Γράφει ο Νίκος Στεργίου*
Από τον Ιούλιο του 2023, τον θερμότερο καταγεγραμμένο Ιούλιο παγκοσμίως, έχουμε πλέον περάσει στην «εποχή του παγκόσμιου βρασμού», όπως πολύ σωστά επισήμανε ο Γ.Γ. του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουτέρες. [1]
Οι επιστήμονες είναι ξεκάθαροι. Οι δύο μεγαλύτερες απειλές για την καταστροφή του πλανήτη (όχι μόνο για το ανθρώπινο είδος) αυτή τη στιγμή, είναι δύο: η κλιματική κρίση και τα πυρηνικά όπλα. Και οι δύο αυτές συνθήκες, είναι καθοδηγούμενες από την ανθρώπινη δραστηριότητα και τελικά, πλήρως συνδεδεμένες. Τα πυρηνικά όπλα αποτελούν, εκτός της προφανούς απειλής τους για μια επιστροφή στην εποχή των αμοιβάδων, και κομμάτι των στρατιωτικών δαπανών. Και κάπου εκεί, ξεκινάει το φλερτ με την καταστροφή του περιβάλλοντος…
Το περίφημο «bootprint», το περιβαλλοντικό αποτύπωμα των στρατιωτικών δαπανών, έχει εσκεμμένως απαλειφθεί από το πρωτόκολλο του Κυότο, την Συμφωνία του Παρισίου και την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία. Και ο λόγος είναι προφανής. Όπως έχουν δείξει οι δύο τελευταίες άκρως διαφωτιστικές μελέτες του Transnational Institute (TNI) και των εταίρων του (2022 [2] & 2023 [3]), οι στρατιωτικές δαπάνες, συνδέονται με το 5,5% των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου (GHG) σε παγκόσμια κλίμακα, ενώ σύμφωνα με την ετήσια αναφορά του Ινστιτούτου της Στοκχόλμης (SIPRI) [4], το 2022 οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες έφτασαν στο ποσό ρεκόρ των 2,2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ! Είναι προφανές ότι εκτός της αυξανόμενης απειλής που παρουσιάζει αυτή η ένταση της στρατιωτικοποίησης παγκοσμίως για την Ειρήνη, την Δημοκρατία και την Ελευθερία, το φυσικό περιβάλλον πληρώνει το δικό του τίμημα.
Το ΝΑΤΟ εδώ και αρκετά χρόνια, αλλά επισήμως από το 2014, στην σύνοδο της Ουαλίας, υιοθέτησε την πολιτική αύξησης των στρατιωτικών δαπανών από όλα τα κράτη μέλη του στο 2% τουλάχιστον του ΑΕΠ. Μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, αυτό έγινε πιο επιτακτικό αίτημα από την ηγεσία όχι μόνο του ΝΑΤΟ αλλά και των ΗΠΑ προς τα κράτη μέλη που δεν έχουν ακόμα συμμορφωθεί. Το 2021, μόνο έξι από τα 31 κράτη μέλη δαπανούν πάνω από το 2% του ΑΕΠ για τον στρατό, δηλαδή η Εσθονία, η Ελλάδα, η Λετονία, η Πολωνία, το Ηνωμένο Βασίλειο και οι ΗΠΑ. Ο στόχος έγινε εμμονή για τον Τραμπ, ο οποίος απείλησε στις αρκετές φορές να αποχωρήσει από το ΝΑΤΟ, εάν τα ευρωπαϊκά έθνη δεν εκπληρώσουν “αμέσως” τον στόχο του 2%. Η Ελλάδα είναι στην πρώτη θέση (στοιχεία 2021) με 3,7% του ΑΕΠ και ταυτόχρονα στην πρώτη δεκάδα με την μεγαλύτερη εκπομπή μετρικών τόνων διοξειδίου του άνθρακα (KtCO2e), ένα βασικό αέριο του θερμοκηπίου, ενώ το 26,3% του πληθυσμού βρίσκεται στα όρια ή ήδη κάτω από τα όρια φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, σύμφωνα με την Eurostat (2022)[5].
Η πρόσφατη έρευνα του ΤΝΙ (2023) αναδεικνύει μια ακόμα τραγική πτυχή για την Ευρωπαϊκή πολιτική. Τι θα συνέβαινε εάν οι Ευρωπαϊκές χώρες μέλη της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, αύξαναν όλες τις στρατιωτικές δαπάνες τους πάνω από το 2% όπως ζητείται; Απλά το κόστος θα ήταν πάνω από 1 τρισεκατομμύρια ευρώ (€), όσο δηλαδή χρειάζεται να επενδυθεί στην υλοποίηση της Ευρωπαϊκής Πράσινης Ατζέντας. Τι άραγε θα τεθεί προτεραιότητα στις επόμενες Ευρωεκλογές;
Επιπλέον, η ανάλυση των εξαγωγών όπλων των μελών του ΝΑΤΟ δείχνει ότι αυτές αποστέλλονται επί του παρόντος σε 39 από τις 40 πιο ευάλωτες στο κλίμα χώρες- 17 από τις οποίες βρίσκονται ήδη σε ένοπλη σύγκρουση, 22 έχουν αυταρχικό καθεστώς, 26 έχουν χαμηλή βαθμολογία στους δείκτες ανθρώπινης ανάπτυξης και εννέα από τις οι οποίες υπόκεινται σε εμπάργκο όπλων από τον ΟΗΕ ή την ΕΕ. Οι εξαγωγές αυτές τροφοδοτούν τις συγκρούσεις και την καταστολή σε μια επικίνδυνη στιγμή κατάρρευσης του κλίματος.
Η συνεχής επίκληση της «ασφάλειας» για να δικαιολογηθεί η στρατιωτικοποίηση της κοινωνίας και της λογικής της «αποτροπής» για να μην εξαλειφθούν τα πυρηνικά όπλα όπως ήδη επιτάσσει η Συνθήκη Απαγόρευσης των Πυρηνικών Όπλων (ΣΑΠΟ – TPNW) [6], δεν είναι κάτι άλλο από πολιτικοί αντιπερισπασμοί, που αποσπούν την προσοχή από την μεγαλύτερη κρίση ασφάλειας που έχει αντιμετωπίσει η ανθρωπότητα στο σύνολό της: την κλιματική κατάρρευση ή/και τον αφανισμό σχεδόν κάθε είδους ζωής στον πλανήτη.
Τα διδάγματα είναι σαφή. Το «χακί» απειλεί να γίνει το νέο «πράσινο». Η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και του πυρηνικού αφανισμού θα εξαρτηθεί, μεταξύ άλλων, από τη μείωση των παγκόσμιων στρατιωτικών δαπανών, την εξάλειψη των πυρηνικών όπλων, την αποκλιμάκωση των εντάσεων και την προώθηση της διπλωματίας, της ειρήνης και της διεθνούς συνεργασίας. Θα εξαρτηθεί από την ατομική και συλλογική δράση που θα υποστηρίζει ότι ο πόλεμος και οι εξοπλισμοί είναι το παράλογο και πως το λογικό είναι η ειρήνη και η αποστρατιωτικοποίηση.
—————–
* Πρόεδρος του Ελληνικού τμήματος της οργάνωσης “Κόσμος Χωρίς Πολέμους και Βία”.
—————–
Παραπομπές:
[1] https://news.un.org/en/story/2023/07/1139162
[2] https://www.tni.org/en/publication/climate-collateral
[3] https://www.tni.org/en/publication/climate-crossfire
[4] https://www.sipri.org/sites/default/files/2023-06/yb23_summary_en_1.pdf
[5] https://ec.europa.eu/eurostat/statistics-explained/index.php?title=Living_conditions_in_Europe_-_poverty_and_social_exclusion&oldid=584082
[6] https://www.icanw.org/three_years_on_how_the_tpnw_is_having_impact
