέψει.

Μια νέα επαναστατική κυβέρνηση στην Αίγυπτο επιδιώκοντας να επιβάλει ένα ισλαμικό Σύνταγμα, που εκδιώχθηκε με ένα βάρβαρο στρατιωτικό πραξικόπημα δύο χρόνια αργότερα. Ένα χάος συγκρουόμενων ένοπλων παρατάξεων στη Λιβύη που αγωνίστηκαν για τα λάφυρα μετά την άμεση υποστήριξη της Δύσης για την ανατροπή του Προέδρου Gadaffi. Και στη Συρία, μια κάθοδος στον χειρότερο εμφύλιο πόλεμο του κόσμου, καθώς οι προβλέψεις για τη δύναμη των ανταρτών εναντίον του Assad, που υποστηρίχθηκαν από τη Δύση, αποδείχθηκαν μυθικές, όπως πολλοί από εμάς πάντα πιστεύαμε.

Και σε ολόκληρη την περιοχή, για να μην ξεχνάμε, αυτό που συνόδευσε ολόκληρη αυτή την περίοδο αστάθειας ήταν η δημιουργία αδιαίρετων χώρων που επέτρεψαν στο Daesh να μετατοπιστεί από τη βάση του στο Ιράκ και να σπείρει τον τρόμο και να διοργανώσει καταυλισμούς εκπαίδευσης σε όλη τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική.

Είναι βέβαια αδύνατο να γνωρίζουμε ποια θα είναι η έκβαση εάν οι πρόσφατες διαμαρτυρίες στο Ιράν θα επαναληφθούν, θα κλιμακωθούν και θα γίνουν πραγματική πρόκληση για την εξουσία του ιρανικού καθεστώτος. Θα καταλήξουμε σε μια σχετική ιστορία επιτυχίας όπως στην Τυνησία; Ή το καθεστώς θα αυξήσει την καταπίεση για να επιβιώσει, όπως συνέβη στο Μπαχρέιν; Ή θα μεταβαίνουμε από τη μια εξέγερση στην άλλη χωρίς καμία πραγματική βελτίωση των δημοκρατικών ή των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, όπως συνέβη στην Αίγυπτο; Ή θα πέσουμε απλώς σε χάος και εμφύλιο πόλεμο, προσφέροντας φρέσκο, ακυβέρνητο χώρο για τζιχαντιστές τρομοκράτες, όπως έχουμε δει να συμβαίνει τόσο τραγικά στη Λιβύη και τη Συρία;

Το θέμα είναι απλά ότι δεν γνωρίζουμε και αν η νεότερη Ιστορία μας έχει διδάξει ένα πράγμα – και στο Ιράκ – είναι η απλή αδυναμία μας να σκεφτούμε και να σχεδιάσουμε τα μελλούμενα σε καταστάσεις όπως αυτή.

Έτσι θα ήταν εύκολο να πούμε: ας ρίξουμε το βάρος μας πίσω από τις ιρανικές διαμαρτυρίες, ακόμα κι αν δεν καταλαβαίνουμε πλήρως περί τίνος πρόκειται. Ας επιδιώξουμε την ανατροπή του ιρανικού καθεστώτος, ακόμα κι αν δεν ξέρουμε τι θα το αντικαταστήσει. Και σε σχέση με το μέλλον, ας υποθέσουμε απλά ότι όλα θα λειτουργήσουν προς το καλύτερο. Ναι, αυτό θα ήταν πολύ εύκολο και ίσως αρκετά δημοφιλές, αλλά θα ήταν επίσης εντελώς απερίσκεπτο και ανεύθυνο.

Όσον αφορά την εξωτερική πολιτική, θα είμαι πάντα από την πλευρά της ειρήνης, του πολιτικού διαλόγου, της δημοκρατίας, της ελευθερίας, της χειραφέτησης των γυναικών και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Αυτό θέλω να δω στο Ιράν και οπουδήποτε αλλού και τώρα είναι σαφώς απαραίτητο εκεί περισσότερο από ποτέ, για να αποκαταστήσουμε την υπόσχεση και την πρόοδο που πρόσφερε η πυρηνική συμφωνία του 2015.

Ωστόσο, δεν είμαι διατεθειμένη να επιδοθώ στις ευσεβείς σκέψεις και τις ηρωικές υποθέσεις που λένε ότι επιδιώκοντας την αλλαγή καθεστώτος στο Ιράν θα επέλθουν αυτόματα αυτά τα αποτελέσματα. Υποσχεθήκαμε το ίδιο πράγμα για το Ιράκ και την Αίγυπτο και τη Λιβύη και τη Συρία, αλλά αντί να μαθαίνουμε τα διδάγματα από αυτά που πραγματικά συνέβησαν σε αυτές τις καταστάσεις, μερικοί άνθρωποι θέλουν απλώς να επαναλαμβάνουν τα ίδια λάθη.

Αυτό για μένα δεν είναι η λογική, προσεκτική εξωτερική πολιτική που δείχνει φροντίδα και σίγουρα δεν είναι η πολιτική που χρειάζεται η χώρα μας. Και όταν βλέπουμε την τεράστια ταλαιπωρία που προκλήθηκε αλλού ως αποτέλεσμα κακοσχεδιασμένων δυτικών παρεμβάσεων, δεν νομίζω ότι μπορεί να βαφτίζεται εξωτερική πολιτική βασισμένη σε αρχές.

Όπως πάντα, αναμένω και τις δικές σας σκέψεις.

Με ευχές για μια καλή χρονιά

Emily