Σ’ αυτήν τη συνέντευξη, η ομάδα Ανθρωπιστές για το Καθολικό Βασικό Εισόδημα εξηγεί τη θέση της όσον αφορά σε αυτήν την πρόταση για την οποία γίνεται κάθε μέρα περισσότερη συζήτηση και σε όλο και περισσότερες χώρες.
Οι Ανθρωπιστές για το Καθολικό Βασικό Εισόδημα είναι αυτήν τη στιγμή μια από τις πιο ενεργές οργανώσεις υπέρ του ΑΚΒΕ (Ανεπιφύλακτο Καθολικό Βασικό Εισόδημα).
Τι είναι το ΑΚΒΕ;
Υιοθετούμε τον ορισμό του BIEN (Basic Income Earth NEetwork) και διαφοροποιούμαστε ριζικά από άλλου είδους εισοδήματα, που επίσης ονομάστηκαν Βασικό Εισόδημα, όπως είναι τα ελάχιστα εισοδήματα, τα εισοδήματα ενσωμάτωσης, κ.λπ. Το ΑΚΒΕ διαφοροποιείται από τα υπόλοιπα, κυρίως, λόγω του ανεπιφύλακτου και καθολικού χαρακτήρα του.
Ένα ΑΚΒΕ είναι μια οικονομική συνεισφορά εκ μέρους της Διοίκησης σε όλους τους κατοίκους μιας συγκεκριμένης περιοχής. Πρέπει να είναι ανεπιφύλακτο, ατομικό, καθολικό και επαρκές. Σύμφωνα με τον ορισμό που δόθηκε στο τελευταίο συνέδριο του BIEN (Seúl 7/2016), «το ΑΚΒΕ θα είναι επαρκώς υψηλό ούτως ώστε, σε συνδυασμό με άλλες κοινωνικές υπηρεσίες, να συνιστά μέρος μιας πολιτικής στρατηγικής που στοχεύει στην εξάλειψη της υλικής φτώχιας και τη διευκόλυνση της κοινωνικής και πολιτικής συμμετοχής κάθε ατόμου. Είμαστε αντίθετοι στην αντικατάσταση των κοινωνικών υπηρεσιών, αν η εν λόγω αντικατάσταση επιδεινώνει την κατάσταση του πληθυσμού»[1].
Για τους Ανθρωπιστές, το ΑΚΒΕ είναι δικαίωμα κάθε ανθρώπου, απλά και μόνο επειδή έχει γεννηθεί σε ένα κοινωνικό περιβάλλον που έχει επαρκείς πόρους για να διασφαλίσει την ύπαρξη όλων μας. Είναι, επίσης, ένα μέσο για την αναδιανομή του πλούτου, που είναι καρπός της συσσωρευμένης προσπάθειας γενεών και γενεών ανθρώπινων όντων.
Τι κόστος θα είχε η εφαρμογή του; Είναι δυνατή η χρηματοδότησή της;
Πάντα όταν μιλάμε για το πόσο κοστίζει κάτι, θεωρούμε δεδομένο ότι αναφερόμαστε στο οικονομικό κόστος. Από ανθρωπιστικής άποψης, το πραγματικά σημαντικό είναι το ανθρώπινο κόστος. Θα μπορούσαμε να αναρωτηθούμε πόση ζωή και πόση οδύνη μας κοστίζει η ΜΗ εφαρμογή του ΑΚΒΕ; Πόση αγωνία και αρρώστιες μας κοστίζει το να απορρίπτουμε το καλύτερο εμβόλιο που διαθέτουμε ενάντια στη φτώχια; Έχουμε συνηθίσει να τα μετράμε όλα από την εμπορoκρατική και την αντικειμενική τους άποψη, αλλά σύμφωνα με το δικό μας σημείο οπτικής, είναι πιο πολύτιμη η προσωπική συνοχή και η αλληλεγγύη προς τους άλλους. Πιο πολύτιμο το να αναρωτιόμαστε πώς θα θέλαμε να μας φερθούν αν βρεθούμε ποτέ σε κατάσταση φτώχιας και ανασφάλειας.
Ως προς την οικονομική του βιωσιμότητα, το κόστος του μπορεί να στηριχτεί απολύτως σήμερα σύμφωνα με τη μελέτη που πραγματοποίησαν οικονομολόγοι του Δικτύου Βασικού Εισοδήματος για την Ισπανία[2]. Θα ήταν αρκετή μια μεταρρύθμιση στο φόρο εισοδήματος φυσικών προσώπων που να καταργεί, κυρίως, τις φορολογικές απαλλαγές, καθιερώνοντας ένα ενιαίο φόρο εισοδήματος της τάξης του 49%, που θα συνεπαγόταν μια μεταφορά του κεφαλαίου του πλουσιότερου 20% στο υπόλοιπο 80%. Μ’ αυτόν τον τρόπο οι πλούσιοι θα εξακολουθούσαν να είναι πλούσιοι (αλλά λιγότερο) και οι φτωχοί θα σταματούσαν να είναι φτωχοί. Σε πραγματικούς όρους, αυτό θα προϋπέθετε μια αύξηση 35 δις ευρώ στην είσπραξη φόρων, καμία σχέση με τα εξωφρενικά νούμερα για τα οποία μιλούν όσοι εναντιώνονται στο ΑΚΒΕ. Για να έχουμε μια ιδέα, 35 δις ευρώ είναι λιγότερα από όσα κόστισε η διάσωση των τραπεζών, που προϋποθέτει αύξηση 3,5% στην είπραξη φόρων σε σχέση με το ΑΕΠ. Υπενθυμίζουμε ότι η Ισπανία βρίσκεται 8 μονάδες κάτω από την Ευρώπη στην είσπραξη φόρων, αλλά ακόμα και έτσι θα υπήρχε το περιθώριο. Αυτή είναι μια πρόταση χρηματοδότησης, μπορούν να υπάρξουν και άλλες, χωρίς να χρειαστεί να αναφέρουμε την εξοικονόμηση που θα σήμαινε η εξάλειψη της φοροδιαφυγής και των φορολογικών παραδείσων. Κατά συνέπεια, η βιωσιμότητα του ΑΚΒΕ είναι περισσότερο ζήτημα αλλαγής νοοτροπίας και κοινωνικής αλλαγής και πολιτικής απόφασης παρά οικονομικό θέμα.
Μέχρι τώρα, βάρυναν περισσότερο για τα πολιτικά κόμματα τόσο ο φόβος για πιθανά εκλογικά κόστη όσο και η πίεση των οικονομικών δυνάμεων, οι οποίες, όπως είναι λογικό, θα κάνουν ό,τι περνά από το χέρι τους για να εναντιωθούν στην εφαρμογή του. Δυνάμεις που, σήμερα, δε διστάζουν να χρησιμοποιήσουν τα πολιτικά τους κόμματα και τα δικά τους μέσα επικοινωνίας για να απαξιώσουν το ΑΚΒΕ και να στρέψουν την κοινή γνώμη ενάντιά του. Κατά τη δική μας άποψη, το κόστος της πολιτικής αντιπαράθεσης που θα συνεπαγόταν ο αγώνας για το ΑΚΒΕ είναι κάτι που αξίζει να αναλάβουμε υπολογίζοντας την ανακούφιση της κοινωνικής οδύνης που θα επιφέρει.
Μια κριτική που γίνεται στο ΑΚΒΕ είναι ότι ο κόσμος θα σταματούσε να εργάζεται.
Αυτό είναι, βασικά, προκατάληψη. Είναι, επίσης, περίεργη η απάντηση που δίνει ο κόσμος στην ερώτηση αν θα άφηνε τη δουλειά του σε περίπτωση που έπαιρνε ένα ΑΚΒΕ: η πλειοψηφία απαντά ότι, ακόμη κι αν έπαιρνε το ΑΚΒΕ, δε θα σταματούσε να δουλεύει και, όμως, πιστεύει ότι οι υπόλοιποι ναι, θα σταματούσαν να δουλεύουν. Το γεγονός ότι η πλειοψηφία του κόσμου απαντά ότι δε θα σταματούσε να εργάζεται οφείλεται στο ότι το ΑΚΒΕ δεν είναι ασύμβατο με την αμειβόμενη εργασία (δηλαδή, κάποιος συνεχίζει να το λαμβάνει ακόμη κι αν δουλεύει) ενώ τα εισοδήματα που παρέχονται υπό όρους εξαφανίζονται όταν κάποιος βρίσκει μια δουλειά.
Σε κάθε περίπτωση, καθένας πρέπει να αναρωτηθεί αν για 650€ θα σταματούσε να δουλεύει. Και επίσης θα πρέπει να αναρωτηθούμε τι κατανοούμε ως εργασία.
Αν εννοούμε ότι εργασία είναι κάθε δραστηριότητα που πραγματοποιούμε στον κόσμο για να τον αλλάξουμε και να τον βελτιώσουμε, μιλάμε για κάτι θεμελιώδες ως προς το νόημα της ανθρώπινης ζωής και, από αυτό το σημείο οπτικής, είναι παράλογο να υποθέσουμε ότι κάποιος θα μείνει όλη μέρα καθισμένος στον καναπέ του για 650 ευρώ, αρνούμενος να αλληλεπιδράσει με τον κόσμο και τους άλλους ανθρώπους. Με άλλα λόγια, αρνούμενος να είναι ευτυχισμένος. Αυτό που θα είχαμε με το ΑΚΒΕ είναι η ελευθερία να δεχτούμε ή όχι ορισμένες εργασίες και η ευκαιρία να διαπραγματευτούμε τις συνθήκες τους. Συνεπώς, μεγαλύτερη ελευθερία να δεχτούμε εργασίες που ανταποκρίνονται περισσότερο σ’ αυτό που μας αρέσει ή για να συνεργαστούμε με άλλα άτομα σε συνεταιρισμούς ή άλλα μοντέλα συνεργατικής εργασίας, επειδή θα είχαμε την ασφάλεια που προσφέρει το ΑΚΒΕ. Και, τέλος, λαμβάνοντας ένα ΑΚΒΕ θα μπορούσαμε να αφιερώσουμε περισσότερο χρόνο σε δημιουργικές, εθελοντικές ή συνεργατικές εργασίες, απαραίτητες για μας τους ίδιους και για την κοινωνία, χωρίς να χρειάζεται να αμειβόμαστε γι’ αυτές.
Άλλο θέμα που δημιουργεί φόβο, ειδικά σε όσους βρίσκονται σε καλύτερη θέση, είναι το ερώτημα που σχετίζεται με το ποιος θα έκανε τις πιο κοπιαστικές και χειρότερα αμειβόμενες εργασίες. Αυτό, από ηθικής άποψης, είναι απαράδεκτο, επειδή θα απαιτούσαμε από άλλους να κάνουν τις δουλειές που κανείς δε θέλει να κάνει σε συνθήκες σχεδόν δουλείας. Θα επωφελούμαστε της αδυναμίας αυτών των ατόμων να επιλέξουν άλλες εργασίες ή να αρνηθούν τόσο χαμηλές αμοιβές. Με το ΑΚΒΕ πολλές από αυτές τις άθλιες δουλειές θα εξαφανίζονταν, άλλες θα έπρεπε να τις κάνουν οι μηχανές και αυτές που θα ήταν απαραίτητες θα έπρεπε να αναδιανεμηθούν και να πληρωθούν καλύτερα. Υπάρχουν, επίσης, αυτοί που σκέφτονται πως, ως αντάλλαγμα για την καταβολή του ΑΚΒΕ, τα άτομα θα έπρεπε να κάνουν κάποιο είδος κοινωνικής υπηρεσίας, που θα τη ρυθμίσει το κράτος. Για μας αυτό δείχνει μια πλήρη έλλειψη εμπιστοσύνης στο ανθρώπινο ον, αντίστοιχη με τις ολοκληρωτικές ιδεολογίες άλλων εποχών.
Η εφαρμογή ενός καθολικού και ανεπιφύλακτου βασικού εισοδήματος μπορεί να σημάνει την κατάργηση άλλων κοινωνικών δικαιωμάτων, όπως η δωρεάν εκπαίδευση και υγεία, όπως υπαινίσσονται κάποιοι οικονομολόγοι και επιχειρηματίες, που συνδέονται με τα startups της SiliconValley;
Πράγματι, κάποιοι επιχειρηματίες που συνδέονται με τα startups της Silicon Valley, προβλέποντας ένα μέλλον χωρίς απασχόληση, τοποθετούνται υπέρ της εκχώρησης ενός βασικού εισοδήματος, αλλά καταργώντας όλα τα άλλα επιδόματα, όπως το επίδομα ανεργίας, βοηθήματα ενάντια στον κοινωνικό αποκλεισμό, επιδόματα εκπαίδευσης, υγείας, κ.λπ.[3] Δηλαδή, το ΑΚΒΕ θα ήταν η μόνη μηνιαία καταβολή που θα λάμβαναν τα άτομα και τα ίδια θα έπρεπε να καλύπτουν όλες τις άλλες δαπάνες από την τσέπη τους. Εμείς, αντίθετα, υιοθετούμε τον ορισμό που έδωσε το BIEN στο συνέδριό του στη Seúl το 2016, που αναφέραμε παραπάνω, στην πρώτη ερώτηση «Τι είναι το ΑΚΒΕ;». Δηλαδή, κατά τη γνώμη μας, το ΑΚΒΕ δε θα αντικαταστήσει ποτέ τις άλλες αναγκαίες κοινωνικές δαπάνες του κοινωνικού κράτους, όπως είναι η δημόσια και δωρεάν υγεία και εκπαίδευση. Όντως, για τη χρηματοδότησή του το ΑΚΒΕ δεν αγγίζει κανένα ποσό που καλύπτει άλλες κρατικές δαπάνες, αλλά επιτυγχάνεται χάρη σε μια αύξηση της φορολογίας.
Αν το ΑΚΒΕ δοθεί και στους μετανάστες, δε θα υπάρξει αύξηση της ροής προς την Ισπανία;
Καταρχάς, πρέπει να πούμε ότι οι άνθρωποι δεν εγκαταλείπουν τον τόπο τους και τους δικούς τους αν δεν υπάρχει απόλυτη ανάγκη. Κατά δεύτερον, αναγνωρίζουμε το δικαίωμα της ελεύθερης κυκλοφορίας των ανθρώπων και το δικαίωμα να βρίσκουν καταφύγιο, να διασφαλίζεται η υλική τους ύπαρξη και το σεβασμό των θεμελιωδών τους δικαιωμάτων. Θα έπρεπε να μας απασχολεί περισσότερο από το αν η χώρα μας θα προσελκύσει περισσότερους πρόσφυγες το γεγονός ότι οι άνθρωποι διώχνονται από τις πατρίδες τους ως συνέπεια του πολέμου και της φτώχιας. Γι’ αυτό, το θέμα αυτό θα πρέπει να μας απασχολήσει ανεξάρτητα από το ζήτημα του ΑΚΒΕ και ανεξάρτητη πρέπει να είναι και η απάντηση που καλούμαστε να δώσουμε. Είναι υποκριτικό να μιλάμε για τα προνόμια που θα αποκτούσαν οι πρόσφυγες, όταν στην πραγματικότητα οι ισχύοντες νόμοι τους εμποδίζουν να έχουν τα δικαιώματα που θα απολάμβαναν αν κατάφερναν να αποκτήσουν ιθαγένεια. Πριν αναρωτηθούμε αν οι μετανάστες πρέπει η όχι να λαμβάνουν το ΑΚΒΕ, θα πρέπει να σκεφτούμε πώς θα αλλάξουμε τους νόμους για να σεβαστούμε τα ανθρώπινα δικαιώματα και πώς θα αλλάξουμε τις σχέσεις λεηλασίας των χωρών καταγωγής τους, για να τις μετατρέψουμε σε διεθνείς σχέσεις συνεργασίας. Αφετέρου, εμείς πιστεύουμε ότι το ΑΚΒΕ πρέπει να εφαρμοστεί σε όλες τις χώρες επειδή, μ’ αυτόν τον τρόπο, οι άνθρωποι δε θα χρειάζονταν να φεύγουν από τις χώρες καταγωγής τους λόγω σοβαρών οικονομικών ελλείψεων.
Δεν είναι άδικο να λαμβάνουν το ΑΚΒΕ και οι πλούσιοι;
Το ΑΚΒΕ πρέπει να θεωρηθεί θεμελιώδες και καθολικό δικαίωμα και αυτό δε θα μπορέσει να γίνει αν διακρίνουμε για οποιονδήποτε λόγο ένα μέρος του πληθυσμού. Σ’ αυτήν την περίπτωση θα δίναμε επιχειρήματα για να το επικρίνουν και θα αυξάναμε τα εμπόδια για την εφαρμογή του. Αφετέρου, δεν ξεχνάμε ότι, με την πρόταση της χρηματοδότησης του καθολικού ΑΚΒΕ, το πιο πλούσιο 20% θα μετέφερε κεφάλαιο υπέρ του υπόλοιπου 80%. Αυτή η μεταφορά κεφαλαίου θα είναι μεγαλύτερη όσο μεγαλύτερος είναι ο πλούτος. Από τα 35 δις ευρώ που θα χρειάζονταν για τη χρηματοδότησή του, τα 21 δις ευρώ θα προέρχονταν από το πλουσιότερο 5%, χωρίς γι’ αυτό το λόγο να πάψει να είναι το πλουσιότερο.
Η εφαρμογή του ΑΚΒΕ δε θα μπορούσε να προκαλέσει φυγή κεφαλαίων;
Άλλος φόβος που προκύπτει είναι η πιθανή φυγή επιχειρήσεων και κεφαλαίων σε άλλες πιο επικερδείς γι’ αυτά περιοχές. Αυτό ακριβώς συμβαίνει αυτήν τη στιγμή, χωρίς να υπάρχει το ΑΚΒΕ, ακριβώς επειδή υπερισχύει η αξία του κεφαλαίου σε σχέση με την ευημερία των ατόμων. Αυτή η ένσταση, εκτός που είναι ριζικά ανήθικη, δεν μπορεί να συνεχίσει να ισχύει για πολύ ακόμα καιρό, μια και οι συνθήκες εργασίας και επενδύσεων εξομοιώνονται προοδευτικά παντού και σύντομα δε θα μείνουν επικερδέστερα μέρη όπου θα μπορεί να μεταναστεύσει το κεφάλαιο. Απ’ την άλλη μεριά, δεν αποδεικνύεται ότι αυτό μπορεί να οξυνθεί εξαιτίας ενός ΑΚΒΕ, δεδομένου ότι υπήρξαν εποχές που οι φόροι ήταν πολύ μεγαλύτεροι από τους σημερινούς. Για παράδειγμα, μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο οι ΗΠΑ έφτασαν να επιβάλλουν φόρους μέχρι και ποσοστό 90% στις μεγάλες περιουσίες και, παρ’ όλ’ αυτά, δε συνέβη η φυγή κεφαλαίων, επειδή οι επιχειρηματικές προοπτικές ήταν πολύ καλές. Επίσης, είναι απαραίτητο να βελτιωθούν τα μέτρα ελέγχου της φοροδιαφυγής και να υπάρξουν νόμοι για την εξαφάνιση των φορολογικών παραδείσων.
Γιατί λέτε ότι το ΑΚΒΕ θα αυξήσει την ελευθερία των ανθρώπων;
Για μας, ελευθερία είναι η δυνατότητα να μπορείς να επιλέξεις ανάμεσα σε συνθήκες και το ΑΚΒΕ επιτρέπει στα άτομα να επιλέξουν αυτό που θέλουν να κάνουν με τη ζωή τους. Χωρίς το ΑΚΒΕ, οι επιλογές πολλών ανθρώπων περιορίζονται στο να διαλέξουν μεταξύ του να αναλώσουν όλη τους την ενέργεια για να επιζήσουν ή να (αφεθούν να) πεθάνουν. Αν εξαλείψουμε τη φτώχια και το φόβο της, που είναι ένας από τους μεγάλους φόβους του ανθρώπινου όντος, οι δυνατότητες επιλογής θα αυξάνονταν σημαντικά. Με το ΑΚΒΕ, ο εργαζόμενος έχει περισσότερες επιλογές να αρνηθεί απάνθρωπες δουλειές ή να διαπραγματευτεί τις συνθήκες αυτής της δουλειάς. Τις γυναίκες τις βοηθά να απομακρυνθούν από όποιες καταστάσεις κακοποίησης, μειώνει τις ανισότητες λόγω φύλου και, όπως και για τους υπόλοιπους, τους δίνει ελευθερία να σχεδιάσουν αυτό που θέλουν να κάνουν στη ζωή τους. Για τους νέους, ιδιαίτερα τους λιγότερο ευνοημένους, τους δίνει ελευθερία να μπορούν να επιλέξουν τι θέλουν να σπουδάσουν και ως πότε θέλουν να το κάνουν, εκτός του ότι τους επιτρέπει να διαλέξουν μια απασχόληση με καλύτερες συνθήκες. Το ΑΚΒΕ θα έθετε άμεσα τέλος στη φτώχια και, συνεπώς, σε ένα μέρος των περιορισμών που αυτή συνεπάγεται. Θα μείωνε σημαντικά την εγκληματικότητα όπως επανειλημμένα έχουν δείξει όλες οι πιλοτικές δοκιμές. Τέλος, από τη δική μας ανθρωπιστική άποψη, το ΑΚΒΕ θα πρόσφερε σε κάθε ανθρώπινο ον τις συνθήκες για να μπορέσει καλύτερα να αναλογιστεί και να αποφασίσει το νόημα της ζωής του.
Χωρίς αμφιβολία, θα είχαμε μια πιο υγιή, πιο ανθρώπινη και πιο ευτυχισμένη κοινωνία.
Λέγεται ότι το ΑΚΒΕ θα βελτίωνε τον κόσμο στον οποίο ζούμε …
Εκτός του ότι θα χρησιμεύσει για το ξερίζωμα της φτώχιας και την επίτευξη μιας πιο ισότιμης και δίκαιης κοινωνίας, το ΑΚΒΕ θα σήμαινε το ξεπέρασμα της οικονομικής βίας, που είναι η μητέρα πολλών άλλων μορφών βίας, όπως η φυσική, η ψυχολογική, η φυλετική, η σεξουαλική, κ.λπ. Η βία σε όλα τα επίπεδα είναι η μεγαλύτερη τροχοπέδη που έχει υπομείνει και συνεχίζει να υφίσταται η ανθρωπότητα και που την εμποδίζει να προχωρήσει σε έναν κόσμο φτιαγμένο στα μέτρα της. Εξάλλου, η όλο και μεγαλύτερη αύξηση της βίας θέτει σε κίνδυνο τη ζωή και το μέλλον του είδους μας. Είναι επείγον να υιοθετήσουμε μέτρα οικονομικής, φυλετικής, θρησκευτικής, ψυχολογικής, ηθικής, σεξουαλικής, κ.λπ. μηβίας…, αλλά και να αποφύγουμε την απόπειρα κατά της ζωής στον πλανήτη μας, αν θέλουμε να προχωρήσουμε προς ένα πιο εξελιγμένο στάδιο του ανθρώπινου είδους.
[1] Vid. International: BIEN’s Clarification of UBI, October 29, 2016, by Toru Yamamori. http://basicincome.org/news/2016/10/international-biens-clarification-ubi/
[2]Vid. “Un modelo de financiación de la Renta Básica para el conjunto del Reino de España: sí se puede y es racional”, por Jordi Arcarons, Antoni Domènech, Daniel Raventós y Lluís Torrens (http://www.sinpermiso.info/textos/un-modelo-de-financiacin-de-la-renta-bsica-para-el-conjunto-del-reino-de-espaa-s-se-puede-y-es). También: “La renta básica incondicional y cómo se puede financiar. Comentarios a los amigos y enemigos de la propuesta”, por Jordi Arcarons, Daniel Raventós y Lluís Torrens (http://ctxt.es/es/20161123/Politica/9717/Renta-basica-incondicional-Raventos-Arcarons-Torrens.htm)
[3] Vid. “Por qué en Silicon Valley se están planteando la renta básica (y por qué tiene sentido)”: http://www.lavanguardia.com/tecnologia/20160417/401172238292/silicon-valley-renta-basica-robots-empleo-trabajo.html
