γράφει το ζαϊκλόνι*
Το φετινό Νόμπελ Φυσιολογίας/Ιατρικής πάει στους Dr. Rosbash, Dr. Young και Dr. Hall για την συνεισφορά τους στην κατανόηση της μοριακής βάσης των κιρκαδιανών ρυθμών. O Hall και ο Rosbach δούλεψαν σε συνεργασία -περιγράφονται επίσης από όσους τους γνωρίζουν ως καμπόσο εκκεντρικοί/τρελοί – ενώ ο Young μόνος του: τα πρώτα αποτελέσματά τους δημοσιεύτηκαν το 1984 (ναι, παίρνει τόοοοσο πολύ για να πάρεις Νόμπελ!).
-Τι “ακριβώς” βρήκαν;
Σε απλά ελληνικά βρήκαν μια ουσία η οποία σχετίζεται με αυτό που λέμε βιορυθμοί/βιολογικό ρολόι (κιρκάδιοι ρυθμοί), οι οποίοι συνήθως ελέγχονται από το φως/ώρα της ημέρας. Κοινώς, έδειξαν πως κάτι “μέσα μας” παίζει ανάλογα το τι ώρα είναι. Η δουλειά τους ήταν όχι στους ανθρώπους αλλά στην φρουτόμυγα “δροσόφιλα”. Βρήκαν ένα γονίδιο το οποίο ονόμασαν “period” (περίοδος) του οποίου η παραγόμενη πρωτεΐνη PER αρχίζει να παράγεται και να συσσωρεύεται κατά την διάρκεια της νύχτας – αυτή η παραγωγή υπόκειται σε αρνητική τροφοδότηση, δηλαδή η ίδια πρωτεΐνη όταν φτάσει σε ικανά επίπεδα “εμποδίζει” την περαιτέρω κατασκευή της από το γονίδιο (αυτό σε συνεργασία με την πρωτεΐνη που παράγεται από το γονίδιο timeless, πράγμα το οποίο διερεύνησε ο Young). Κατά την διάρκεια της ημέρας η πρωτεΐνη PER καταστρέφεται και έτσι ξαναρχίζει ο κύκλος. Από τότε βρέθηκαν πως και άλλες πρωτεΐνες εμπλέκονται σε αυτή την διαδικασία και φυσικά – άπαξ και όλη μας η ζωή δεν είναι φρουτόμυγες – βρέθηκαν και αντίστοιχα (ομόλογα) γονίδια στα θηλαστικά. Το οποίο ήταν εξάλλου και ο λόγος για να αρχίσεις την μελέτη στις μύγες.
Σε απλά ελληνικά βρήκαν μια ουσία η οποία σχετίζεται με αυτό που λέμε βιορυθμοί/βιολογικό ρολόι (κιρκάδιοι ρυθμοί), οι οποίοι συνήθως ελέγχονται από το φως/ώρα της ημέρας. Κοινώς, έδειξαν πως κάτι “μέσα μας” παίζει ανάλογα το τι ώρα είναι. Η δουλειά τους ήταν όχι στους ανθρώπους αλλά στην φρουτόμυγα “δροσόφιλα”. Βρήκαν ένα γονίδιο το οποίο ονόμασαν “period” (περίοδος) του οποίου η παραγόμενη πρωτεΐνη PER αρχίζει να παράγεται και να συσσωρεύεται κατά την διάρκεια της νύχτας – αυτή η παραγωγή υπόκειται σε αρνητική τροφοδότηση, δηλαδή η ίδια πρωτεΐνη όταν φτάσει σε ικανά επίπεδα “εμποδίζει” την περαιτέρω κατασκευή της από το γονίδιο (αυτό σε συνεργασία με την πρωτεΐνη που παράγεται από το γονίδιο timeless, πράγμα το οποίο διερεύνησε ο Young). Κατά την διάρκεια της ημέρας η πρωτεΐνη PER καταστρέφεται και έτσι ξαναρχίζει ο κύκλος. Από τότε βρέθηκαν πως και άλλες πρωτεΐνες εμπλέκονται σε αυτή την διαδικασία και φυσικά – άπαξ και όλη μας η ζωή δεν είναι φρουτόμυγες – βρέθηκαν και αντίστοιχα (ομόλογα) γονίδια στα θηλαστικά. Το οποίο ήταν εξάλλου και ο λόγος για να αρχίσεις την μελέτη στις μύγες.
-Εκπληκτικό! Χεστήκαμε όμως, γιατί να μας ενδιαφέρει κάτι τέτοιο και να δίνουμε βραβεία δεξιά και αριστερά;
Διότι από ότι φαίνεται αυτά τα γονίδια τροποποιούν τη λειτουργία άλλων γονιδίων και πρωτεϊνών μέσα μας, κατά συνέπεια επηρεάζουν την βιολογία μας κατά χρονοεξαρτώμενο/φωτονιοεξαρτώμενο τρόπο. Υποφέρουν τα άτομα που κάνουν βραδινή δουλειά από συγκεκριμένες ασθένειες (πχ καρκίνο) παραπάνω από το γενικότερο πληθυσμό, και, αν ναι, τί μπορούμε να κάνουμε για αυτό; Το να κάνεις άστατο πρόγραμμα ύπνου και τα επαναρυθμίζεις συνέχεια το βιολογικό σου ρολόι τί αποτελέσματα έχει; Σχετίζονται οι κιρκαδιανοί ρυθμοί με διαβήτη και παχυσαρκία; Η ώρα λήψης ενός φαρμάκου τροποποιεί την δράση του (πχ φαίνεται ορισμένα εμβόλια να είναι πιο αποτελεσματικά αν γίνουν το πρωί); Τί συμβαίνει στα άτομα που έχουν γονιδιακές μεταλλάξεις σε κάποια γονίδια που εμπλέκονται στην ρύθμιση του βιολογικού μας ρολογιού; Μπορούμε να ρυθμίσουμε κάπως την ανάγκη για ύπνο του ανθρώπου χωρίς να του σκίσουμε εντελώς τα πρέκια; Τί αποτέλεσμα τελικά έχει το τεχνητό φως πάνω μας ή η έκθεση σε αυτό σε ώρες που για χιλιετηρίδες το μόνο φως που μπορούσες να έχεις στην καλύτερη ήταν το φως της φωτιάς; Για να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα έπρεπε πρώτα να αποδειχθεί πως υπάρχει κάποιο “χρονοεξαρτώμενο” μόριο μέσα μας και να βρεθεί το πως “παίζει μπαλίτσα” αυτό.
Διότι από ότι φαίνεται αυτά τα γονίδια τροποποιούν τη λειτουργία άλλων γονιδίων και πρωτεϊνών μέσα μας, κατά συνέπεια επηρεάζουν την βιολογία μας κατά χρονοεξαρτώμενο/φωτονιοεξαρτώμενο τρόπο. Υποφέρουν τα άτομα που κάνουν βραδινή δουλειά από συγκεκριμένες ασθένειες (πχ καρκίνο) παραπάνω από το γενικότερο πληθυσμό, και, αν ναι, τί μπορούμε να κάνουμε για αυτό; Το να κάνεις άστατο πρόγραμμα ύπνου και τα επαναρυθμίζεις συνέχεια το βιολογικό σου ρολόι τί αποτελέσματα έχει; Σχετίζονται οι κιρκαδιανοί ρυθμοί με διαβήτη και παχυσαρκία; Η ώρα λήψης ενός φαρμάκου τροποποιεί την δράση του (πχ φαίνεται ορισμένα εμβόλια να είναι πιο αποτελεσματικά αν γίνουν το πρωί); Τί συμβαίνει στα άτομα που έχουν γονιδιακές μεταλλάξεις σε κάποια γονίδια που εμπλέκονται στην ρύθμιση του βιολογικού μας ρολογιού; Μπορούμε να ρυθμίσουμε κάπως την ανάγκη για ύπνο του ανθρώπου χωρίς να του σκίσουμε εντελώς τα πρέκια; Τί αποτέλεσμα τελικά έχει το τεχνητό φως πάνω μας ή η έκθεση σε αυτό σε ώρες που για χιλιετηρίδες το μόνο φως που μπορούσες να έχεις στην καλύτερη ήταν το φως της φωτιάς; Για να απαντηθούν αυτά τα ερωτήματα έπρεπε πρώτα να αποδειχθεί πως υπάρχει κάποιο “χρονοεξαρτώμενο” μόριο μέσα μας και να βρεθεί το πως “παίζει μπαλίτσα” αυτό.
———-
* Το Ζαϊκλόνι ασχολείται με θετικές επιστήμες, οι οποίες αποτελούν «επάγγελμα» και χόμπυ συνάμα. Τα κύρια ενδιαφέροντά του περιλαμβάνουν βιολογικές επιστήμες, φυτολογία / εθνοβοτανολογία, γενετική, νευροεπιστήμες και συσσώρευση μαγικών τίτλων με τρία γράμματα πριν από το όνομά του, που -όπως χαρακτηριστικά λέει- κάνουν τους ασήμαντους να νιώθουν λίγο πιο σημαντικοί.
