Της Irene Halford
Εκδηλώσεις μνήμης ενός από τα πιο σκοτεινά κεφάλαια στην σύγχρονη ιστορία πραγματοποιούνται σήμερα σε όλο τον κόσμο. Πρόκειται για το συντονισμένο σχέδιο δράσεων (δημιούργημα του ναζιστικού καθεστώτος) με στόχο την εξολόθρευση του Εβραϊσμού της Ευρώπης, γνωστό ως Ολοκαύτωμα, όχι το πρώτο σχέδιο γενοκτονίας που εμφανίστηκε στην ανθρώπινη ιστορία.
Ιστορικές καταγραφές αρχαίων πολιτισμών, όπως των Αθηναίων, υποδεικνύουν ότι συνέβαινε στο παρελθόν. Από τότε ακολούθησαν και άλλα, ενώ φαίνεται ότι θα έρθουν περισσότερα στη συνέχεια όπως δείχνουν τα ανησυχητικά νέα από τη Μιανμάρ, μας δείχνουν ότι η γενοκτονία δεν θα παραμείνει ένα έγκλημα του παρελθόντος.
Αυτό που κάνει το Ολοκαύτωμα μοναδικό δεν είναι μόνο ο αριθμός των θυμάτων που σημειώθηκε σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, αλλά το πλήθος αποδεικτικών στοιχείων και μαρτυριών που έχουμε διαθέσιμα μέχρι σήμερα για το τι ακριβώς συνέβη. Είναι ο ίδιος αυτός όγκος των αποδεικτικών στοιχείων που επέτρεψε την πραγματοποίηση και επιτυχία των δικών της Νυρεμβέργης, οι οποίοι επέτρεψαν την ανάπτυξη και εφαρμογή του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου, του διεθνούς ποινικού δικαίου και αργότερα τη δημιουργία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου.
Οι φρικαλεότητες του Ολοκαυτώματος ανησύχησαν τόσο τη διεθνή κοινότητα ώστε η Συνθήκη της Βεστφαλίας (1648) της μη επέμβασης στις εσωτερικές υποθέσεις των άλλων, τέθηκε σε επείγουσα επανεξέταση για να αποφευχθεί η επανάληψη των γεγονότων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Μία ακόμη απόρροια των τραγικών γεγονότων που συνέβησαν και του μεγέθους αυτών, ήταν η σύλληψη του όρου γενοκτονία για την αναγνώριση του εγκλήματος που δεν έχει όνομα , όπως θα έλεγε ο Τσώρτσιλ, όταν γίνεται αναφορά σε αυτό. Ο όρος εμφανίζεται για πρώτη φορά στο έργο «Η διοίκηση του Άξονα στην κατεχόμενη Ευρώπη» από το συγγραφέα και δικηγόρο Raphael Lemkin. Είναι το αποτέλεσμα του συνδυασμού της λέξης Geno από την ελληνική, που σημαίνει τη γενιά ή τη φυλή, και τη λέξη cide από τη λατινική που σημαίνει δολοφονία. Λίγο αργότερα, ορίστηκε το συγκεκριμένο έγκλημα και ιδρύθηκε η Σύμβαση για τη Γενοκτονία από τα Ηνωμένα Έθνη.
Εξαιτίας μιας σειράς άλλων γενοκτονιών (Γουατεμάλα, Καμπότζη, Ρουάντα, Σρεμπρένιτσα, κλπ) – και παρά το αίτημα να μην συμβεί ποτέ ξανά – η Γενική Συνέλευση όρισε το 1995 την ημέρα της απελευθέρωσης του Άουσβιτς, το μεγαλύτερο στρατόπεδο συγκέντρωσης, ως Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, ο στόχος είναι να «καθιερώσει ένα πρόγραμμα προβολής για το θέμα του “Ολοκαυτώματος και των Ηνωμένων Εθνών” και να κινητοποιήσει την κοινωνία των πολιτών για την εκπαίδευση και τη διατήρηση της μνήμης του Ολοκαυτώματος προκειμένου να βοηθήσουν στην πρόληψη μελλοντικών πράξεων γενοκτονίας… …Το ψήφισμα απορρίπτει κάθε άρνηση του Ολοκαυτώματος ως ιστορικού γεγονότος, καλεί τα κράτη να αναπτύξουν εκπαιδευτικά προγράμματα που θα διδάσκουν στις μελλοντικές γενιές τη φρίκη της γενοκτονίας και καταδικάζει όλες τις εκδηλώσεις της θρησκευτικής μισαλλοδοξίας, την υποκίνηση, παρενόχληση ή βία κατά προσώπων ή κοινοτήτων με βάση την εθνοτική καταγωγή ή πίστη».
Παρόλ” αυτά, οι νομικοί μηχανισμοί που έχουν συσταθεί στον απόηχο του Ολοκαυτώματος για την αποτροπή του, είναι ανάγκη να αναθεωρηθούν και να ενισχυθούν καθώς η δολοφονία των Yazidis στο Ιράκ και πολλών άλλων ομάδων σε όλο τον κόσμο δείχνουν ότι δεν είναι αρκετά αποτελεσματικοί. Ωστόσο, πρέπει να αναγνωρίσουμε την πρόοδο που έχει σημειωθεί στο σημερινό κόσμο, καθώς κανείς δεν θέλει να συνδέεται με τον όρο γενοκτονία. Τόσο μάλιστα ώστε μεγάλο μέρος γενοκτονιών να μην αναγνωρίζονται ως τέτοιες καθώς οι υπεύθυνοι κάνουν οτιδήποτε για να μην συνδεθούν άμεσα ή έμμεσα με αυτό το έγκλημα, όπως στην περίπτωση του Rios Montt, ο οποίος κρίθηκε ένοχος για γενοκτονία, αλλά απελευθερώθηκε λόγω τεχνικών όρων.
