Η Κλοτί Ρούμπιο, πλαισίωσε την επίσκεψη του Βίκτωρ Πιτσινίνι στην Αθήνα, στις αρχές Σεπτεμβρίου. Όπως εξηγεί, στη συνέντευξη που παραχώρησε στο πρακτορείο μας, ασχολείται με την συνοδεία των ανθρώπων στα τελευταία στάδια του φυσικού τους θανάτου εδώ και έξι χρόνια. Μένει μόνιμα στην Βαρκελώνη και με αυτή την ευκαιρία συνομιλούμε για την Παρηγορητική Φροντίδα, την ισπανική νομοθεσία για τα θεραπευτικά οπιοειδή και την ευθανασία και τον εξανθρωπισμό της υγείας.
Πότε και γιατί άρχισες να δουλεύεις με τα εργαστήρια της «Τέχνης της Συνοδείας» στη Βαρκελώνη;
Ξεκίνησα το 2018 να πραγματοποιώ τα εργαστήρια που είχε αναπτύξει ο Βίκτωρ Πιτσινίνι μαζί με το βιβλίο «Η τέχνη της συνοδείας», αυτό συνέβη μετά την παρουσίαση του βιβλίου που παρακολούθησα στο πάρκο μελέτης και περισυλλογής La Belle Idée, στο Παρίσι. Είχα συνοδεύσει τον πατέρα μου στη διαδικασία του τέλους της ζωής του λίγους μήνες νωρίτερα και αυτή η εμπειρία όπως και η ίδια η αναχώρησή του ήταν πολύ βαθιά και ουσιαστική για μένα.
Στα εργαστήρια και στο προαναφερθέν βιβλίο βρήκα έναν τρόπο να μεταδώσω τη φιλοσοφία του Σίλο, τον οποίο ακολουθούσα από τα νεανικά μου χρόνια, αναφορικά με ένα συγκεκριμένο θέμα που θεωρώ κεντρικό: το τέλος της φυσικής ζωής από την άποψη ότι ο θάνατος είναι μόνο μια μεταμόρφωση και όχι το τέλος της ουσίας της ζωής μας. Ως εκ τούτου, η συνοδεία σε αυτές τις στιγμές είναι ένα μεγαλειώδες και πολύ ουσιαστικό έργο τόσο για εκείνον που «φεύγει» όσο και για εκείνους που τον συνοδεύουν. Τα εργαστήρια προσφέρουν εργαλεία και εμπειρίες που βασίζονται στην ψυχολογία του Νέου Ανθρωπισμού και στο Μήνυμα του Σίλο και είναι πολύ προσιτά στη μορφή τους σε όποιον/α ενδιαφέρεται για τη συνοδεία στο τέλος της φυσικής ζωής. Με παρακινεί επίσης η εθελοντική και ανιδιοτελής εργασία ως υπηρεσία προς τους άλλους ανθρώπους και θέλω να συμβάλω σε αυτό το θέμα που εξανθρωπίζει την υγεία.
Ποιο είναι το πλαίσιο εργασίας: ποιοι είναι οι προσκεκλημένοι, πού πραγματοποιούνται οι συναντήσεις και με ποιον ρυθμό; Υπάρχουν προϋποθέσεις για τη συμμετοχή στα εργαστήρια;
Το πλαίσιο εργασίας είναι ένα δίωρο εργαστήριο όπου λαμβάνουν χώρα πρακτικές, προβληματισμοί και ανταλλαγή απόψεων γύρω από ένα θέμα. Μερικές φορές, έχουμε πραγματοποιήσει μεγαλύτερα εργαστήρια που μπορεί να διαρκέσουν μια ολόκληρη ημέρα, για παράδειγμα όταν μας είχαν καλέσει να πάμε σε άλλες απομακρυσμένες πόλεις ή όταν το έχει ζητήσει μια μεγάλη ομάδα συμμετεχόντων.
Οι νέοι συμμετέχοντες μαθαίνουν για τα εργαστήρια μέσω της σελίδας της τέχνης της συνοδείας στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης [facebook – instagram]. Εκεί ανακοινώνουμε κάθε φορά πληροφορίες πριν από τις εκδηλώσεις. Διαδίδονται επίσης από άλλους οργανισμούς με τους οποίους συνεργαζόμαστε, όπως το δίκτυο Στο τέλος της ζωής (Al final de la vida). Οι τακτικοί/ές συμμετέχοντες/ουσες διατηρούμε μια ομάδα whatsapp και πολλοί από αυτούς προσκαλούν και άλλα άτομα. Οι ενδιαφερόμενοι προέρχονται από τον τομέα της υγείας, καθώς και από εθελοντές ή άτομα που βρίσκονται σε κατάσταση συνοδείας οικογένειας ή φίλων. Η μόνη προϋπόθεση για τη συμμετοχή είναι να παρευρίσκεται κανείς την καθορισμένη ώρα και ημερομηνία στον τόπο συνάντησης. Τα εργαστήρια είναι ανοιχτά και δωρεάν και δεν απαιτούν προηγούμενη εγγραφή. Συνήθως πραγματοποιούνται κάθε μήνα, την πρώτη Παρασκευή του μήνα, με εξαίρεση τις αργίες. Επιπλέον μια δημοτική δημόσια βιβλιοθήκη μας παρέχει έναν χώρο πολλαπλών χρήσεων μπροστά από τον κύριο χώρο της βιβλιοθήκης, όπου συνήθως πραγματοποιούνται λογοτεχνικές εκδηλώσεις. Τα μόνα μη θεσμικά εργαστήρια που λειτουργούν εκεί είναι τα δικά μας, επειδή έχουν κάνει μια εξαίρεση, θεωρώντας τα «δημόσια υπηρεσία».
Εργαστήριο στην τέχνη της συνοδείας στη Βαρκελώνη, φωτογραφία Κλοτί Ρούμπιο.
Ποια είναι τα θέματα πάνω στα οποία εργάζεστε;
Έχουμε ήδη ένα καλό σύνολο εργαστηρίων που έχουμε αναπτύξει τα τελευταία πέντε χρόνια και τα οποία συνεχίζουμε να εμπλουτίζουμε. Έχουν προστεθεί μερικά ακόμη στα τέσσερα αρχικά και τώρα βρισκόμαστε στο στάδιο της επεξεργασίας για την εκτύπωσή τους σε μορφή βιβλίου. Η θεματολογία των εργαστηρίων βασίζεται στα θέματα του βιβλίου, με στόχο την εφαρμογή στην πράξη όσων εκεί παρουσιάζονται. Μερικά παραδείγματα των εργαστηρίων αφορούν: μια γενική εισαγωγή στο βιβλίο, την προσοχή στο εσωτερικό κομμάτι του εαυτού μας, σημεία της διαδικασίας του να πεθαίνεις καλά, μια καταγραφή του «ανθρώπινου και του ουσιώδους» που συναντάμε στον εαυτό μας και στους άλλους, ζητήματα που αφορούν τη βαθιά συμφιλίωση, σκέψεις για τη μοναξιά, για τις αρετές της ευγένειας και της συμπόνιας, για την υπέρβαση των φόβων, για την εσωτερική δύναμη, την ανάγκη εκδήλωσης της ευγνωμοσύνης και των αιτημάτων.
Ποιες αλλαγές παρατήρησες σε σένα κατά τη διάρκεια αυτής της εργασίας και τι σου συνέβη;
Η διαρκής ενασχόληση με τα εργαστήρια για πέντε χρόνια ήταν πολύ σημαντική, ειδικά σε αυτούς τους ασταθείς καιρούς. Έχει δημιουργηθεί ένα πολύ συναισθηματικό ανθρώπινο περιβάλλον που εκπέμπει εμπιστοσύνη μεταξύ των συμμετεχόντων, οι περισσότεροι από τους οποίους και τις οποίες παραμένουν και προσκαλούν άλλους ανθρώπους. Νομίζω ότι αν οι άνθρωποι επιστρέφουν και προσκαλούν άλλους, είναι επειδή βιώνουν τη χρησιμότητα αυτών των εργαστηρίων και αισθάνονται καλά όταν έρχονται. Δίνουμε έμφαση στην ευεξία των ανθρώπων που συμμετέχουν, στο να αισθάνονται άνετα να εκφράζονται και στο ότι ο σεβασμός όλων των απόψεων δεν εμποδίζει την ανάγκη μας να μεταδόσουμε αυτό που θέλουμε να εκφράσουμε. Έχω μάθει να κάνω τα εργαστήρια με όλο και μεγαλύτερη ευκολία και σύνδεση με τον εαυτό μου και τους άλλους και έχω μάθει επίσης να εργάζομαι σε μια ομάδα. Αλλά η μάθηση είναι πάντα ανοιχτή και κάθε φορά, μέσα από την εποικοδομητική δράση, μαθαίνουμε περισσότερα.
Από τα εργαστήρια της τέχνης της συνοδείας στην Βαρκελώνη, φωτογραφία Κλοτί Ρούμπιο.
Ο Βίκτωρ Πιτσινίνι λέει ότι για να μπορέσει ένα άτομο που βρίσκεται κοντά στον φυσικό θάνατο να κάνει εσωτερικές διεργασίες, πρέπει να έχει αντιμετωπίσει τον σωματικό πόνο. Είναι διαθέσιμα φάρμακα για τον σκοπό αυτό στην Ισπανία, όπως η θεραπευτική κάνναβη ή άλλα;
Η αποφυγή του σωματικού πόνου είναι μία από τις αναγκαιότητες για μια καλή διαδικασία θανάτου, έτσι ώστε η συνείδηση και ο ψυχισμός να μπορέσουν να πραγματοποιήσουν το απαραίτητο κλείσιμο της βιογραφίας, τη βαθιά συμφιλίωση, την αποδοχή και τη διάθεση προς μια εξελικτική μεταμόρφωση που εκτοξεύεται σε νέες περιοχές του Νου ή την υπέρβαση. Στην Ισπανία έχει σημειωθεί πρόοδος τα τελευταία χρόνια, με πρωτοβουλία των επαγγελματιών υγείας και των ευαισθητοποιημένων ατόμων. Ως αποτέλεσμα, έχει ψηφιστεί νομοθεσία και σήμερα η Παρηγορητική Φροντίδα για τον έλεγχο του πόνου με τη χρήση οπιοειδών, όπως η μορφίνη ή η φαιντανύλη, είναι διαθέσιμη στο νοσοκομείο ή στην κατ’ οίκον θεραπεία.
Πώς αντιμετωπίζουμε τον ασθενή και τους συγγενείς του σε περίπτωση που ο πόνος δεν ελέγχεται με αναλγητικά και δεν επιτρέπεται η λήψη οποιουδήποτε φαρμάκου;
Οι εξελίξεις στην ιατρική της Παρηγορητικής Φροντίδας καθιστούν δυνατή την ελαχιστοποίηση σχεδόν στο 100% του πόνου, ακόμη και στις πιο επιθετικές περιπτώσεις. Το πρώτο πράγμα που πρέπει να κάνετε, λοιπόν, είναι να προτείνετε στην οικογένεια να ζητήσει την παρουσία ενός γιατρού ή μιας ομάδας Παρηγορητικής Φροντίδας. Αυτοί θα εφαρμόσουν, στον απαραίτητο βαθμό, παρηγορητική καταστολή και το άτομο δεν θα αισθάνεται καθόλου πόνο. Παράλληλα, οι συνοδοί θα συνεχίσουν να βοηθούν με τα εργαλεία και τις στάσεις που προτείνονται στο βιβλίο «Η τέχνη της συνοδείας», όπως με εμπνευσμένα αναγνώσματα, 100% παρουσία τη στιγμή της συνοδείας, εμπειρία ευεξίας, χαλάρωση, εμπειρία ειρήνης και τελετή της συμπαράστασης – εφόσον το άτομο πλησιάζει στις τελευταίες του στιγμές.
Όταν ένα άτομο που βρίσκεται κοντά στο φυσικό θάνατο έχει ολοκληρώσει την απαραίτητη εσωτερική διαδικασία και επιθυμεί να τερματίσει τη φυσική του ζωή μέσω της ευθανασίας, πιστεύεις ότι θα πρέπει να του επιτραπεί να το κάνει; Τι συμβαίνει στην Ισπανία σχετικά με το θέμα αυτό;
Πιστεύουμε ότι η Παρηγορητική Φροντίδα πρέπει να εδραιωθεί, καθώς δεν έχει γίνει ακόμη μέρος της κοινωνίας στο σύνολό της και πολλοί άνθρωποι δεν την γνωρίζουν. Υπάρχει ανάγκη για εκστρατείες διάδοσης για να εξηγήσουν τι είναι η ανακουφιστική φροντίδα, καθώς πολλοί άνθρωποι δεν έχουν σαφή ιδέα γι’ αυτήν. Τα νοσοκομεία πρέπει να εφοδιαστούν με οικονομικούς πόρους για να μπορέσουν να την εντάξουν και οι γιατροί παρηγορητικής φροντίδας πρέπει να εκπαιδευτούν στις σχολές. Σύμφωνα με ορισμένες μελέτες ασθενών που είχαν ζητήσει ευθανασία, την απέρριψαν μετά την πρόσβαση στην παρηγορητική φροντίδα που βελτίωσε την ποιότητα ζωής τους. Στην Ισπανία υπάρχει νόμος για την ευθανασία που την προβλέπει στην περίπτωση που το άτομο “πάσχει από σοβαρή και ανίατη ασθένεια ή από σοβαρό, χρόνιο και ανίκανο πόνο, που πιστοποιείται από τον υπεύθυνο γιατρό”. Χρειάζεται να έχουν υποβληθεί δύο αιτήματα οικειοθελώς και εγγράφως ή με οποιοδήποτε άλλο μέσο που επιτρέπει την τήρηση αρχείου, και τα οποία δεν είναι αποτέλεσμα εξωτερικής πίεσης, αφήνοντας ένα διάστημα τουλάχιστον δεκαπέντε ημερολογιακών ημερών μεταξύ των δύο αιτημάτων. Επίσης χρειάζεται να δώσει τη συγκατάθεσή του μετά από ενημέρωση πριν από τη λήψη της παροχής βοήθειας προς το θάνατο.
Πώς είναι η επικοινωνία μεταξύ της ομάδας της Βαρκελώνης και των γραφείων Παρηγορητικής Φροντίδας των καταλανικών νοσοκομείων;
Η επικοινωνία με ορισμένες μονάδες Παρηγορητικής Φροντίδας και την ομάδα της τέχνης της συνοδείας στη Βαρκελώνη συνίσταται στο να τους προσφέρουμε τα εργαστήρια, τις τελετές και το βιβλίο μας σε εθελοντική βάση. Έχουμε ήδη δωρίσει ορισμένα αντίτυπα του βιβλίου σε κέντρα παρηγορητικής φροντίδας. Είναι επίσης ενθαρρυντικό το γεγονός ότι η Σχολή Επιστημών Υγείας Blanquerna περιλαμβάνει το βιβλίο Η Τέχνη της Συνοδείας στη βιβλιογραφία του πτυχίου Νοσηλευτικής.
Τι σημαίνει εξανθρωπισμός της υγείας και πώς μπορεί να επιτευχθεί;
Εξανθρωπισμός της υγείας σημαίνει προώθηση της ολοκληρωμένης υγείας που περιλαμβάνει τις βιολογικές, ψυχολογικές, κοινωνικές, περιβαλλοντικές και πνευματικές πτυχές. Επειδή οι πτυχές αυτές συνθέτουν την ανθρώπινη πραγματικότητα και αποτελούν μέρος της ίδιας αλληλένδετης δομής.
Θέλουμε επίσης να προωθήσουμε ένα όραμα για την υγεία που βασίζεται στην υπεύθυνη φροντίδα, δηλαδή: να μάθουμε να φροντίζουμε τον εαυτό μας, να φροντίζουμε τους άλλους και να φροντίζουμε το φυσικό και κοινωνικό περιβάλλον. Ο εξανθρωπισμός της υγείας σημαίνει επίσης να εργαστούμε ώστε η υγεία να είναι μια μη κερδοσκοπική δημόσια υπηρεσία, προσβάσιμη σε όλους/ες με ίσους όρους. Ως οικουμενιστές ανθρωπιστές/τριες, φιλοδοξούμε ότι όλοι οι κάτοικοι του πλανήτη θα έχουν πρόσβαση σε ποιοτική ολοκληρωμένη υγειονομική περίθαλψη που θα τους βοηθά στη ζωή τους. Για να επιτευχθεί πρόοδος στον εξανθρωπισμό της υγείας, είναι απαραίτητο οι πολιτικές των χωρών να της δώσουν προτεραιότητα και να της παράσχουν τον απαραίτητο οικονομικό προϋπολογισμό. Υπό αυτή την έννοια, η κοινωνία πρέπει να ασκήσει πίεση στους ηγέτες της να θέσουν την υγεία σε προτεραιότητα και να διασφαλίσουν ότι οι δαπάνες για τους εξοπλισμούς θα διατίθενται για την υγεία. Ο εξανθρωπισμός της υγείας προϋποθέτει επομένως αλλαγή αξιών προς την κατεύθυνση της κοινωνίας. Μπορούμε να ευαισθητοποιήσουμε με τη δράση μας και αυτό είναι σημαντικό και πολύ απαραίτητο σε αυτούς τους καιρούς μεγάλης σύγχυσης σχετικά με τις αξίες της ζωής και της ανθρωπότητας.
Σημείωση: μέλη του Νέου Ανθρωπισμού στην Ελλάδα θα ξεκινήσουν αντίστοιχα εργαστήρια στις επόμενες εβδομάδες. Προς το παρόν μπορείτε να βρείτε πληροφορίες στα ισπανικά εδώ.
