«Όπως και να΄ναι», είπε η παπλωματού, «εγώ αυτό το πάπλωμα το έφτιαξα μόνο για σένα».[1]

Το χειροτέχνημα είναι πράξη αφηγηματική. Μια μοναδική ιστορία κάθε φορά, για τον έναν και ξεχωριστό άνθρωπο που θα του αποδοθεί.

Η ομάδα Quilting Bee Sparta  από το 2013 «ιστορεί» με την τέχνη των χεριών, την πορεία προς την εξατομίκευση και τη συλλογικότητα. Αυτές είναι και οι ρίζες του Quilting. Αν και αρχικά ήταν τεχνική για να φτιάχνουν παπλώματα με κομμάτια ύφασμα από τα φθαρμένα ρούχα τους οι πρώτοι άποικοι της Αμερικής, κατά τη διάρκεια του εμφυλίου μεταξύ Βόριων και Νότιων, στήριξε την απελευθέρωση των σκλάβων. Τα quilts/παπλώματα, κρεμασμένα έξω από τα σπίτια, ενημέρωναν (με τις συμβολικές αναπαραστάσεις τους) τους σκλάβους που δραπέτευαν για το πώς θα συνεχίσουν με ασφάλεια το δρόμο προς την ελευθερία. Σήμερα το Quilting είναι μια εναλλακτική δυνατότητα στη σκλαβιά της βιομηχανοποιημένης παραγωγής, του παγκόσμιου καπιταλισμού. Αυτό που με εμπνέει στο έργο της ομάδας Quilting Bee Sparta είναι ότι ράβουν παπλώματα και τα προσφέρουν σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη, «μακραίνοντας» στα χέρια τους εκείνη την παμπάλαια κλωστή της απελευθέρωσης μέσω της αλληλεγγύης.

Η μαζική κουλτούρα της φιλανθρωπίας, «παραχωρεί» στους ανθρώπους που βρίσκονται σε ανάγκη αυτό που περισσεύει. Εδώ, η αλληλεγγύη βασίζεται στην ισότητα μέσα από την μετάπλαση της πρώτης ύλης σε ένα έργο τέχνης που την έχει υπερβεί, ανεκτίμητο ως προς την χειροποίητη αξία της μοναδικότητας του. Συνίσταται στο να δίνεις από αυτό που δεν έχεις, καθώς το χειροτέχνημα είναι μαθητεία σε αξίες όπως η εγκαρτέρηση, συλλογικότητα, εμπιστοσύνη, συμφιλίωση.

Φιλόξενο το σπιτικό -κυψέλη τους. Η Ada, η Μαρία, η Κατερίνα, η Ποτούλα, η Λία. Τέσσερις από τις δέκα γυναίκες που αποτελούν τον πυρήνα της ομάδας, μαζεμένες γύρω από ένα τραπέζι – γιορτάσι.«Στρωμένο» με πολύχρωμα κουρελάκια, πατρονάκια, κλωστές, γλυκίσματα, μυρωδάτα ροφήματα και χέρια ζεστά και άοκνα να κόβουν και να ράβουν το «εύπλαστο μυστήριο» της θαλπωρής.

«Η Ada, εδώ, δεν μας επιτρέπει να γκρινιάζουμε. Χαλαρώνουμε, μιλάμε για θετικά πράγματα που μας εμπνέουν».

Η γυναίκα που τις ενέπνευσε είναι η Kristine Pappas.  Πριν 4 χρόνια διοργάνωσε στη Δημόσια Βιβλιοθήκη Σπάρτης έκθεση- σεμινάριο quilting. Μερικά από τα έργα της ήταν αποτύπωση στο ύφασμα με την τεχνική quilting των ζωγραφικών έργων θυμάτων trafficking. Μαθαίνοντας την τέχνη μαζί της, βοηθήθηκαν να εκφράσουν το «τραύμα» τους και να βιοποριστούν μέσω των έργων τους. Η Ada έμαθε κοντά της την τέχνη και στην συνέχεια ενέπνευσε και τα πρώτα μέλη της ομάδας της στην Σπάρτη.

Βούισμα μελισσιού ολόγυρά μου οι κουβέντες τους, προσηγορούν τα χέρια τους:
«Πιστός σύντροφος της ράφτρας, το ξηλοτήρι. Συνοδοιπόροι το ξήλωμα και το ράψιμο. Πάνε μαζί με τη γνώση. Αν δεν ξηλώσεις δεν μαθαίνεις…Άμα δεν καταστρέψεις πανί δεν μαθαίνεις τον κόφτη».

«..Ότι είναι στο χέρι έχει το ελάττωμά του, αυτή είναι η αξία του. Οι παπλωματούδες συνηθίζουμε να κάνουμε επίτηδες καμιά φορά ένα λάθος, ως νύξη ότι το ανθρώπινο δεν είναι αλάθητο».

«….Τα χέρια μας συχνά ματώνουν από τις καρφίτσες ή τις βελόνες..».

«… Δεν χρειάζεται να τελειώσουμε σήμερα, δεν βιαζόμαστε. Το κάνουμε για τη χαρά μας. Κερδίζουμε την εμπειρία και τη χαρά να προσφέρουμε» .

«…Η δουλειά μας αποτιμάται σε αμέτρητες ώρες. 200 εργατοώρες μπορεί να απαιτεί κατά προσέγγιση ένα πάπλωμα για ένα μονό κρεβάτι».

«…για ένα υπέρδιπλο πάπλωμα έραψα στο χέρι, κάνοντας συντροφιά στον υπέργηρο πατέρα μου, 580 εξάγωνα».

«…Το στοίχημα είναι η υπομονή, η αυτοσυγκέντρωση, η αφοσίωση. Χρειάζεται αποφασιστικότητα, ακρίβεια, διάθεση ψυχική. Η λεπτομέρεια και η ακρίβεια είναι πολύ σημαντική. Ακρίβεια χιλιοστού».

«…Θέλουμε να τα προσφέρουμε κάπου που να τα φροντίζουν όπως τα φροντίζουμε κι εμείς..».

«Δουλεύουμε μαζί και παίρνουμε και για το σπίτι. Το τύλιγμα των μοτίβων-ρόμβων και αστεριών σε στένσιλ, μπορεί να τα κάνει η κάθε μια μόνη της. Στη ένωση όμως, είμαστε όλες μαζί».

Τις παρατηρώ καθώς δουλεύουν. Ανοιχτές στη μεταβίβαση της γνώσης, στην ανάδειξη των πολλών διαφορετικών τρόπων που μπορεί να εκτελεστεί κάτι, στην ανταλλαγή.

Η Ada, ως οικοδέσποινα δίνει το ρυθμό:
«Το Quilting είναι σπουδή στο εδώ και τώρα. Για το ταξίδι. Για το δρόμο το κάνουμε. Σημασία έχει να φτάσουμε μαζί και χαρούμενες, όχι αγχωμένες. Πολύ γρήγορα κόβετε..Δεν προλαβαίνουμε να ράβουμε..».

Ξεχωριστός ο τρόπος που η καθεμία συνδέεται με αυτή τη συλλογική διαδικασία.

Η Μαρία «ακουμπά» στην «επαφή με το βαμβακερό πανί:
«Έχει μια ζεστασιά. Η υφή του δίνει ανακούφιση, παρηγοριά. Όσο πιο πολύ παλιώνει, τόσο πιο απαλό, πιο χαδιάρικο γίνεται..».

«Με εντυπωσιάζει η γεωμετρία, η συμμετρία και η τελική αίσθηση αρμονίας που προκύπτει από κανόνες γεωμετρικούς. Είναι πρόκληση για εμένα αυτός ο συνδυασμός», λέει η Κατερίνα.

«Είναι κάτι που μπορείς να το οραματιστείς στο μέλλον ενόσω το δημιουργείς» προσθέτει η Ada. «Αυτό που διαπίστωσα και από τα παιδιά μου στο σχολείο, είναι ότι λείπει η ομαδική εργασία, να κάνουμε κάτι όλοι μαζί. Το κερδίζουμε αυτό κάθε φορά που συναντιόμαστε. Χρησιμοποιούμε όλο το σπίτι. Δεν με νοιάζει που γίνεται άνω- κάτω. Όταν τελειώνει κάθε πάπλωμα, τραβάμε όλα τα έπιπλα, αδειάζουμε το πάτωμα, το στρώνουμε κάτω, καθόμαστε όλες γύρω του και κάνουμε το καπιτονάρισμα – το quilting. Χαιρόμαστε πολύ την ζωντάνια που φέρνει στο σπίτι αυτή η δημιουργική αταξία». [2]

Η Ποτούλα μιλά για την ομαδικότητα:
«Να βρίσκομαι με ανθρώπους που έχουμε ένα κοινό ενδιαφέρον. Λειτουργεί ψυχοθεραπευτικά. Εδώ άλλη κόβει, άλλη μετρά στο χιλιοστό, άλλη ράβει, η Ada συνθέτει τα σχέδια και τα χρώματα, μας μαθαίνει την τέχνη του Quilting, συντονιζόμαστε, αφουγκραζόμαστε η μια τον ρυθμό της άλλης».

Η Λία συμπληρώνει:
«…ανακυκλώνουμε τα παλιά υφάσματα σε πολύτιμα δώρα που δίνουν αξία. Η περιορισμένη συλλογή χρωμάτων / υφασμάτων μας προκαλεί με αυτά τα λίγα που έχουμε (προσφορές των μελών και των φίλων μας) να προσπαθούμε να συνθέτουμε κάτι ωραίο. Διαφορετικά υφάσματα, από διαφορετικές χρήσεις και πρέπει όλα αυτά να τα ενσωματώσουμε σε ένα ενιαίο σύνολο. Ακολουθεί το κόψιμο, που είναι χρονοβόρα διαδικασία, μετά το ράψιμο και το στο τέλος το καπιτονάρισμα. Δεν έχουμε την πολυτέλεια να αγοράζουμε. Δεν μπαίνουν χρήματα στη μέση. Έχει ένα άλλο κέφι να φτιάξεις ένα πάπλωμα με υφάσματα που μας δίνουν, από παλιές φούστες, φορέματα, κουρτίνες, σεντόνια.. Ακόμα και τα χαρτονάκια για τα στένσιλ είναι ανακύκλωση από συσκευασίες. Το μόνο που καλούμαστε να αγοράσουμε είναι η βάτα για το γέμισμα, και οι κλωστές».

Με συγκινεί η ατομική προσήλωση στο κάθε μικρό κομμάτι που θα συνδεθεί με τα άλλα ώστε να συνθέσει το πάπλωμα. Και ακόμη και τότε τελείωση δεν υπάρχει. Δεν προσβλέπει στην τελείωση του ένα τέτοιο έργο, μα στη σχέση, στη συνομιλία του με τον ξεχωριστό αποδέκτη/κτρια:
«Πριν είκοσι χρόνια, έφτιαξα ένα πάπλωμα για την κόρη μου» λέει η Ada «Το είχε μαζί της ενόσω σπούδασε κι ακόμα την συνοδεύει μέχρι σήμερα στο ταξίδι της ζωής της. Ως μητέρα σκεπάζει το δικό της παιδί σήμερα με αυτό. Προσφέροντας 7 παπλώματα στα παιδιά που ζουν στο Ορφανοτροφείο Θηλέων Λαμίας, μου άρεσε να έχει το κάθε παιδί το δικό του πάπλωμα, να το πάρει μαζί του όταν φύγει από το Ίδρυμα όταν πάει να σπουδάσει, όταν φύγει από εκεί να έχει κάτι προσωπικό, κάτι κατάδικό του».

Με τρυφεράδα η κατάθεση της Μαρίας:
«Ακόμη θυμάμαι την αντίδραση μιας κοπέλας στο Ορφανοτροφείο, που δώσαμε τα πρώτα μας παπλώματα. Δεν το άφηνε από τα χέρια της και έλεγε: «Θέλω κι εγώ να μάθω να φτιάχνω τέτοια παπλώματα».

——————————–

Οι παρακάτω φωτογραφίες είναι της Ειρήνης Κοκορού, τραβηγμένες στο εργαστήρι της ομάδας Quilting Bee Sparta.

 

——————

[1] Τζεφ Μπριμπό – Γκέιλ ντε Μάρκεν, «Το Δώρο της Παπλωματούς», εκδόσεις Άγκυρα.

[2] Στο quilting (παπλωματική) χρησιμοποιούνται 3 στρώματα υλικού: Το επάνω μέρος με το σχέδιο (patchwork- μπαλώματα), το μεσαίο  μονωτικό υλικό που είναι η βάτα  και το σεντόνι υποστήριξης – η πίσω όψη του παπλώματος. Διάφορα είδη βελονιάς  στο χέρι ή στη ραπτομηχανή, ( καπιτονάρισμα ή quilting)  συνδέουν τα 3 μέρη με τρόπο λειτουργικό ή /και  περίτεχνο.