Σήμερα, είναι μια ιστορική μέρα για το Ηνωμένο Βασίλειο, την Ενωμένη Ευρώπη και ίσως και για όλο τον κόσμο. Στο δημοψήφισμα που πραγματοποιήθηκε, η χώρα ψήφισε υπέρ της εξόδου από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Όπως και σε πολλές άλλες χώρες της ηπείρου, η σχέση με την ΕΕ υπήρξε πάντοτε τεταμένη (άλλοτε περισσότερο κι άλλοτε λιγότερο), με τη δυσαρέσκεια να εστιάζει στον τρόπο που λαμβάνονται αποφάσεις χωρίς διαφάνεια και στην εφαρμογή νόμων που είναι ακατανόητοι.
Η καμπάνια αυτή, ωστόσο, δε βασίστηκε μόνο σε επιχειρήματα σχετικά με την οικονομία, αλλά άγγιξε ένα επίπεδο μίσους, ξενοφοβίας και μισαλλοδοξίας που σόκαρε πολλούς και που οδήγησε στη δολοφονία μιας βουλευτού και νεαρής μητέρας ενώ πήγαινε σε μια συνάντηση με ψηφοφόρους της.
Μαζί μας έχουμε τον αναλυτή μας Antonio Carvallo, που ζει στην Αγγλία, για να μιλήσουμε για το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος και τις προοπτικές για την Ευρώπη.
«Το Συντηρητικό Κόμμα είναι αρκετά παλιό και κολλημένο στο παρελθόν. Ένα κομμάτι του είναι αντίθετο με την ΕΕ, επειδή ξέρει πως είναι μια πολιτική ένωση, πράγμα που σημαίνει μεταβίβαση μέρους της εθνικής κυριαρχίας από το Λονδίνο στις Βρυξέλλες. Ένα άλλο κομμάτι φιλοευρωπαϊκό πιστεύει πως το μέλλον αναγκαστικά βρίσκεται στην ολοκλήρωση των χωρών της Ευρώπης, αλλά επιθυμεί μεγαλύτερη διαφάνεια, αποτελεσματικότητα, αντιπροσωπευτικότητα στην ΕΕ. Αυτές οι αντίθετες τοποθετήσεις παλεύουν εδώ και χρόνια στο εσωτερικό του κόμματος. Από τη στιγμή που οι χώρες της Κεντρικής Ευρώπης προσχώρησαν στην ΕΕ και οι πολίτες τους είχαν τη δυνατότητα να μετακινηθούν σε οποιαδήποτε χώρα για να δουλέψουν, πολλοί ήρθαν στο ΗΒ, πράγμα που ενόχλησε ένα μέρος του πληθυσμού. Οι πιο παραδοσιακοί τομείς της λεγόμενης μεσαίας τάξης ένιωσαν να απειλείται η ποιότητα ζωής τους και η ταυτότητά τους. Αυτοί οι τομείς ασκούν πίεση στους πολιτικούς τους εκπροσώπους κατά τη διάρκεια των εκλογών και έτσι ξεκινούν στο κόμμα οι εσωτερικές αντιπαραθέσεις ανάμεσα στους βουλευτές του.
Με τις μεγάλες προσφυγικές ροές που είναι αποτέλεσμα των πολέμων του ΝΑΤΟ στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική, αυτές οι εντάσεις οξύνθηκαν και εμφανίστηκαν δεξιά κόμματα αντίθετα με τη μετανάστευση που υποστήριζαν την έξοδο από την ΕΕ. Με άλλα λόγια έγινε πιο ριζοσπαστικό αυτό το φαινόμενο της ανησυχίας για τη μετανάστευση στο ΗΒ. Αφετέρου, χωρίς τους μετανάστες δε θα μπορούσε να λειτουργήσει η κατασκευαστική βιομηχανία, ούτε και πολλοί άλλοι τομείς, επειδή δεν υπάρχουν αρκετά διαθέσιμα εργατικά χέρια. Είναι, δηλαδή, αμφίσημη η θέση αυτών των τομέων του Συντηρητικού Κόμματος. Ένα παράδειγμα αυτών των πιο ριζοσπαστικών κομμάτων που εμφανίστηκαν είναι η περίπτωση του UKIP του Nigel Farege, που είναι ευρωβουλευτής και πήρε 4 εκατομμύρια ψήφους στις τελευταίες εκλογές απειλώντας σοβαρά την μελλοντική επανεκλογή των συντηρητικών. Ο τύπος αυτός εμφανιζόταν πάντα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ασκώντας κριτική για την Ευρώπη και υποστηρίζοντας με κάθε δυνατό επιχείρημα την έξοδο του ΗΒ από την ΕΕ. Για να εξισορροπήσει αυτήν την κατάσταση και στην προσπάθειά του να ενώσει το κόμμα, να ανακτήσει τις ψήφους της μεσαίας τάξης που παραδοσιακά στηρίζουν το Συντηρητικό κόμμα, ο Κάμερον άρχισε μια σταυροφορία για να διαπραγματευτεί μια ιδιαίτερη θέση εντός της ΕΕ, χρησιμοποιώντας την απειλή του Brexit. Μετά από πολλές συναντήσεις, τα άλλα μέλη της ΕΕ έκαναν κάποιες παραχωρήσεις για να δώσουν στο ΗΒ τη δυνατότητα να μη συμμετέχει σε κάποιες από τις αποφάσεις που πάρθηκαν από την ΕΕ, χωρίς, για το λόγο αυτό, να χάσει την ιδιότητα του μέλους. Έτσι ο Κάμερον πιστεύοντας ότι είχε λύσει το πρόβλημα, έδωσε το ελεύθερο στο εσωτερικό του κόμματος για παραμονή ή έξοδο από την ΕΕ και κάλεσε το λαό στο δημοψήφισμα. Προφανώς, οι υπολογισμοί του ήταν λάθος, δεν εκτίμησε σωστά τα αισθήματα των τομέων εκείνων που θέλησε να κατευνάσει και όπως είδαμε η κατάσταση τού γύρισε μπούμερανγκ. Το αποτέλεσμα είναι 4 εκατοστιαίες μονάδες διαφορά ανάμεσα σ’ αυτούς που υποστήριξαν το Brexit και αυτούς που ψήφισαν υπέρ της παραμονής.
Το 75% των νέων ψήφισε υπέρ της παραμονής στην ΕΕ και οι γηραιότεροι υπέρ της εξόδου. Δημιουργήθηκε ή μεγάλωσε ένα γενεαλογικό χάσμα. Οι γηραιότεροι είναι μαχητικοί και το 78% των άνω των 65 ετών πήγε να ψηφίσει. Πολλοί από τους νέους, αντίθετα, δεν έδωσαν ιδιαίτερο βάρος στο όλο πράγμα. Και σ’ αυτό το σημείο μπορεί, ίσως, να εντοπιστεί αυτή η διαφορά των 4 μονάδων, που σε διαφορετική περίπτωση θα είχε σημάνει νίκη του «Remain». Οι συντηρητικοί πίστευαν ότι η ψήφος υπέρ της παραμονής ήταν εξασφαλισμένη και δεν έδωσαν την πρέπουσα σημασία σε μια ευρεία ψήφο όπως είναι το δημοψήφισμα όπου δεν μπορούν να μετρηθούν οι τάσεις του κόσμου.
Αλλά και οι περιφέρειες πολώθηκαν. Η Σκωτία και η Βόρεια Ιρλανδία ψήφισαν στην πλειοψηφία τους την παραμονή στην ΕΕ. Τι προοπτικές ανοίγονται στο σημείο αυτό για την ενότητα της χώρας;
Όταν έγινε το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία της Σκωτίας, όλοι τρομοκρατήθηκαν και τελικά ο κόσμος, θεωρώντας πως ήταν καλύτερο να μη διαιρεθεί το έθνος, εγκατέλειψε την ιδέα της ανεξαρτησίας.
O Tony Robinson, ένας από τους παρουσιαστές, κάνει αναφορά στη σύγκρουση της Βόρειας Ιρλανδίας, που έληξε πριν είκοσι χρόνια με μια συμφωνία ειρήνης που έβαλε τέλος σε έναν εμφύλιο πόλεμο που κράτησε πάνω από πενήντα χρόνια. Ένας από τους λόγους αυτής της συμφωνίας ήταν η συμμετοχή σε ένα ευρύτερο σχέδιο όπως είναι η ΕΕ.
Και γιατί θα πρέπει οι Σκωτσέζοι να θυσιάσουν τα συμφέροντά τους; Λαμβάνουν πολλές παραχωρήσεις από την ΕΕ και κερδίζουν πολλά από τη συμμετοχή τους όσον αφορά στις εξαγωγές. Κατά συνέπεια αισθάνονται ελεύθεροι. Πριν το δημοψήφισμα είχαν προειδοποιήσει πως αν κέρδιζε το «Leave» εκείνοι θα επέλεγαν να παραμείνουν στην Ευρώπη. Αλλά και στη Βόρεια Ιρλανδία το Sinn Fein δήλωσε ακριβώς το ίδιο πράγμα. Το ΗΒ θα μικρύνει πολύ. Οι περιφέρειες δε θα δεχτούν αυτό το αποτέλεσμα και θα θελήσουν να συνεχίσουν να ανήκουν στην ΕΕ.
Εκείνοι που προτιμούν την έξοδο βλέπουν πως το Κοινοβούλιο του Westminster εκχωρεί κομμάτι της λήψης πολιτικών αποφάσεων στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Στο πρόγραμμα της ΕΕ υπάρχει μια βαθμιαία ολοκλήρωση. Για παράδειγμα, ένα από τα θέματα που συζητήθηκαν πρόσφατα, με την Ευρώπη που αρχίζει να αντιδρά, αφορά στο γεγονός πως οι Ηνωμένες Πολιτείες υπαγορεύουν την εξωτερική πολιτική και της έχουν επιβάλλει ένα πλήθος συρράξεων και πολέμων που την έχουν βλάψει ιδιαίτερα τόσο χρηματοδοτικά όσο και οικονομικά. Και έτσι οι τομείς του Συντηρητικού Κόμματος που είναι αντίθετοι στην ΕΕ φοβούνται μήπως χάσουν τον έλεγχο της πολιτικής τους για την άμυνα. Και το ίδιο ισχύει και για τις πολυεθνικές που εκπροσωπούν. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο θα επιλύει όλο και περισσότερα ζητήματα και εκείνοι θα βρεθούν με όλο και λιγότερη επιρροή και σημασία. Έχουν αναλάβει δεσμεύσεις με τις τράπεζες που λειτουργούν στο Λονδίνο καθώς και με πολλές πολυεθνικές. Κάποιοι χρηματοοικονομικοί τομείς του ΗΒ έχουν πολύ ενεργή συμμετοχή: είναι ένας συνδυασμός οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων, είναι ο χρηματοοικονομικός τομέας που ασκεί πίεση στους πολιτικούς.
Η έξοδος από την ΕΕ θα συγκεντρώσει τη δύναμη στις βρετανικές ελίτ;
Χωρίς αμφιβολία. Ένα από τα θέματα που συζητήθηκαν πρόσφατα είναι το status του City του Λονδίνου, του χρηματοοικονομικού κέντρου, επειδή η ΕΕ ήθελε να επιβάλλει φόρους, δεδομένου ότι εκεί κινούνται τρισεκατομμύρια δολάρια, λίρες και άλλα νομίσματα που θα μπορούσαν να ωφελήσουν το σύνολο. Αυτό προκάλεσε έναν τεράστιο εκνευρισμό. Κανείς δεν πρέπει να ενοχλήσει το City. Εν κατακλείδι θέλουν να διατηρήσουν όλα τα προνόμια, κυρίως χρηματοοικονομικά και στρατιωτικά και ν’ ασχοληθούν οι άλλοι με τα υπόλοιπα θέματα. Μια ένωση με μια τόσο μονόπλευρη οπτική δεν μπορεί να λειτουργήσει.
Σ’ αυτό το καινούριο ευρωπαϊκό πανόραμα, με άλλα κόμματα της δεξιάς να θέλουν να πραγματοποιήσουν παρόμοια δημοψηφίσματα, όλο αυτό θα εμπνεύσει νέες διασπαστικές δυνάμεις εντός της ΕΕ. Προσωπικά θεωρώ το ευρωπαϊκό πρότζεκτ μια πολύ ενδιαφέρουσα προοπτική που κινείται σε μια κατεύθυνση που οδηγεί στο μέλλον. Μια κατεύθυνση που σε μεγάλο βαθμό συμπίπτει με την ανθρωπιστική φιλοσοφία ενός Παγκόσμιου Ανθρώπινου Έθνους. Σήμερα μιλάμε για μια ήπειρο με μια φιλοσοφία του «μαζί» και που μοιράζεται πολλά πράγματα. Πέρα από το φυσικό χώρο, μοιράζεται νόμους, μοιράζεται μια οπτική. Η διάσπαση σε μικρά εθνικά κράτη ανήκει στο παρελθόν, ενώ η προοπτική της ΕΕ γεννήθηκε από ανθρώπους οραματιστές, ενδιαφέροντες, μετά από την εμπειρία των δύο παγκοσμίων πολέμων, ανθρώπους που θεώρησαν πως για να συνεχίσει η εξέλιξη ήταν απαραίτητη η ένωση. Κυρίως απέναντι στην εξουσία των Ηνωμένων Πολιτειών και των άλλων μεγάλων συνενώσεων που συμβαίνουν, μου φαίνεται ότι το να συνεχίσουμε να κατακερματιζόμαστε όλο και περισσότερο είναι σφάλμα, θα ήταν πολύ λυπηρό. Αλλά είναι μια από τις τάσεις που εμφανίζονται.
Πιστεύω ότι μια πολύ ενδιαφέρουσα ένδειξη θα ήταν να δούμε αν η Ευρώπη θα συνεχίσει να μειώνει την εξάρτηση της από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αν μπορέσει να διαμορφώσει μια δική της πολιτική ασφάλειας και άμυνας. Όλες αυτές οι συζητήσεις είναι επίκαιρες και συνδέονται με την αύξηση των μεταναστεύσεων, ως αποτέλεσμα της σύγκρουσης στη Συρία (οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιστάθηκαν ιδιαίτερα στην οριστική επίλυση αυτού του θέματος) και τη δημιουργία της σύγκρουσης στην Ουκρανία. Όλα αυτά προκάλεσαν μια ορισμένη δυσαρέσκεια στην ΕΕ. Αυτή τη στιγμή συζητούν για τη δημιουργία δικών τους ενόπλων δυνάμεων και πολιτικών άμυνας. Ο αντίκτυπος υπήρξε μεγάλος. Κάποιοι απόστρατοι στρατηγοί σταμάτησαν να στηρίζουν την παραμονή στην Ευρώπη και επέλεξαν την έξοδο επειδή είναι ένα καυτό θέμα. Το να αρχίσει, δηλαδή, η Ευρώπη να παίρνει τις αποστάσεις της από το ΝΑΤΟ και να μην εμπλέκεται πλέον στις συγκρούσεις που δημιουργούν οι Αμερικάνοι και οι οποίες την εξασθενούν και τη διαιρούν. Αυτό αρχίζει να γίνεται εμφανές. Η δημιουργία εμπορικών σχέσεων με τη Ρωσία θα ήταν μια καλή ένδειξη τού ότι τα πράγματα προχωρούν μπροστά. Μια άλλη θετική ένδειξη θα ήταν αν η ΕΕ αναθεωρούσε τις διαδικασίες της και δημιουργούσε μια πολιτική ευθύνη, εκλογές σε διάφορα επίπεδα λήψης των αποφάσεων και διαφάνεια.
