Στο δρόμο προς τον αφανισμό
Μεταξύ του 1918 και του 1924, ο νεαρός Γερμανός ιεραπόστολος και εθνολόγος Martín Gusinde ταξίδεψε στα κανάλια και τα νησιά του νοτιότερου άκρου της Αμερικής, γνωρίζοντας τους νοτιότερους κατοίκους του κόσμου: τα έθνη Selk’nam (φωτογραφία), Yamana και Kawésqar. Εκεί έβγαλε περισσότερες από χίλιες φωτογραφίες και κατέγραψε τις παραδόσεις εκείνων των ομάδων που λίγο αργότερα αφανίστηκαν.
Παραδόσεις και τελετουργικά της άκρης του κόσμου
Όταν ο Martin Gusinde έφτασε στα νότια της Χιλής, η διαδικασία ήταν πρακτικά μη αναστρέψιμη. Οι αυτόχθονες λαοί είχαν υποφέρει τον αφανισμό, επιδημίες και την αλλοίωση του οικοσυστήματος από τα βοοειδή που είχαν εισαχθεί. Ο Gusinde κατάφερε να γίνει αποδεκτός από τις κοινότητες, που του έδειξαν τη γλώσσα και τα έθιμά τους. Αυτός ο ίδιος συμμετείχε σε μία τελέτη της εθνότητας νομαδικών κωπηλατών, Yamana. (στην φωτογραφία επάνω, τέταρτος από αριστερά)
Σώματα ζωγραφισμένα
Οι αρχαίοι κάτοικοι είχαν ήδη υιοθετήσει τρόπους και ενδυμασίες δυτικές. Έχοντας ως σκοπό του να τους καταγράψει, ο Gusinde τους φωτογράφισε στο φυσικό τους περιβάλλον και τους κατάφερε να αναβιώσουν τα τελέτουργικά τους, όπως αυτός ο εορτασμός των Selk’nam – νομάδων κυνηγών της Γης του Πυρός, οι οποίοι αποκαλούνται επίσης Ona- στον οποίο οι άνδρες συμμετέχουν με τα σώματά τους ζωγραφισμένα.
Βλέμματα από το παρελθόν
Οι προσωπογραφίες και τα βλέμματά τους μας δείχνουν την πραγματικότητα που συνάντησε ο Gusinde πριν από σχεδόν έναν αιώνα. Οι Kawésqar, όπως αποτυπώνονται σε αυτές φωτογραφίες, ήταν νομάδες κωπηλατών των καναλιών. Σήμερα επιβιώνουν μόνο ελάχιστοι καθαροί εκπρόσωποι αυτής της εθνότητας, η οποία είναι καταδικασμένη να εξαφανισθεί και μαζί της ο πολιτισμός και η γλώσσα της.
Ανθεκτικοί απέναντι στο κλίμα
Παρά το αφιλόξενο κλίμα, τις χαμηλές θερμοκρασίες, το χιόνι και τους χιονιάδες, τα κανάλια και τα νότια νησιά αποτέλεσαν την κατοικία των Selk’nam, Yamana και Kawesqar. Καλυμμένοι με δέρματα και ταξιδεύοντας μέσα στα κανό τους, ζούσαν από το κυνήγι και την αλιεία. Σήμερα πλέον δεν διατρέχουν αυτά τα ερημωμένα τοπία. Επιπλέον, από τους λίγους Kawésqar, μένει μόνο μία τελευταία Yamana και μερικοί απόγονοι μιγάδες.
Ταξιδεύοντας με τον Gusinde
Η κληρονομιά του Martin Gusinde, σαν μαρτυρία αυτών των χαμένων λάων, οδήγησε ιστορικούς και καλλιτέχνες να ξαναδιαβάσουν το έργο του υπό το φως των σύγχρονων καιρών. Ο Γερμανός εικαστικός καλλιτέχνης Mario Pfeifer διέτρεξε τα ίδια τοπία ανακαλύπτοντας την πραγματικότητα των σύγχρονων κατοίκων της περιοχής.
Αισθητική αξία
Ο Pfeifer επανεξέτασε επίσης το εκτεταμένο φωτογραφικό αρχείο του Martin Gusinde, που διατηρείται στη Γερμανία. Παρά τις δύσκολες συνθήκες υπό τις οποίες αυτές οι φωτογραφίες ελήφθησαν, έχουν μεγάλη αξία, όχι μόνο ιστορική, αλλά και αισθητική. Κάθε μέρα είναι και πιο δημοφιλείς, παρόλο που ο αρχικός δημιουργός τους δεν είναι τόσο γνωστός.
Στην ψηφιακή εποχή
Με φωτογραφίες του Gusinde, ηχητικές καταγραφές και τις δικές του εικόνες, ο Mario Pfeifer δημιούργησε μία εγκατάσταση οπτικοακουστική «Ψηφιακή προσέγγιση μιας ανθρωπότητας καταδικασμένης να εξαφανισθεί». Έχοντας παρουσιασθεί στο Σαντιάγο της Χιλής και στη Νέα Υόρκη, θα βρίσκεται σύντομα κα στο Βερολίνο. Η επανέκδοση αυτών των εικόνων και η αναμέτρησή τους με τη σύγχρονη πραγματικότητα δεν αφήνει αδιάφορους τους επισκέπτες.
Το Μουσείο Martin Gusinde
Στην περιοχή του Puerto Williams της Χιλής, την νοτιότερη πόλη του κόσμου, το Ανθρωπολογικό Μουσείο Martín Gusinde, προς τιμή του Γερμανού ιεραπόστολου, αναζητά να διαδώσει και να τιμήσει την κληρονομιά των αυτόχθονων λαών που κατοίκησαν την περιοχή. Εικόνες, κείμενα και αντικείμενα ερευνητών, όπως ο Gusinde, αποτελούν την πύλη εισόδου στον χαμένο αυτόν κόσμο.
