Απόδοση/Επιμέλεια: Τομπέα Ελένη

H ψυχική υγεία αντιμετωπίζει ένα σοβαρό πρόβλημα όσον αφορά την εικόνα της. 1 στους 4 ανθρώπους βιώνει προβλήματα ψυχικής υγείας — κι όμως πάνω από το 40% των χωρών σε όλο τον κόσμο δεν έχουν εγκαθιδρύσει πολιτικές για την προαγωγή της ψυχικής υγείας. Φαίνεται πως – παγκοσμίως – δεν γνωρίζουμε πως πρέπει να μιλήσουμε για την ψυχική υγεία με σεβασμό και υπευθυνότητα.

Το στίγμα και η διάκριση είναι τα δυο μεγαλύτερα εμπόδια για ένα παραγωγικό δημόσιο διάλογο σχετικά με την ψυχική υγεία, καθώς το πρόβλημα φαίνεται να είναι σε μεγάλο βαθμό ένα επικοινωνιακό πρόβλημα. Έτσι, πραγματοποιήθηκαν οι παρακάτω ερωτήσεις προς επτά ειδικούς ψυχικής υγείας: Πώς πρέπει να μιλάμε για την ψυχική υγεία; Πώς μπορούν οι ενημερωμένοι και ευαισθητοποιημένοι άνθρωποι να μιλήσουν σωστά – και πώς μπορούν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης να το πράξουν υπεύθυνα;

Τερματισμός του στίγματος

«Ο κόσμος ακόμα αντιλαμβάνεται την ψυχική ασθένεια ως ντροπή. Θεωρούν πως πρόκειται για προσωπική αδυναμία. Πιστεύουν ότι δείχνει μία αποτυχία. Εάν τα παιδιά τους πάσχουν από ψυχική ασθένεια, θεωρούν πως αντανακλά την αποτυχία τους ως γονείς», αναφέρει ο δημοσιογράφος Andrew Solomon.

Αυτό το αυτο-επιβαλλόμενο στίγμα δημιουργεί δυσκολία στους ανθρώπους να μιλήσουν ακόμα και για τα δικά τους προβλήματα ψυχικής υγείας. Σύμφωνα με την νευροεπιστήμονα Sarah Caddick, αυτό οφείλεται στο γεγονός πως:

«Αμέσως μόλις μιλήσει κανείς για το μυαλό του, οι άνθρωποι αγχώνονται επειδή το συσχετίζουν με αυτό που είμαστε, ουσιαστικά με το «εμείς» — εμείς ως άνθρωποι, εμείς ως άτομα, οι σκέψεις μας, οι φόβοι μας, οι ελπίδες μας, οι προσδοκίες μας, τα πάντα σχετικά με εμάς».

Ο σύμβουλος ψυχικής υγείας Vikram Patel ανέφερε:

«Το να αισθάνεσαι άσχημα,  θα μπορούσε να ειδωθεί ως ένα κομμάτι σου ή ως μια προέκταση του κοινωνικού σου κόσμου, και η τοποθέτηση μιας βιοιατρικής ταμπέλας δεν είναι πάντα κάτι για το οποίο όλοι οι άνθρωποι με κατάθλιψη, για παράδειγμα, αισθάνονται άνετα».

Η απομάκρυνση του στίγματος που περιβάλλει τα ζητήματα ψυχικής υγείας, μπορεί να βοηθήσει στην εδραίωση ειλικρινών συζητήσεων.

Αποφυγή συσχετίσεων μεταξύ της εγκληματικότητας και της ψυχικής ασθένειας

Οι άνθρωποι κρίνουν πολύ γρήγορα τους ανθρώπους που βιώνουν προβλήματα ψυχικής υγείας, ομαδοποιώντας τους όταν προκύπτουν μεμονωμένα περιστατικά βίας ή εγκλημάτων. Η Caddick ανέφερε:

«Προκύπτει ένα μεγάλο επεισόδιο όπως στο Πανεπιστήμιο Columbine ή στο Virginia Tech και τότε τα μέσα ενημέρωσης διερωτώνται: ‘Γιατί ο κόσμος δεν είχε γνώση πως ήταν διπολικός; ‘Ήταν σχιζοφρενής;’ από αυτά τα ερωτήματα η κοινή γνώμη εξάγει το συμπέρασμα πως, «όσοι είναι διπολικοί είναι πιθανόν να προβούν σε ανάλογες πράξεις», ή, πως «οι άνθρωποι που είναι σχιζοφρενείς δεν θα πρέπει να βρίσκονται έξω σε δημόσιους χώρους».

Ο Solomon  συμφωνεί πως αυτή η συσχέτιση λειτουργεί ενάντια σε μια παραγωγική συζήτηση για την ψυχική υγεία:

«Η τάση σύνδεσης των ανθρώπινων εγκλημάτων με τις διαγνώσεις ψυχικών ασθενειών που στην πραγματικότητα δεν σχετίζονται με την εγκληματικότητα θα πρέπει να σταματήσει».

Περισσότερη συσχέτιση μεταξύ της ψυχικής ασθένειας και της αυτοκτονίας

Σύμφωνα με το Εθνικό Ινστιτούτο για την ψυχική υγεία (NIMH), το 90% των ανθρώπων που πεθαίνουν από αυτοκτονία πάσχουν από κατάθλιψη ή από άλλες ψυχικές διαταραχές, ή από διαταραχές κατάχρησης ουσιών σε συνδυασμό με άλλες ψυχικές διαταραχές. Όμως, δεν δίνουμε σε αυτή τη συσχέτιση τη σημασία που της αρμόζει.  Ο Solomon ανέφερε πώς:

«Ακριβώς όπως είναι δυνατός ο συσχετισμός μεταξύ της ψυχικής ασθένειας με το έγκλημα, τόσο αδύναμη είναι η σχέση μεταξύ της ψυχικής ασθένειας και της αυτοκτονίας.  Αυτό αισθάνομαι όταν διαβάζω συνεχώς σε άρθρα πως αυτοκτόνησε κάποιος επειδή χρεοκόπησε η επιχείρηση του και η γυναίκα του τον άφησε. Και σκέφτομαι πως, αυτές ήταν οι περιστάσεις που αποτέλεσαν το έναυσμα, όμως ο άνθρωπος αυτοκτόνησε επειδή έπασχε από μια ψυχική ασθένεια που τον οδήγησε να αφαιρέσει τη ζωή του. Έπασχε από μείζονα κατάθλιψη».

Αποφυγή των λέξεων «τρελός» ή «ψυχοπαθής»

Σχεδόν όλοι οι ειδικοί ψυχικής υγείας που ερωτήθηκαν επέκριναν όλες τις λέξεις που χρησιμοποιούνται στην καθομιλουμένη, όπως «τρελός», «ψυχασθενής», «παλαβός», λέξεις που στιγματίζουν και «εντυπώνονται» στο μυαλό των ανθρώπων από πολύ μικρή ηλικία. Ο διευθυντής του Εθνικού Ινστιτούτου για την ψυχική υγεία Thomas Insel πηγαίνει αυτό το σκεπτικό ένα βήμα παρακάτω — δεν του αρέσει η γενική κατηγοριοποίηση «προβλήματα ψυχικής υγείας». Δήλωσε:

«Μήπως, θα πρέπει να αποκαλούμε τον καρκίνο ως «πρόβλημα του κυτταρικού κύκλου»; Αποκαλώντας μια σοβαρή ψυχική ασθένεια ως «συμπεριφορικό πρόβλημα υγείας» είναι σαν να αποκαλούμε τον καρκίνο «ένα πρόβλημα πόνου».

Μιλώντας για προσωπικά προβλήματα ψυχικής υγείας

Η αυτοσυνηγορία μπορεί να είναι πολύ ισχυρή. Προσεγγίζει ανθρώπους που βιώνουν αντίστοιχα ζητήματα καθώς και το γενικό πληθυσμό. Ο Solomon πιστεύει πως οι άνθρωποι που έχουν τα εφόδια να μοιραστούν τις εμπειρίες τους θα πρέπει να το κάνουν.

Όχι στον καθορισμό ενός ανθρώπου από τις ψυχικές του ασθένειες

Ακριβώς έτσι όπως ένας όγκος δεν καθορίζει ένα άτομο, το ίδιο ισχύει και για την ψυχική ασθένεια. Παρόλο που η γραμμή μεταξύ της ψυχικής υγείας και της «ανθρώπινης ολότητας» είναι κάπως θολή, οι ειδικοί αναφέρουν πως ο διαχωρισμός είναι απαραίτητος. Ανέφερε ο Insel:

«Χρειάζεται να μιλάμε για τις ψυχικές διαταραχές με τον τρόπο που μιλάμε και για άλλες ιατρικές διαταραχές. Γενικώς δεν θα πρέπει να αφήνουμε μια ασθένεια να καθορίσει την ταυτότητα ενός ανθρώπου, όμως είμαστε πολύ επιφυλακτικοί με το να αποκαλύψουμε μια ψυχική ασθένεια επειδή θα καθορίσει με κάποιο τρόπο την ικανότητα ενός ανθρώπου ή θα υποδεικνύει ακόμη και επικινδυνότητα».

Διαχωρίζοντας το άτομο από το πρόβλημα

Ο Insel and ο Patel συμβουλεύουν και οι δύο την αποφυγή της γλώσσας που επικαθορίζει τους ανθρώπους μονάχα από τα προβλήματα ψυχικής υγείας που αντιμετωπίζουν. Ο Insel ανέφερε πως σωστό είναι να λέμε  “κάποιος που πάσχει από σχιζοφρένεια,” και όχι  “ο σχιζοφρενής.” (Παρόλο, που υπέδειξε, πως οι άνθρωποι με αυτισμό συχνά ζητούν να αναφέρονται ως «αυτιστικοί»). Πραγματοποιώντας αυτόν τον διαχωρισμό, όπως αναφέρει ο Patel, τιμάς και σέβεσαι το άτομο.

«Αυτό που λέμε ακριβώς, είναι πως είναι κάτι που δεν αποτελεί «κομμάτι» ενός ανθρώπου, είναι κάτι από το οποίο ένα άτομο πάσχει ή ζεί με αυτό, και είναι κάτι διαφορετικό από τον ίδιο τον άνθρωπο».

Ορισμένες φορές το πρόβλημα δεν έγκειται στο γεγονός πως χρησιμοποιούμε τις λάθος λέξεις, αλλά στο ότι δεν μιλάμε καθόλου

Σύμφωνα με τον Solomon:

«Ο Wittgenstein είπε, ‘Όσα ξέρω, είναι αυτά για τα οποία έχω λέξεις.’ Και πιστεύω πως εάν δεν έχεις λέξεις, δεν μπορείς να εξηγήσεις σε κάποιον ποια είναι η ανάγκη σου. Έως ένα βαθμό, δεν μπορείς ούτε στον εαυτό σου να εξηγήσεις ποια είναι η ανάγκη σου. Και έτσι δεν μπορείς να γίνεις καλύτερα».

Όμως, όπως ο υποστηρικτής για την πρόληψη της αυτοκτονίας Chris Le γνωρίζει καλά, υπάρχουν προκλήσεις όσον αφορά την συζήτηση για την αυτοκτονία και την κατάθλιψη. Οργανισμοί που στοχεύουν στην αύξηση της ευαισθητοποίησης σχετικά με την κατάθλιψη και την αυτοκτονία, θα πρέπει να δώσουν μάχη με το φαινόμενο της «μεταδοτικότητας» της αυτοκτονίας, ή τις μιμητικές αυτοκτονίες που μπορούν να πυροδοτηθούν από την προσοχή των μέσων ενημέρωσης, ιδιαίτερα μεταξύ των νέων ανθρώπων. Παρόλα αυτά όμως, ο Le, υποστηρίζει σθεναρά πως η προώθηση του διαλόγου βοηθά ουσιαστικά.

Πηγή: socialpolicy.gr