• Οι εθνικές εκλογές στην Ισπανία δείχνουν πως ο δικομματισμός κλονίζεται και μόνο χάριν ενός αντιδημοκρατικού εκλογικού νόμου συντηρείται η «ψευδαίσθηση» πως δεν έχει ακόμα καταρρεύσει.
• Οι Podemos μπαίνουν στη Βουλή με 69 αντιπροσώπους.
• Ήρθε η ώρα για το κόμμα του Ιγκλέσιας να προβληματιστεί και να κάνει τις απαραίτητες αλλαγές πορείας αν θέλει πραγματικά να αλλάξει τη χώρα.
Εκλογικά αποτελέσματα
Οι εθνικές εκλογές της 20ης Δεκεμβρίου στην Ισπανία σηματοδοτούν το τέλος του δικομματισμού. Οι Podemos και οι Ciudadanos, νεοεμφανιζόμενα κόμματα, μπαίνουν στη Βουλή με 69 και 40 αντιπροσώπους αντίστοιχα. Ιστορικό γεγονός.
Το Λαϊκό Κόμμα νίκησε ξανά, με πάνω από 7 εκατομμύρια ψήφους και 123 έδρες, αλλά έχασε σχεδόν 4 εκατομμύρια ψήφους σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές και κατά συνέπεια 63 αντιπροσώπους.
Με 5,5 εκατομμύρια ψήφους το Σοσιαλιστικό Κόμμα παραμένει η δεύτερη πολιτική δύναμη με 90 βουλευτές, καταγράφοντας τα χειρότερα εκλογικά του αποτελέσματα σε ολόκληρη την ιστορία της ισπανικής δημοκρατίας.
Οι Podemos μπαίνουν στη Βουλή με περισσότερες από 5 εκατομμύρια ψήφους (συμπεριλαμβανομένων των ψήφων που πήραν στις περιφέρειες που κατέβηκαν μαζί με άλλα κόμματα και πολιτικές δυνάμεις) και καταλαμβάνουν την Τρίτη θέση. Παρότι πήραν σχεδόν ίδιες ψήφους με τους σοσιαλιστές, θα έχουν μόνο 69 έδρες, εξαιτίας του εκλογικού νόμου που ευνοεί τα κόμματα με τις περισσότερες ψήφους.
Ένα άλλο νεοεμφανιζόμενο κόμμα, οι Ciudadanos –με συντηρητικό προφίλ- καταλαμβάνει την τέταρτη θέση με 40 βουλευτές.
Ακολουθούν άλλα κόμματα που υπήρχαν ήδη στο πολιτικό πανόραμα, σε κάποιες περιπτώσεις με άλλα ονόματα. Οι ανεξάρτητοι Καταλανοί της Ezquerra Republicana πέρασαν από τους 3 στους 9 βουλευτές, ενώ οι κομμουνιστές έπεσαν από τους 11 στους 2 βουλευτές και άλλοι έμειναν εκτός βουλής. Το Ανθρωπιστικό Κόμμα πήρε 2.907 ψήφους.
Ένα σημαντικό στοιχείο που αξίζει να σημειωθεί είναι πως οι Podemos είχαν καλύτερα αποτελέσματα στις περιφέρειες όπου κατέβηκαν σε συνεργασία με άλλους σχηματισμούς. Είναι, για παράδειγμα, πρώτη πολιτική δύναμη στην Καταλονία, όπου είχαν την υποστήριξη της Άντα Κολάου, εμβληματικής προσωπικότητας του σημερινού ισπανικού κράτους.
Πρόκειται για ένα φαινόμενο που παραπέμπει σε όσα συνέβησαν στις δημοτικές εκλογές του Μαΐου, στις οποίες βγήκαν τοπικές κυβερνήσεις από την κοινωνική βάση, που γέμισαν ελπίδα ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού. Εκλογές που οδήγησαν την Άντα Κολάου στη θέση της δημάρχου της Βαρκελώνης και σε μια πολιτική που έβαλε τέλος στις εξώσεις και μείωσε το δημόσιο έλλειμμα.
Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που δε σχολιάστηκε είναι πως το Λαϊκό Κόμμα πέτυχε την απόλυτη πλειοψηφία στη Γερουσία και θα μπορεί έτσι να θέσει βέτο στους νόμους που εγκρίνονται από τη Βουλή. Η ανάγκη ύπαρξης της Γερουσίας αμφισβητείται από κάποια κόμματα, ιδιαίτερα από τα νεοεμφανιζόμενα και από τους πολίτες που τη θεωρούν άχρηστη, όπως άλλωστε και άλλους πολιτικούς «οργανισμούς».
Μια δύσκολη διακυβέρνηση
Αυτή τη στιγμή το πολιτικό πανόραμα κάνει δύσκολο το σχηματισμό κυβέρνησης. Αυτή η διαφοροποίηση της ψήφου διαφαινόταν ήδη από τις δημοσκοπήσεις, αν και δεν ήταν γνωστά τα ακριβή στοιχεία, ενώ τώρα τα συγκεκριμένα αποτελέσματα δείχνουν μια περίπλοκη κατάσταση. Όλα τα μέσα επικοινωνίας μιλούν για κυβέρνηση συνεργασίας, αλλά είναι πιθανό τα νεοεμφανιζόμενα κόμματα, και κατά κύριο λόγο οι Podemos, να μην ενδιαφέρονται για κάτι τέτοιο. Δεν ξέρουμε αν θα διαμορφωθούν συμμαχίες ή αν θα υπάρξουν διαπραγματεύσεις με σκοπό τη συμφωνία πάνω σε συγκεκριμένα θέματα, πράγμα που είναι πολύ πιο ενδιαφέρον.
Σε κάθε περίπτωση, όποιος πάρει την εξουσία θα είναι αναγκασμένος να κάνει διάλογο, πράγμα που δεν έγινε ποτέ τα τέσσερα προηγούμενα χρόνια. Το Λαϊκό Κόμμα λειτούργησε σαν οδοστρωτήρας. Ως τελευταία σημαντική πράξη και προβλέποντας ότι θα χάσει ψήφους, βιάστηκε να εγκρίνει, πριν από τις εκλογές, το Γενικό Ισολογισμό του Κράτους για την επόμενη κοινοβουλευτική περίοδο, έτσι ώστε να συνεχίσει έναν ακόμη χρόνο την πολιτική του.
Τα αποτελέσματα δείχνουν, ωστόσο, μια συντηρητική και φοβισμένη στάση απέναντι στις αλλαγές από ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού καθώς και τη μεγάλη διαφοροποίηση που χαρακτηρίζει αυτή τη στιγμή τη χώρα. Σαφώς, δεν είναι τα αποτελέσματα που επιθυμούσαν ορισμένοι ευρωπαϊκοί τομείς και πράγματι, πριν ακόμα κρυώσουν οι κάλπες, ένα κομμάτι των ξένων ΜΜΕ προέβλεψε μια πιθανή πτώση του χρηματιστηρίου, μια μέθοδο πολυδοκιμασμένη για να δημιουργείται ένταση και αστάθεια στις χώρες όπου ο κόσμος ζητά βαθιές αλλαγές.
Θα δούμε πώς θα εξελιχθούν τα πράγματα σε ένα πανόραμα που δεν είναι πλέον μονολιθικό, αλλά ένα φάσμα χρωμάτων και δυνατοτήτων που, όπως ήδη είπαμε, θα οδηγήσει υποχρεωτικά στη διαπραγμάτευση.
Τα τέσσερα χρόνια που χρειάζονται οι Podemos αν θέλουν να αλλάξουν τη χώρα
Όπως γνωρίζουμε ήδη καλά εντός και εκτός των ισπανικών συνόρων, το φαινόμενο Podemos χρήζει ειδικής ανάλυσης.
Από τη στιγμή της γέννησής τους και μετά είχαν μια απίστευτη αύξηση. Πριν δύο χρόνια δεν υπήρχαν. Εμφανίστηκαν στα τέλη του χειμώνα του 2014 και το Μάιο του ίδιου χρόνου είχαν ήδη πέντε ευρωβουλευτές.
Κατάφεραν όπως κανείς άλλος να εκμεταλλευτούν το φαινόμενο 15M. Πρώην στελέχη αριστερών σχηματισμών, από τους οποίους αποχώρησαν δυσαρεστημένοι, βρήκαν τρόπο να διοχετεύσουν την αγανάκτησή τους και το 2011 έβγαλαν στις πλατείες και τους δρόμους εκατομμύρια κόσμου που ζητούσε πολιτικές λύσεις.
Στην αρχή οι πρωτεργάτες των Podemos υιοθέτησαν με πολύ έξυπνο τρόπο μεγάλο μέρος εκείνων των διεκδικήσεων. Επωφελήθηκαν της οργάνωσης των συνελεύσεων της 15M και τις μετέτρεψαν σιγά σιγά σε κύκλους «μοβ», τόσο εδαφικούς όσο και θεματικούς. Μέτρησαν, έτσι, τη στήριξη που θα είχαν παίρνοντας ρίσκα και αυτό τους χρησίμεψε για να αποφασίσουν πώς και πού να προχωρήσουν, παρά τα πλήγματα που δέχτηκαν από διάφορες πλευρές.
Τη νύχτα της 20ης Δεκεμβρίου γιόρτασαν τα αποτελέσματα στην πλατεία Sánchez Bustillos της Μαδρίτης που γέμισε με μοβ μπαλόνια και είχαν κάθε λόγο να το κάνουν.
Σίγουρα πολλοί οπαδοί τους έλπιζαν ότι θα νικήσουν στις εκλογές. Κατάφεραν να πάρουν 350.000 ψήφους (και 21 βουλευτές) λιγότερους από το σοσιαλιστικό κόμμα λόγω του περίφημου νόμου του Hont… αλλά ίσως το καλύτερο για τους Podemos ήταν αυτό ακριβώς: το να σταματήσουν, δηλαδή, στην Τρίτη θέση που είναι, έτσι κι αλλιώς, ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα για ένα κόμμα με λιγότερο από δύο χρόνια ιστορίας.
Μπορεί να είναι ένα καλό αποτέλεσμα που θα τους επιτρέψει να δουλέψουν και να επηρεάσουν τη Βουλή και ταυτόχρονα θα τους δώσει την ευκαιρία να προβληματιστούν και να κάνουν κάποιες εσωτερικές αλλαγές. Αλλαγές που αναβάλλουν εδώ και καιρό και που τώρα, μετά τις εκλογές, ήρθε η στιγμή να τις εισηγηθούν.
Στις πρώτες δηλώσεις του, μετά την ανακοίνωση των αποτελεσμάτων, ο Πάμπλο Ιγκλέσιας έθεσε σαφώς την κόκκινη γραμμή που δεν είναι διατεθειμένος να περάσει: με ένα επαναλαμβανόμενο «δεν αναβάλλεται και είναι απαραίτητο…», υπογράμμισε τα θέματα που, κατά τα φαινόμενα, αποτελούν προτεραιότητες για την ομάδα του: συνταγματικές αλλαγές, αλλαγή του εκλογικού νόμου, θωράκιση των κοινωνικών δικαιωμάτων και μια ψήφο εμπιστοσύνης στα μέσα της κοινοβουλευτικής περιόδου σε περίπτωση που η κυβέρνηση δεν τηρήσει τις υποσχέσεις που έδωσε στο προεκλογικό της πρόγραμμα. Έκλεισε την ομιλία του λέγοντας πως οι Podemos είναι η μοναδική δύναμη που μπορεί να δώσει λύση στην περίπλοκη εδαφική κατάσταση μιας Ισπανίας που είναι πλέον μια «πολυ-εθνική χώρα».
Όσον αφορά στις συνταγματικές αλλαγές που προανήγγειλε ο αρχηγός των Podemos, περιμένουμε, μεταξύ άλλων, να αρχίσουν απαιτώντας την κατάργηση του περίφημου άρθρου 135 του ισπανικού συντάγματος (που προτάσσει την επιστροφή του χρέους πάνω απ’ όλα, ακόμα και από τα κοινωνικά δικαιώματα), απαιτώντας την προσφυγή στη γνώμη των πολιτών για το μοντέλο του κράτους που επιθυμούν, υπερασπίζοντας με θάρρος όχι μόνο το «όχι στους πολέμους τους» αλλά το «όχι σε όλους τους πολέμους» ως τρόπο επίλυσης των διαφορών (μια έννοια που περιλαμβάνεται ήδη στα συντάγματα του Ισημερινού, της Βολιβίας και της Ιταλίας) και ενθαρρύνοντας τις ένοπλες δυνάμεις να αναλάβουν ένα ρόλο προστασίας και άμυνας της λαϊκής βούλησης, δέσμευσης για εξάλειψη των πολέμων και, αν χρειαστεί, για αλληλεγγύη.
Θα πρέπει, επίσης, να επαναφέρουν κάποια μέτρα που υποστήριξαν στο παρελθόν, όπως το «άνευ όρων βασικό εισόδημα» για όλους τους πολίτες, αν πράγματι δέχονται το γεγονός πως δεν μπορεί να προστατευτεί επ’ άπειρον η εγγυημένη εργασία επειδή οι μηχανές αντικαθιστούν τους ανθρώπους (ένα πολύ θετικό γεγονός) και αν, πράγματι, θέλουν να μειώσουν το κοινωνικό χάσμα ανάμεσα σε μια μειοψηφία όλο και πιο πλούσια και μια μεγάλη πλειοψηφία που γίνεται όλο και πιο φτωχή. Το κλειδί βρίσκεται στην πολιτική βούληση για υιοθέτηση φορολογικών μέτρων που θα καταστήσουν κάτι τέτοιο δυνατό.
Όπως ήδη είπαμε, οι Podemos πρέπει να προβληματιστούν για να συνεχίσουν να προχωρούν. Πρέπει να αναλύσουν καλά τα δεδομένα και να επαναφέρουν κάποια στοιχεία και θέσεις που τον τελευταίο χρόνο ανέβαλλαν ή εγκατέλειψαν. Ας αναφέρουμε κάποια απ’ αυτά.
Η σημασία του να συμμετάσχουν σε εκλογικούς συνασπισμούς
Όπως ήδη σχολιάσαμε μετά τις δημοτικές εκλογές, είναι σημαντικό οι Podemos να συμμετάσχουν σε συνασπισμούς. Εκεί όπου παρουσιάστηκαν μαζί με άλλες δυνάμεις πέτυχαν την πλειοψηφία και πήγαν στην κυβέρνηση. Έχουμε ως παραδείγματα τη Βαρκελώνη, όπου σε συνεργασία με το En comú της Άντα Κολάου, τους πράσινους, τους κομμουνιστές, κ.λπ. ήταν η δύναμη που πήρε τις περισσότερες ψήφους, αλλά και τη Μαδρίτη, τη Σαραγόσα, την Κορούνια. Πράγμα που επέτρεψε να σταματήσουν οι εξώσεις και να μειωθεί το δημόσιο έλλειμμα, με λίγα λόγια, να εξανθρωπιστεί η τοπική πολιτική παίρνοντας τη θέση που της αρμόζει, δηλαδή στην υπηρεσία του κόσμου. Ο λαός επιθυμεί την ένωση όλων των προοδευτικών δυνάμεων και οι Podemos δεν μπορούν να αγνοήσουν αυτό το αίτημα.
Πρέπει επίσης να συνυπολογίσουν το γεγονός ότι, στα σημεία όπου συμμετείχαν σε κάποιο συνασπισμό και σχημάτισαν μια κοινοβουλευτική ομάδα, όπως στην Καταλονία και τη Βαλένθια, δίνεται η δυνατότητα (σε αυτούς τους συνασπισμούς) να δουλέψουν στη Βουλή ως ανεξάρτητες ομάδες των Podemos.
Οι Podemos πρέπει να επαναφέρουν κάποια στοιχεία
Χρειάζονται, εξάλλου, αυτά τα τέσσερα χρόνια για να οργανωθούν μέχρι να φτάσουν σε κάθε γωνιά της Ισπανίας αλλά και έξω απ’ αυτή, ενδυναμώνοντας ταυτόχρονα όσα έχουν ήδη χτίσει.
Απ’ την άλλη μεριά, η οριζόντια μορφή που οι Podemos είχαν στην αρχή δεν έγινε πάντα σεβαστή από την επιτελική ομάδα που εκλέχθηκε στην ιδρυτική συνέλευση του Βισταλέγκρε, μολονότι ειπώθηκε κατ’ επανάληψη πως έπρεπε να λαμβάνουν υπ’ όψη τους τη βάση. Κατανοούμε την επιτακτικότητα της στιγμής, αλλά οι Podemos απέκτησαν κάθετη οργάνωση, όπως έχουμε ξαναπεί και αυτό είναι επικίνδυνο.
Αυτό υπήρξε αιτία διχογνωμίας ανάμεσα στη μεγάλη πλειοψηφία των οπαδών. Παρά τις αμφιβολίες και την εσωτερική κριτική αποφάσισαν να «ποντάρουν» στο μήνυμα που έδωσε ο Ιγκλέσιας, ο Ερεχόν, ο Μονεδέρο, κ.λπ.: «Θα μιλήσουμε μετά τις 20 Δεκέμβρη».
Τώρα λοιπόν είναι στιγμή να μιλήσουν και να αποδείξουν πως τους ενδιαφέρει ένας άλλος τρόπος να κάνουν πολιτική, ένας τρόπος οριζόντιος και συνελευσιακός που αντιστοιχεί στο πνεύμα της 15M, στο όνομα της οποίας μιλούν. Και ακόμη να πάρουν θέση υπέρ της μη βίας, όπως έκανε με σαφήνεια το κίνημα των Αγανακτισμένων και η δήμαρχος της Βαρκελώνης Άντα Κολάου.
Χρειάζονται χρόνο για να ξεπεράσουν τον αυτοσχεδιασμό και να συναρμόσουν τη βάση του κόμματος, προσπαθώντας να δώσουν χώρο στους «διαφωνούντες» και τους ασκούντες κριτική επειδή αυτό θα τους εμπλουτίσει, θέτοντας μια πολύ διαφορετική συνθήκη, μια συνθήκη μη διάκρισης και συμπερίληψης, εξαλείφοντας τις κριτικές σύμφωνα με τις οποίες επεδίωξαν μόνο τη στήριξη «μιμητών» αποθαρρύνοντας έμμεσα τους καιροσκόπους (που έτσι κι αλλιώς είναι αναπόφευκτοι).
Οι Podemos πρέπει να επιστρέψουν στην πλατεία και στους δρόμους, αλλιώς διατρέχουν τον κίνδυνο να αποκολληθούν από την καθημερινή πραγματικότητα του κόσμου και των οργανώσεων που τους βοήθησαν μέχρι εδώ.
Εκατομμύρια μάτια είναι στραμμένα στην Ισπανία και τους Podemos –στο εσωτερικό του μεγαλύτερου φαινομένου ενός νέου τρόπου να κάνεις πολιτική –σα σημείο αναφοράς για όλο τον πλανήτη. Ας ελπίσουμε πως το κόμμα του Πάμπλο Ιγκλέσιας θα ανταποκριθεί σ’ αυτές τις προσδοκίες.
Οι Podemos έχουν μπροστά τους μια ιστορική πρόκληση. Ας ελπίσουμε πως θα σταθούν στο ύψος των περιστάσεων, πως θα υιοθετήσουν μια στάση στην υπηρεσία του ανθρώπινου όντος του μέλλοντος, δημιουργώντας νέα μοντέλα και επιδιώκοντας την κοινή εργασία, χωρίς προκαταλήψεις και μαζί με όλους εκείνους που στρέφουν το βλέμμα τους σ’ αυτό το νέο ορίζοντα.
