Παρά τις διαβεβαιώσεις του ΝΑΤΟ ότι δρα αποτρεπτικά και επιδιώκει το διάλογο με τη Ρωσία, η συμμαχία φαίνεται να ετοιμάζεται να κλιμακώσει τις συγκρούσεις, ισχυρίζεται ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ (ο άνθρωπος που επαινέθηκε για τον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου) αναφερόμενος στην συμμαχία που συγκαλεί σύνοδο κορυφής στη Βαρσοβία.
«Η ρητορική στη Βαρσοβία κραυγάζει την πρόθεσή τους να κηρύξουν ουσιαστικά τον πόλεμο στη Ρωσία. Μιλούν μόνο για την άμυνα, αλλά στην πραγματικότητα προετοιμάζουν μια επίθεση», δήλωσε ο πρώην Σοβιετικός ηγέτης στο Interfax.
Ο Γκορμπατσόφ, ο οποίος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στην αποκλιμάκωση της έντασης μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και της Δύσης στη δεκαετία του 1980 και τελικά απέσυρε τα σοβιετικά στρατεύματα από την ανατολική Ευρώπη, σχολίασε τη διήμερη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στην πολωνική πρωτεύουσα. Κατά ειρωνικό τρόπο, η πόλη που κάποτε δάνεισε το όνομά της στο αντίπαλο (κομμουνιστικό) δέος του ΝΑΤΟ, το Σύμφωνο της Βαρσοβίας, τώρα βλέπει τους, υπό την ηγεσία των ΗΠΑ, αρχηγούς κρατών της Συμμαχίας να ασκούν αυξημένη πίεση στη Ρωσία.
Το ΝΑΤΟ στο τελικό ανακοινωθέν του κατηγόρησε τη Ρωσία για «προκλητικές στρατιωτικές δραστηριότητες στην περιφέρεια της επικράτειας του ΝΑΤΟ» και «προθυμία για την επίτευξη πολιτικών στόχων υπό την απειλή και χρήση βίας». Η Συμμαχία δήλωσε ότι οι ενέργειες της Μόσχας «είναι μια πηγή περιφερειακής αστάθειας, ουσιαστικά αμφισβητούν τη συμμαχία, προκαλούν ζημιά στην ευρωατλαντική ασφάλεια, και απειλούν τον μακροχρόνιο στόχο μιας ενωμένης Ευρώπης, ελεύθερης και σε ειρήνη».
Το βασικό αποτέλεσμα της συνόδου κορυφής της Βαρσοβίας ήταν η υπόσχεση για μακροχρόνια ανάπτυξη επιπλέον στρατευμάτων του ΝΑΤΟ στα σύνορα της Ρωσίας, και συγκεκριμένα στην διοργανώτρια χώρα Πολωνία αλλά και στις Βαλτικές Χώρες. Το ΝΑΤΟ υποστηρίζει ότι η ανάπτυξη είναι αναγκαία για να αποφευχθεί μια πιθανή επίθεση από τη Ρωσία και καθησυχάζει με αυτό τον τρόπο τα κράτη της Ανατολικής Ευρώπης ότι τα υπόλοιπα μέλη της Συμμαχίας δεσμεύονται να τους υπερασπιστούν.
Η αναμενόμενη απόφαση αλλά και η όλη εκδήλωση γίνεται αντιληπτή από πολλούς ανθρώπους ως αντι-ρωσική, δήλωσε ο Brian Becker από τον αντιπολεμικό οργανισμό «Answer Coalition» στο RT. «Είναι μια μεγάλη επίδειξη: 2.500 αξιωματούχοι, 2.000 μέσα μαζικής ενημέρωσης, 28 κράτη-μέλη του ΝΑΤΟ συν 26 συνεργαζόμενες χώρες […] σχεδόν το ένα τέταρτο των χωρών του κόσμου υπό μια, Αμερικανικής ηγεσίας, στρατιωτική συμμαχία που απειλούν τη Ρωσία» είπε. «Είναι αντιληπτή ως τέτοια στη Ρωσία, και θα πρέπει να εκλαμβάνεται ως τέτοια».
Η Ρωσία πιστεύει ότι η ανάπτυξη νέων στρατευμάτων του ΝΑΤΟ, καθώς και μια αύξηση του αριθμού των στρατιωτικών ασκήσεων κοντά στο έδαφος της Ρωσίας, η τοποθέτηση αντι-βαλλιστικών πυραύλων σε διάφορες τοποθεσίες στην Ευρώπη αλλά και άλλες κινήσεις είναι μια απειλή για την εθνική της ασφάλεια. Η απάντησή της ήταν να αυξήσει τα στρατεύματά της στα δυτικά ως απαραίτητο μέτρο αποτροπής στις νέες δυνατότητες του ΝΑΤΟ.
Η Μόσχα ισχυρίζεται ότι η Ατλαντική Συμμαχία παίζει το χαρτί της ρωσικής επιθετικότητας για να δικαιολογήσει την παρουσία της και να ωθήσει τα ευρωπαϊκά κράτη σε αύξηση των αμυντικών δαπανών. Η βελτίωση της δημοσιονομικής πειθαρχίας εγκωμιάστηκε από τη Συμμαχία στη σύνοδο του ΝΑΤΟ, παρόλο που στην πλειοψηφία τους τα μέλη υποχρεούνται να ξοδεύουν το 2% του ΑΕΠ τους για στρατιωτικές δαπάνες υπέρ της.
Οι επικριτές του ΝΑΤΟ, όπως ο Γκορμπατσόφ, ισχυρίζονται ότι η Συμμαχία αναλαμβάνει κινδύνους όταν αποξενώνει τη Ρωσία για να εξασφαλίσει τους δικούς της στόχους. «Ο κόσμος πρέπει να σταματήσει να προσποιείται ότι τίποτα δεν συμβαίνει. Η Ρωσία δεν μπορεί παρά να κρατήσει την αμυντική της γραμμή και αυτή η τρομακτική διαδικασία πρέπει να διακοπεί» δήλωσε. «Η παγκόσμια κοινότητα θα πρέπει να σταματήσει αυτό το νέο ολίσθημα προς πόλεμο, έτσι ώστε κανείς να μην τολμάει να τζογάρει με κλιμάκωση της παγκόσμιας έντασης και να σπρώχνει τον κόσμο σε ένα νέο πόλεμο».
Την ανησυχία αυτή φαίνεται να συμμερίζονται και ορισμένα μέλη του ΝΑΤΟ, αφού κατά τη διάρκεια της συνόδου πολλές φορές δηλώθηκε ότι η Συμμαχία δεν επιδιώκει αναμέτρηση με τη Ρωσία. «Πρέπει να αναρωτηθούμε κατά πόσο ο κόσμος θα ήταν ένα καλύτερο μέρος όταν και οι δύο πλευρές διεξάγουν στρατιωτικές ασκήσεις στα σύνορά τους και εξοπλίζονται» δήλωσε ο Γερμανός Αντικαγκελάριος Sigmar Gabriel στην Passauer Neue Presse την Πέμπτη. Ενώ και ο Γάλλος πρόεδρος Φρανσουά Ολάντ δήλωσε ότι η Συμμαχία «δεν έχει κανένα ρόλο να λέει ποιες θα πρέπει να είναι οι σχέσεις της Ευρώπης με τη Ρωσία», προσθέτοντας ότι η Γαλλία δεν βλέπει τη Ρωσία ως απειλή.
Η επίσημη θέση του ΝΑΤΟ για τη Ρωσία είναι ότι αποσκοπεί σε αποτροπή διατηρώντας παράλληλα ανοιχτά κανάλια «όταν οι ενέργειες της Ρωσίας το επιτρέπουν». Από την άλλη όμως καταδίκασε τη στρατιωτική παρουσία της Ρωσίας στη Συρία και την υποστήριξή της προς τη Συριακή κυβέρνηση, έστω και αν στη Συρία, Ρωσία και μέλη του ΝΑΤΟ έχουν μια σπάνια ευκαιρία για έστω και περιορισμένη συνεργασία στην μάχη ενάντια τρομοκρατικών ομάδων.
Σχεδόν όλοι οι δεσμοί του ΝΑΤΟ με τη Ρωσία διεκόπησαν μετά την Ουκρανική πολιτική κρίση που κλιμάκωσε την ένταση μεταξύ τους. Το Συμβούλιο ΝΑΤΟ-Ρωσίας, ένα σώμα που υποτίθεται ότι επιλύει τις μεταξύ τους διαφορές, θα συγκληθεί εκ νέου μετά από ένα διάλειμμα δύο ετών και θα συνεδρίαζε στα μέσα Ιουλίου στις Βρυξέλλες.
Άλλες αποφάσεις που λήφθηκαν από τα μέλη του ΝΑΤΟ κατά τη σύνοδο κορυφής της Βαρσοβίας ήταν η συνέχιση της εκπαίδευσης των Ιρακινών στρατευμάτων και τα οποία θα μετακινηθούν προσεκτικά από την Ιορδανία στο Ιράκ, η στενότερη συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Ένωση σε θέματα όπως η αντιπαράθεση με τη Ρωσία και η αντιμετώπιση της κρίσης των προσφύγων και η ανάπτυξη αεροσκαφών παρακολούθησης (AWACS) στον εναέριο χώρο πάνω από τη Συρία και το Ιράκ, για «αύξηση της επίγνωσης της κατάστασης» για την αντι-IS επιχείρηση υπό την ηγεσία των ΗΠΑ.
