Ο Πέπε Μουχίκα είναι πρώην ανθοκόμος, πρώην αντάρτης, πρώην κρατούμενος στη φυλακή και πρώην πρόεδρος της Ουρουγουάης, μιας μικρής χώρας της Λατινικής Αμερικής με 3,3 εκατομμύρια κατοίκους. Η ειλικρίνειά του, ο απλός τρόπος ζωής του και η ακούραστη κριτική που ασκεί στην κοινωνία της κατανάλωσης και στο καπιταλιστικό μοντέλο τον έχουν κάνει διεθνώς γνωστό.
Με αυτό το άρθρο, δε θέλω να κάνω έναν ακόμη απολογισμό της προεδρικής του θητείας, που ολοκληρώθηκε την 1η Μαρτίου του 2015, αλλά μια μικρή εισαγωγή στην κοσμοθεωρία αυτού του άντρα που υπερασπίζεται με σταθερότητα και συνοχή τις ανθρωπιστικές αξίες. Θα παραθέσω, γι’ αυτό, δυο μικρά αποσπάσματα από ένα ντοκιμαντέρ που προβλήθηκε στο κανάλι ARTE με τον τίτλο: “Πέπε Μουχίκα. Ο πρόεδρος και ο σβώλος της γης».
Το πρώτο απόσπασμα είναι από μια συνέντευξη στην οποία ο Χοσέ Μουχίκα μιλά για τη σημασία της ολιγάρκειας και της εργασίας με τη γη στη ζωή του:
Τα χέρια, εργαλεία της σκέψης
“Η ζωή μου άλλαξε λίγο, αλλά στα ουσιαστικά πράγματα παραμένω ο ίδιος. Η ζωή μου έγινε λίγο πιο περίπλοκη, αλλά θα περάσει κι αυτό όπως περνάνε όλα.
Θα με περιέγραφα σαν ένα σβώλο γης στηριγμένο πάνω σε δυο πόδια. Ζούσα και ζω ακόμη από τη γη, αλλά ζω επίσης και για τη γη.
Όλοι έχουμε ανάγκη από ένα περιθώριο προσωπικής ευτυχίας, είτε το συνειδητοποιούμε είτε όχι. Προσπαθώ ν’ αφήνω χρόνο για να κάνω αυτό που μου αρέσει. Έτσι ορίζω την ανθρώπινη ζωή. Τη δική μου ελευθερία τη βρίσκω στη δουλειά μου με τη γη.
Ο καιρός που πέρασα στη φυλακή μού έδωσε χρόνο να σκεφτώ. Προσπάθησα να γνωρίσω τον εαυτό μου και ακόμη δεν έχω τελειώσει.
Η πραγματικότητα είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από την ιδέα που έχω γι’ αυτή. Η πραγματικότητα είναι πολύ πιο περίπλοκη, πολύ πιο δύσκολη. Κατά τη γνώμη μου, η σωματική εργασία βοηθά να διορθώνουμε τις υπερβολές του διανοητισμού. Χωρίς αυτή, είναι δύσκολο να εκτιμήσουμε τις δυσκολίες που έχουμε να αντιμετωπίσουμε σε κάθε δουλειά που θέλουμε να κάνουμε. Βασικά, τα χέρια είναι τα εργαλεία της σκέψης. Τα χέρια σκέφτονται”.
Το δεύτερο απόσπασμα, είναι επίσης από μια συνέντευξη και αφορά στις νοσηρές συνέπειες του καπιταλισμού, ειδικά στις αρνητικές του επιπτώσεις στις διαπροσωπικές σχέσεις και την ευτυχία των ανθρώπων:
Το εγκώμιο της ολιγάρκειας
“Ένας άνθρωπος που ζει πλήρως αποξενωμένος δεν μπορεί να είναι ευτυχισμένος. Αυτός είναι ο παραλογισμός των σύγχρονων κοινωνιών. Όλος ο κόσμος είναι βιαστικός και τρέχει. Και όταν ξυπνά, η ζωή έχει πια περάσει!
Η κουλτούρα που μας κυβερνά είναι η κουλτούρα του καπιταλισμού, που θέλει μόνο να δημιουργεί και να συσσωρεύει κέρδη, και που απαιτεί από καθένα (για να ζήσει μέσα σ’ αυτό το σύστημα) να αποξενωθεί από τη ζωή του, αγοράζοντας και κερδίζοντας κι άλλα λεφτά, για ν’ αγοράζει ακόμα περισσότερα… Αυτό, όμως, είναι χαρακτηριστικό σύμφυτο με τον καπιταλισμό και όχι με την ανθρώπινη ευτυχία.
Μια μεγάλη περιουσία δεν εξασφαλίζει την ευτυχία. Πρέπει να αγωνιζόμαστε για να ζούμε νηφάλια, με τα απολύτως απαραίτητα. Όχι να απαρνηθούμε τα υλικά αγαθά, απλά να μην επιτρέπουμε να γινόμαστε σκλάβοι των πραγμάτων. Γιατί, κατά βάθος, τα ενδιαφέροντά μας, τα πράγματα που μας συγκινούν περισσότερο ζητούν να τους αφιερώνουμε μέρος του χρόνου μας. Όποιος δε βρίσκει χρόνο να καλλιεργεί τα ενδιαφέροντά του, δύσκολα μπορεί να γίνει ευτυχισμένος. Κι αυτό, δεν αγοράζεται”.
Η αξιοπιστία του Πέπε Μουχίκα πηγάζει κυρίως από τη βαθιά συνοχή που υπάρχει ανάμεσα στα λόγια και τις πράξεις του. Ο νηφάλιος τρόπος ζωής του επιτρέπει στη σκέψη του να λάμπει ακόμα πιο δυνατά. Μια ηγετική μορφή που φέρνει στο νου μας, χωρίς καμία διάθεση σύγκρισης, τον Μαχάτμα Γκάντι και τον Pierre Rabhi.
