Αύξηση των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών εν μέσω πολέμου, εντάσεων και ανασφάλειας

Οι λαοί της γης ζητούν ειρήνη, συμφιλίωση, διπλωματικές λύσεις στις συγκρούσεις, ευημερία, δράσεις και μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και πρόσβαση σε υγεία, παιδεία, πολιτισμό και κάλυψη βασικών αναγκών για τους ανθρώπους όλου του κόσμου. Η 3η Παγκόσμια Πορεία για την Ειρήνη και τη Μηβία σχεδιάζεται. Παρόλα αυτά τρεις πολεμικές συγκρούσεις βρίσκονται σε εξέλιξη στη “γειτονιά μας”, οι υπερδυνάμεις εξοπλίζονται με αριθμούς ρεκόρ και η Μέση Ανατολή βράζει. Το Ινστιτούτο SIPRI κυκλοφόρησε σήμερα τα ετήσια στοιχεία του για τα όσα συμβαίνουν σε ζητήματα εξοπλισμών ανά την υφήλιο.

Στοκχόλμη, 22 Απριλίου 2024 – Οι συνολικές παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες ανήλθαν σε 2443 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023, σημειώνοντας αύξηση 6,8% σε πραγματικούς όρους από το 2022. Πρόκειται για την πιο απότομη ετήσια αύξηση από το 2009. Οι δέκα χώρες που περισσότερο δαπανούν σε στρατιωτικοβιομηχανία το 2023 – με επικεφαλής τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Κίνα και τη Ρωσία – αύξησαν όλες τις στρατιωτικές τους δαπάνες, σύμφωνα με τα νέα για τις παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες που δημοσίευσε σήμερα το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης (SIPRI), τα οποία είναι διαθέσιμα στην ιστοσελίδα του Ινστιτούτου.

Αύξηση των στρατιωτικών δαπανών σε όλες τις περιφέρειες.

Οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες αυξήθηκαν για ένατο συνεχές έτος στο ιστορικά υψηλό επίπεδο των 2443 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Για πρώτη φορά από το 2009, οι στρατιωτικές δαπάνες αυξήθηκαν και στις πέντε γεωγραφικές περιοχές που ορίζονται από το SIPRI, με ιδιαίτερα μεγάλες αυξήσεις να καταγράφονται στην Ευρώπη, την Ασία, την Ωκεανία και τη Μέση Ανατολή.

“Η άνευ προηγουμένου αύξηση των στρατιωτικών δαπανών αποτελεί άμεση απάντηση στην παγκόσμια επιδείνωση της κατάστασης της ειρήνης και της ασφάλειας”, δήλωσε ο Ναν Τιάν, ανώτερος ερευνητής του προγράμματος στρατιωτικών δαπανών και παραγωγής όπλων, από το SIPRI. “Τα κράτη δίνουν προτεραιότητα στη στρατιωτική ισχύ, αλλά διακινδυνεύουν ένα σπιράλ δράσης-αντίδρασης στο ολοένα και πιο ασταθές γεωπολιτικό τοπίο και τοπίο ασφάλειας”.

Οι ελληνικές στρατιωτικές δαπάνες το 2023.

Η Ελλάδα βρίσκεται στην 33^η θέση στην παγκόσμια κατάταξη στις στρατιωτικές δαπάνες το 2023 με 7,7 δισ. δολάρια (7,15 δισ. ευρώ) να πηγαίνουν στις στρατιωτικές δαπάνες και οι οποίες αντιστοιχούν στο 3,23% του ελληνικού ΑΕΠ και στο 6,57% των συνολικών κρατικών δαπανών.

Οι ελληνικές στρατιωτικές δαπάνες μειώθηκαν κατά 17% σε σχέση με το 2022, αλλά από το 2014 έχουν αυξηθεί κατά 51%. Η κατά κεφαλήν δαπάνη για τις Ελληνίδες και τους Έλληνες πολίτες ανέρχεται στα 747,50 δολάρια το 2023.

Από τις 46 χώρες στην ευρωπαϊκή ήπειρο η Ελλάδα είναι 6^η στις στρατιωτικές δαπάνες ως ποσοστό επί του ΑΕΠ της, μετά την Ουκρανία (36,65%), τη Ρωσία (5,86%), την Αρμενία (5,45%), το Αζερμπαϊτζάν (4,60%) και την Πολωνία (3,83%).

Η στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία μειώνει το χάσμα δαπανών με τη Ρωσία.

Οι στρατιωτικές δαπάνες της Ρωσίας αυξήθηκαν κατά 24% και εκτιμάται ότι θα ανέλθουν σε 109 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023, σημειώνοντας αύξηση κατά 57% από το 2014, έτος κατά το οποίο η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία. Το 2023 οι στρατιωτικές δαπάνες της Ρωσίας αποτελούσαν το 16% των συνολικών κυβερνητικών δαπανών και το στρατιωτικό της βάρος (στρατιωτικές δαπάνες ως ποσοστό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος, ΑΕΠ) ήταν 5,9%.

Η Ουκρανία ήταν στην όγδοη θέση των περισσότερων δαπαντών το 2023, μετά από μια αύξηση κατά 51%, οπότε και έφτασε τα 64,8 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό έδωσε στην Ουκρανία στρατιωτική επιβάρυνση 37% και αντιπροσώπευε το 58% των συνολικών κρατικών δαπανών της.

Οι στρατιωτικές δαπάνες της Ουκρανίας το 2023 ήταν 59% σε σύγκριση με της Ρωσίας. Ωστόσο, η Ουκρανία έλαβε επίσης τουλάχιστον 35 δισεκατομμύρια δολάρια σε στρατιωτική βοήθεια κατά τη διάρκεια του έτους, συμπεριλαμβανομένων 25,4 δισεκατομμυρίων δολαρίων από τις ΗΠΑ. Συνδυαστικά, η βοήθεια αυτή και οι στρατιωτικές δαπάνες της ίδιας της Ουκρανίας ισοδυναμούσαν περίπου με το 91% των ρωσικών δαπανών.

Οι ΗΠΑ παραμένουν ο μεγαλύτερος χρηματοδότης του ΝΑΤΟ, αλλά τα ευρωπαϊκά μέλη αυξάνουν το μερίδιο συμμετοχής τους.

Το 2023, τα 31 μέλη του ΝΑΤΟ αντιστοιχούν σε 1341 δισεκατομμύρια δολάρια, ποσό που αντιστοιχεί στο 55% των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών. Οι στρατιωτικές δαπάνες των ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά 2,3% και θα φτάσουν τα 916 δισ. δολάρια το 2023, που αντιστοιχούν στο 68% των συνολικών στρατιωτικών δαπανών του ΝΑΤΟ. Το 2023 τα περισσότερα ευρωπαϊκά μέλη του ΝΑΤΟ αύξησαν τις στρατιωτικές τους δαπάνες. Το συνδυασμένο μερίδιό τους στο σύνολο του ΝΑΤΟ ήταν 28%, το υψηλότερο της τελευταίας δεκαετίας. Το υπόλοιπο 4% προερχόταν από τον Καναδά και την Τουρκία.

“Όσον αφορά τα ευρωπαϊκά κράτη του ΝΑΤΟ, τα τελευταία δύο χρόνια πολέμου στην Ουκρανία έχουν αλλάξει ριζικά τις προοπτικές ασφαλείας”, δήλωσε ο Λορέντζο Σκαραντζάτο, ερευνητής του προγράμματος του SIPRI για τις στρατιωτικές δαπάνες και την παραγωγή όπλων. “Αυτή η αλλαγή στην αντίληψη της απειλής αντικατοπτρίζεται σε αυξανόμενα μερίδια του ΑΕΠ που κατευθύνονται σε στρατιωτικές δαπάνες, με τον στόχο του ΝΑΤΟ για 2% να θεωρείται όλο και περισσότερο ως βασική γραμμή και όχι ως όριο προς επίτευξη”.

Μια δεκαετία αφότου τα μέλη του ΝΑΤΟ δεσμεύτηκαν επίσημα για τον στόχο να δαπανούν το 2% του ΑΕΠ για τον στρατό, 11 από τα 31 μέλη του ΝΑΤΟ πέτυχαν ή ξεπέρασαν αυτό το επίπεδο το 2023 – ο υψηλότερος αριθμός από τότε που αναλήφθηκε η δέσμευση. Ένας άλλος στόχος – να κατευθύνεται τουλάχιστον το 20% των στρατιωτικών δαπανών σε “δαπάνες εξοπλισμού”- επιτεύχθηκε από 28 μέλη του ΝΑΤΟ το 2023, από 7 που ήταν το 2014.

Οι αυξανόμενες στρατιωτικές δαπάνες της Κίνας έχουν αυξητική επίπτωση στις δαπάνες των γειτόνων της.

Η Κίνα, η δεύτερη χώρα σε στρατιωτικές δαπάνες στον κόσμο, εκτιμάται ότι διέθεσε 296 δισεκατομμύρια δολάρια για τον στρατό το 2023, αύξηση 6,0% από το 2022. Πρόκειται για την 29η συνεχή ετήσια αύξηση των στρατιωτικών δαπανών της Κίνας. Η Κίνα αντιπροσώπευε το ήμισυ των συνολικών στρατιωτικών δαπανών στην περιοχή της Ασίας και της Ωκεανίας. Αρκετοί από τους γείτονες της Κίνας έχουν συνδέσει τις δικές τους αυξήσεις δαπανών με την αύξηση των στρατιωτικών δαπανών της Κίνας.

Η Ιαπωνία διέθεσε 50,2 δισεκατομμύρια δολάρια για τον στρατό της το 2023, δηλαδή 11% περισσότερα από ό,τι το 2022. Οι στρατιωτικές δαπάνες της Ταϊβάν αυξήθηκαν επίσης κατά 11% το 2023, φθάνοντας τα 16,6 δισεκατομμύρια δολάρια.

“Η Κίνα κατευθύνει μεγάλο μέρος του αυξανόμενου στρατιωτικού προϋπολογισμού της για την ενίσχυση της πολεμικής ετοιμότητας του Λαϊκού Απελευθερωτικού Στρατού”, δήλωσε ο Σιάο Λιανγκ, ερευνητής του προγράμματος στρατιωτικών δαπανών και παραγωγής όπλων στο SIPRI. “Αυτό έχει ωθήσει τις κυβερνήσεις της Ιαπωνίας, της Ταϊβάν και άλλων χωρών να ενισχύσουν σημαντικά τις στρατιωτικές τους επενδύσεις, μια τάση που θα επιταχυνθεί περαιτέρω τα επόμενα χρόνια”.

Ο πόλεμος και οι εντάσεις στη Μέση Ανατολή τροφοδοτούν τη μεγαλύτερη αύξηση των δαπανών της τελευταίας δεκαετίας.

Οι εκτιμώμενες στρατιωτικές δαπάνες στη Μέση Ανατολή αυξήθηκαν κατά 9,0% και θα ανέλθουν σε 200 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023. Πρόκειται για τον υψηλότερο ετήσιο ρυθμό αύξησης στην περιοχή που παρατηρήθηκε την τελευταία δεκαετία.

Οι στρατιωτικές δαπάνες του Ισραήλ – οι δεύτερες μεγαλύτερες στην περιοχή μετά τη Σαουδική Αραβία – αυξήθηκαν κατά 24% και θα φτάσουν τα 27,5 δισ. δολάρια το 2023. Η αύξηση των δαπανών οφείλεται κυρίως στη μεγάλης κλίμακας επίθεση του Ισραήλ στη Γάζα, ως απάντηση στην επίθεση της Χαμάς στο νότιο Ισραήλ τον Οκτώβριο του 2023.

“Η μεγάλη αύξηση των στρατιωτικών δαπανών στη Μέση Ανατολή το 2023 αντανακλά την ταχέως μεταβαλλόμενη κατάσταση στην περιοχή – από την αναθέρμανση των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ του Ισραήλ και αρκετών αραβικών χωρών τα τελευταία χρόνια έως το ξέσπασμα ενός μεγάλου πολέμου στη Γάζα και τους φόβους για μια σύγκρουση σε ολόκληρη την περιοχή”, δήλωσε ο Ντιέγο Λόπες ντα Σίλβα, ανώτερος ερευνητής του προγράμματος στρατιωτικών δαπανών και παραγωγής όπλων στο SIPRI.

Η στρατιωτική δράση κατά του οργανωμένου εγκλήματος αυξάνει τις δαπάνες στην Κεντρική Αμερική και την Καραϊβική.

Οι στρατιωτικές δαπάνες στην Κεντρική Αμερική και την Καραϊβική το 2023 ήταν κατά 54% υψηλότερες από ό,τι το 2014. Τα κλιμακούμενα επίπεδα εγκληματικότητας οδήγησαν στην αυξημένη χρήση στρατιωτικών δυνάμεων κατά εγκληματικών συμμοριών σε αρκετές χώρες της υποπεριοχής.

Οι στρατιωτικές δαπάνες της Δομινικανής Δημοκρατίας αυξήθηκαν κατά 14% το 2023 ως απάντηση στην επιδείνωση της βίας των συμμοριών στη γειτονική Αϊτή. Οι στρατιωτικές δαπάνες της Δομινικανής Δημοκρατίας αυξήθηκαν απότομα από το 2021, όταν η δολοφονία του προέδρου της Αϊτής, Ζουβενάλ Μπιζέ, βύθισε την Αϊτή σε κρίση.

Στο Μεξικό, οι στρατιωτικές δαπάνες έφθασαν τα 11,8 δισεκατομμύρια δολάρια το 2023, σημειώνοντας αύξηση 55% από το 2014 (αλλά μείωση 1,5% από το 2022). Οι χορηγήσεις προς την Εθνική Φρουρά – μια στρατιωτικοποιημένη δύναμη που χρησιμοποιείται για τον περιορισμό της εγκληματικής δραστηριότητας – αυξήθηκαν από το 0,7% των συνολικών στρατιωτικών δαπανών του Μεξικού το 2019, όταν δημιουργήθηκε η δύναμη, στο 11% το 2023.

“Η χρήση του στρατού για την καταστολή της βίας των συμμοριών αποτελεί εδώ και χρόνια μια αυξανόμενη τάση στην περιοχή, καθώς οι κυβερνήσεις, είτε δεν είναι σε θέση να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα με συμβατικά μέσα, είτε προτιμούν άμεσες – συχνά πιο βίαιες – απαντήσεις”, δήλωσε ο Ντιέγκο Λόπες ντα Σίλβα.

Άλλες αξιοσημείωτες εξελίξεις:

Η Ινδία ήταν η τέταρτη μεγαλύτερη χώρα σε στρατιωτικές δαπάνες παγκοσμίως το 2023. Με 83,6 δισεκατομμύρια δολάρια, οι στρατιωτικές της δαπάνες ήταν κατά 4,2% υψηλότερες από ό,τι το 2022.

Η μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση των στρατιωτικών δαπανών από οποιαδήποτε χώρα το 2023 παρατηρήθηκε στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό (+105%), όπου σημειώθηκε παρατεταμένη σύγκρουση μεταξύ της κυβέρνησης και μη κρατικών ένοπλων ομάδων. Το Νότιο Σουδάν κατέγραψε τη δεύτερη μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση (+78%) εν μέσω εσωτερικής βίας και διάχυσης από τον εμφύλιο πόλεμο στο Σουδάν.

Οι στρατιωτικές δαπάνες της Πολωνίας, οι 14ες υψηλότερες στον κόσμο, ήταν 31,6 δισεκατομμύρια δολάρια, αφού αυξήθηκαν κατά 75% μεταξύ 2022 και 2023 – μακράν η μεγαλύτερη ετήσια αύξηση από οποιαδήποτε ευρωπαϊκή χώρα.

Το 2023 οι στρατιωτικές δαπάνες της Βραζιλίας αυξήθηκαν κατά 3,1% δηλαδή σε 22,9 δισεκατομμύρια δολάρια. Επικαλούμενα την κατευθυντήρια γραμμή του ΝΑΤΟ για τις δαπάνες, μέλη του Κογκρέσου της Βραζιλίας κατέθεσαν στη Γερουσία το 2023 συνταγματική τροπολογία που αποσκοπούσε στην αύξηση του στρατιωτικού βάρους της Βραζιλίας σε ετήσιο ποσοστό τουλάχιστον 2% του ΑΕΠ (από 1,1% το 2023).

Οι στρατιωτικές δαπάνες της Αλγερίας αυξήθηκαν κατά 76% και έφθασαν τα 18,3 δισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό ήταν το υψηλότερο επίπεδο δαπανών που έχει καταγράψει ποτέ η Αλγερία και οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην απότομη αύξηση των εσόδων από τις εξαγωγές φυσικού αερίου σε χώρες της Ευρώπης, οι οποίες στράφηκαν σε αυτήν την αγορά αντί της Ρωσίας.

Το Ιράν κατέχει την τέταρτη θέση στις περισσότερες στρατιωτικές δαπάνες στη Μέση Ανατολή το 2023, με 10,3 δισεκατομμύρια δολάρια. Σύμφωνα με τα διαθέσιμα στοιχεία, το μερίδιο των στρατιωτικών δαπανών που διατίθεται στο Σώμα Φρουρών της Ισλαμικής Επανάστασης αυξήθηκε από 27% σε 37% μεταξύ 2019 και 2023.

Τρείς χώρες παγκοσμίως έχουν μηδενικές στρατιωτικές δαπάνες και αυτές είναι η Κόστα Ρίκα, η Ισλανδία και ο Παναμάς.