Το 2021 έκλεισε και ο κόσμος βρίσκεται ακόμα στο δεύτερο έτος της παγκόσμιας πανδημίας και πιθανότατα αυτό το πλαίσιο θα παραταθεί ακόμη περισσότερο παγκοσμίως κατά τη διάρκεια του 2022. Θέλαμε να πάρουμε συνέντευξη από τον Τόμας Χιρς, Χιλιανό βουλευτή του κινήματος Acción Humanista, για να μάθουμε ποια είναι η εκτίμησή του -τόσο σε παγκόσμιο όσο και σε εθνικό επίπεδο- σχετικά με τις μεγάλες επιτυχίες καθώς και τα μεγάλα λάθη που έγιναν κατά τη χρονιά που πέρασε.
Τόμας Χιρς: Πρώτα απ’ όλα, χαιρετισμούς σε όλους και όλες που μας διαβάζουν στην Pressenza σε αυτήν την έντονη αλλαγή του έτους από το 2021 στο 2022, την οποία θα χαρακτήριζα ως τη χρονιά της ελπίδας. Σε παγκόσμιο επίπεδο, σε εθνικό επίπεδο, στο επίπεδο της αντιπροσωπείας μας και επίσης σε προσωπικό επίπεδο. Η χρονιά της ελπίδας, σίγουρα. Έτσι το βιώνω.
Σε παγκόσμιο επίπεδο, υπάρχουν δύο πολύ σημαντικά θέματα. Από πολιτική άποψη, το 2021 υπήρξε μια οπισθοδρόμηση του ακροδεξιού φονταμενταλισμού με την ήττα του Τραμπ, που αν και συνέβη στο τέλος του 2020, είναι στις αρχές του 2021 που ανέλαβε ο Μπάιντεν, για τον οποίο δεν πρόκειται να πούμε ότι είναι ο πιο προοδευτικός στον πλανήτη, αλλά αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο επισημαίνω το τέλος της εποχής του Τραμπ, η οποία τελείωσε με σκανδαλώδη, γκροτέσκο και θρασύ τρόπο.
Με το τέλος της εποχής Τραμπ, ο ακροδεξιός φονταμενταλισμός αρχίζει επίσης να υποχωρεί, και παρόλο που εξακολουθεί να υπάρχει, μια προοδευτική πρόταση ανακάμπτει σε πολλά μέρη του κόσμου και αυτό, για μένα, αποτελεί σημαντικό σύμπτωμα αυτής της χρονιάς.
Αλλά σε γενικό επίπεδο, νομίζω ότι το πιο αξιοσημείωτο πράγμα για φέτος είναι ότι -σε σχέση με την πανδημία- το 2021 άρχισε με μια κατάσταση ανασφάλειας αναφορικά με το βάναυσο μέλλον. Στις αρχές του έτους, ήμασταν ακόμα βυθισμένοι στις χειρότερες στιγμές της πανδημίας, με ένα εντυπωσιακό ποσοστό θνησιμότητας, με μια ασθένεια εκτός ελέγχου σε πολλές χώρες του κόσμου, με τις υπηρεσίες υγείας να καταρρέουν, περιμένοντας να σημειωθεί επιστημονική πρόοδος για να μπορέσουμε να έχουμε ένα εμβόλιο. Σε χρόνο ρεκόρ για την ιστορία της ανθρωπότητας, αποκτούμε ένα εμβόλιο και στις αρχές του έτους άρχισε να εφαρμόζεται. Τώρα μας φαίνεται ως μέρος της ζωής μας, ενώ στην πραγματικότητα οι εμβολιασμοί ξεκίνησαν φέτος. Και σε μια περίοδο τόσο λίγων μηνών δισεκατομμύρια άνθρωποι έχουν εμβολιαστεί και νομίζω ότι η πανδημία, αν και εξακολουθεί να υπάρχει, αν και ο ιός εξακολουθεί να μεταλλάσσεται, βρισκόμαστε σαφώς σε μια πολύ διαφορετική κατάσταση. Ο άνθρωπος και η επιστήμη κατάφεραν να ελέγξουν αυτήν την πανδημία και αυτό είναι πολύ σημαντικό. Υπάρχουν ακόμα πολλά προβλήματα, αλλά σε έναν χρόνο, η ανθρωπότητα σταμάτησε κάτι που παλιότερα έπαιρνε διακόσια χρόνια, τριακόσια χρόνια στην περίπτωση του Μαύρου Θανάτου ή τριάντα χρόνια στην περίπτωση της πιο πρόσφατης ισπανικής γρίπης στις αρχές του 20ου αιώνα. Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για μια πολύ εντυπωσιακή πρόοδο.
Pressenza: Και σε αυτό το πλαίσιο της επιστήμης, της πανδημίας, των εμβολίων, τι θα έλεγες για τη Χιλή συγκεκριμένα;
Τόμας Χιρς: Στη Χιλή υπήρξε μια θεαματική ανταπόκριση στον τομέα της υγείας, όχι όσον αφορά την ανακούφιση της κοινωνικής ταλαιπωρίας, αλλά των συστημάτων και των υπηρεσιών υγείας, του υγειονομικού προσωπικού, όσον αφορά την αντιμετώπιση μιας σχεδόν μη διαχειρίσιμης ζήτησης, με κορεσμένες υπηρεσίες υγείας. Κατάφερε να ανταποκριθεί. Και δεύτερον, η ανταπόκριση του πληθυσμού της Χιλής στη διαδικασία εμβολιασμού ήταν επίσης μαζική. Η κυβέρνηση και το σύστημα υγείας ανταποκρίθηκαν σχετικά έγκαιρα και διασφάλισαν τη διαθεσιμότητα εμβολίων πολύ γρήγορα και σε τεράστιες ποσότητες.
Αναμφίβολα, οι σχέσεις με την Κίνα ήταν θεμελιώδους σημασίας σε αυτό το θέμα. Σε αυτό έπαιξαν ρόλο και σχεδόν ανεπίσημα ζητήματα, όπως η παρουσία ενός Χιλιανού επιστήμονα που συνδέθηκε με το Sinovac ειδικά, η συμβολή ορισμένων πανεπιστημίων στην αρχική διαδικασία, όπου η κυβέρνηση -πρέπει να πούμε- δεν παρείχε πόρους. Αλλά η σχέση με την Κίνα και η ταχεία ανταπόκριση, η ικανότητα πρόβλεψης επέτρεψε την υπογραφή συμβάσεων με διάφορους προμηθευτές εμβολίων από την αρχή.
Αυτό είναι το ένα κομμάτι, αλλά το δεύτερο κομμάτι είναι η ανταπόκριση των πολιτών. Γνωρίζουμε ότι σε ορισμένα μέρη του κόσμου, για παράδειγμα στην Ευρώπη, υπάρχουν μαζικά αντιεμβολιαστικά κινήματα που προκαλούν τεράστια ζημιά. Παίρνω θέση πάνω σε αυτό. Μου φαίνεται ότι προκαλούν τεράστια ζημιά, επειδή εμποδίζουν τον σωστό έλεγχο της πανδημίας, η οποία είναι μια ασθένεια που σκοτώνει, που έχει προκαλέσει ανεπανόρθωτη ζημιά σε εκατοντάδες χιλιάδες πληγείσες οικογένειες. Εδώ στη Χιλή, υπήρξε μια μαζική και πλειοψηφική ανταπόκριση να προχωρήσουμε σε εμβολιασμό εθελοντικά, όχι μόνο για τις δύο αρχικές δόσεις αλλά και για την τρίτη αναμνηστική δόση και είμαστε μία από τις πρώτες χώρες που ήδη σχεδιάζει -για τον Φεβρουάριο- μια τέταρτη δόση. Αυτήν τη στιγμή, ακριβώς αυτές τις ημέρες, εκατοντάδες χιλιάδες άνθρωποι πηγαίνουν -γνωρίζοντας ότι λήγει ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα- στα εμβολιαστικά κέντρα.
Pressenza: Σε αυτό το πλαίσιο αναδύεται ως σημείο αναφοράς η ιατρική προσωπικότητα της Προέδρου του Ιατρικού Συλλόγου, Δρ. Ίζκια Σίτσες…
Τόμας Χιρς: Η Izkia ήταν πολύ σαφής στη θέση της για την προώθηση της διαδικασίας του εμβολιασμού και όχι μόνο για αυτό, αλλά και για την καραντίνα, τη χρήση μασκών, την παροχή φροντίδας, την κοινωνική αποστασιοποίηση, διατηρώντας πολύ σαφή πρωτόκολλα, κλπ… Από αυτήν την άποψη, μάλιστα, ήρθε αντιμέτωπη με την κυβέρνηση πολλές φορές και ο χρόνος την δικαίωσε για όλα όσα είπε. Και αυτό είναι που την έκανε κοινωνική αναφορά ακόμα και πέρα από την ιατρική, σε τέτοιο βαθμό που κατέληξε υπεύθυνη της εκστρατείας του Γκαμπριέλ Μπόριτς στις εκλογές στα τέλη Δεκεμβρίου και αποτέλεσε βασικό παράγοντα στον θρίαμβό του ως εκλεγμένος Πρόεδρος και τώρα είναι μία από τις πολιτικές συντονίστριες της μελλοντικής κυβέρνησης. Με άλλα λόγια, αναδύεται μια εντυπωσιακή ηγεσία, με μια πολύ ανοιχτή προβολή προς το μέλλον, βασισμένη στις σαφείς γραμμές της για την αντιμετώπιση αυτής της πανδημίας. Μπορούμε να δούμε το βαθμό στον οποίο η κατάλληλη ανταπόκριση στην πανδημία συνδέεται με την κατασκευή νέων ηγεσιών. Μιλάμε για τη νεαρότερη πρόεδρο του Ιατρικού Συλλόγου στην ιστορία αυτού του σωματείου, μια γυναίκα που μόλις έγινε μητέρα για πρώτη φορά, πολύ νέα, σύγχρονη του Γκαμπριέλ Μπόριτς και πολλών άλλων φοιτητικών ηγετών πριν από μερικά χρόνια, που αποτελούν κομμάτι αυτής της νέας γενιάς.
Pressenza: Η πανδημία τονίζει επίσης -σαν να ήταν μεγεθυντικός φακός- όλες τις ανεπάρκειες του νεοφιλελεύθερου συστήματος, την παγκόσμια περιβαλλοντική κρίση, την κλιμάκωση των κρίσεων στις οποίες αναφέρεται ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών κ. Γκουτέρες, που συμβαίνουν αυτήν τη στιγμή στον κόσμο. Πώς βλέπεις αυτόν τον μεγεθυντικό φακό και αυτήν την αίσθηση ότι η πανδημία μας βάζει ανάμεσα σε έναν κόσμο που φεύγει και σε έναν άλλο που ακόμα δεν ξέρουμε πώς θα είναι;
Τόμας Χιρς: Πράγματι, η πανδημία, η οποία είναι πάνω απ’ όλα μια τραγωδία λόγω του αριθμού των θανάτων που έχει προκαλέσει, είναι επίσης μια ευκαιρία να συλλογιστούμε πάνω στη δική μας ζωή, τόσο σε ατομικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Μας έχει φανερώσει ένα σύστημα στο οποίο η υγεία είναι μια επιχείρηση, στο οποίο ορισμένες χώρες έχουν όλα τα προνόμια να ανταποκριθούν σε αυτόν τον συναγερμό, ενώ άλλες – ακόμη και ολόκληρες ήπειροι – είναι απλά αόρατες όσον αφορά τις κρίσεις που τις πλήττουν και οι οποίες σίγουρα δεν οφείλονται μόνο στην πανδημία, αλλά είναι ανθρωπιστικές κρίσεις, επισιτιστικές κρίσεις, κρίσεις νερού, όπως συμβαίνει στην Αφρική και σε μεγάλο μέρος της Λατινικής Αμερικής. Η πανδημία είναι πιο εμφανής και επισημαίνει την ανισότητα ενός νεοφιλελεύθερου μοντέλου που εφαρμόζεται για περισσότερα από 30 χρόνια σε ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη. Δεν είναι μόνο ένα οικονομικό μοντέλο, είναι πολιτικό, κοινωνικό, πολιτιστικό, είναι ένα σύστημα που συγκεντρώνει τεράστια εξουσία σε λίγα χέρια, όλες τις μορφές εξουσίας. Είναι ένα σύστημα που βρίσκεται σε κρίση. Και η πανδημία απλά δείχνει ότι αυτό το σύστημα δεν είναι ικανό να ανταποκριθεί στις ανάγκες των ανθρώπων.
Pressenza: Και υπό ποια έννοια είναι αυτή η κρίση μια ευκαιρία;
Τόμας Χιρς: Είναι μια ευκαιρία υπό την έννοια ότι, ως αποτέλεσμα αυτού του στοχασμού, αναδύονται νέες απαντήσεις. Οι φιλόσοφοι ήταν οι πρώτοι. Μου έκανε εντύπωση το γεγονός ότι πολλοί στοχαστές και φιλόσοφοι, ήδη από τον Απρίλιο ή τον Μάιο του 2020, εξέταζαν το κοινωνικό περιβάλλον, τις απαντήσεις, όχι μόνο για την πανδημία, το πρόβλημα της ζωής και του θανάτου, το τι σημαίνει να φροντίζουμε τον εαυτό μας ατομικά ή κοινωνικά. Αυτό στη συνέχεια μεταφράστηκε σε στήλες γνώμης, προβληματισμούς, συζητήσεις σε άλλα επίπεδα της κοινωνίας, στον φεμινιστικό κόσμο, στον πληθυσμό, στον κόσμο των μικρομεσαίων επιχειρήσεων που επλήγησαν από την πανδημία. Αν και δεν έχω δει σημαντικές αλλαγές όσον αφορά το μοντέλο, πιστεύω ότι οι προβληματισμοί αυτοί λειτουργούν και πρέπει να κατανοήσουμε ότι χρειάζονται χρόνο για να γίνουν αποτελεσματικοί, είναι πράγματα που δεν μπορούν να μετρηθούν στο χρόνο ζωής του καθενός και να αποφασιστεί ότι το επόμενο έτος το σύστημα θα τελειώσει. Οι διαδικασίες δεν λειτουργούν έτσι. Αλλά νέες οπτικές αρχίζουν να ανοίγονται και αυτό τροποποιεί ολόκληρες δομές.
Το γεγονός ότι σήμερα ο φεμινισμός, ο αγώνας για διαφορετικότητα, ο περιβαλλοντισμός, οι αγώνες των νέων γενεών, ο ανιμισμός και άλλα, είναι ζητήματα που αναδύονται σε μια εποχή όπου ο παραδοσιακός τρόπος που βλέπουμε τον κόσμο αμφισβητείται. Και η πανδημία, νομίζω ότι με τις καραντίνες της, που είμασταν κλεισμένοι, μας οδήγησαν να κοιτάξουμε τον εαυτό μας και να δούμε ποιος ήταν δίπλα μας, να ανακαλύψουμε ότι η επικοινωνία δεν μπορεί να είναι μόνο σε σχέση με αυτά που θα καταναλώσουμε την επόμενη εβδομάδα, εξαντλήθηκε γρήγορα. Η επικοινωνία κατασκευάζεται αναγκαστικά με βάση έργα και νοήματα ζωής και αυτό είναι αισθητό. Είναι αισθητό σε πολλούς ανθρώπους, ίσως ακόμη δεν έχει πολιτική-κοινωνική έκφραση σε παγκόσμιο επίπεδο, αλλά είναι έντονα αισθητό.
Λαμβάνουν επίσης χώρα πολιτικές αλλαγές. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, ο Τραμπ, ο οποίος ήταν ένας αρνητής της πανδημίας, ένας αντιεμβολιαστής, ένας αντίπαλος της επιστήμης, έχασε. Στη Χιλή, ο Καστ, ο οποίος αρνήθηκε την επιστήμη ως την εμπροσθοφυλακή αυτών των διαδικασιών, αρνήθηκε την κλιματική κρίση, έχασε.
(Φωτογραφία: Hernán Gacitúa)
Pressenza: Και στη Χιλή, πώς εξηγείς αυτό που συνέβη; Πριν από πολύ λίγο, όταν καθορίστηκε ποιος θα ήταν ο υποψήφιος του τομέα στον οποίο συμμετέχεις, ο πιο προοδευτικός και ο πιο νέος, σε αυτόν τον τομέα η πιο παραδοσιακή αριστερά είχε -ας πούμε- περισσότερη δύναμη. Πριν από μερικούς μήνες, σχεδόν σαν ένα υγρό που διαπερνάει τα επίσημα πλαίσια, αυτή η νέα ηγεσία άρχισε να αναδύεται. Πώς βλέπεις αυτήν τη νέα ηγεσία που κατέστησε δυνατή τη νίκη στις εκλογές εδώ;
Τόμας Χιρς: Επί του παρόντος, οι κοινωνικές διαδικασίες είναι απρόβλεπτες. Δεν μπορούν να προγραμματιστούν ή να προβλεφθούν. Η υποψηφιότητα του Μπόριτς, να θυμηθούμε ότι, προέκυψε ως επιλογή για να ανταγωνιστεί σε προκριματικό στάδιο τον Χάντουε, ο οποίος θεωρούνταν ο σίγουρος υποψήφιος αυτού του κόσμου. Ωστόσο, απροσδόκητα, ο Γκαμπριέλ Μπόριτς κέρδισε τον προκριματικό γύρο συντριπτικά. Μετά ήρθε ο πρώτος γύρος και τελικά ο δεύτερος γύρος, στον οποίο ο Γκαμπριέλ Μπόριτς δεν κέρδισε ακριβώς…
Pressenza: Τι κέρδισε εκεί;
Τόμας Χιρς: Πιστεύω ότι αυτό που κέρδισε εκεί είναι μια ευαισθησία, μια γενιά, ένας κόσμος που θέλει να ανοίξει και να εκφράσει την ανάγκη να κινηθεί προς μια νέα κατεύθυνση. Αυτό ξεπερνά τους ανθρώπους, είναι σαν να υπήρχε μια διαδικασία, ένα είδος εξελικτικής πρόθεσης, μια δυναμική που εξελίσσεται και ανοίγει.
Με κάποιο τρόπο, το συνδέω με την Χιλιανή κοινωνική αφύπνιση το 2019 και με αυτό που συνέβη το 2011 και πριν με τις μαθητικές κινητοποιήσεις και ούτω καθεξής… είναι σαν να υπάρχει κάτι που επιδιώκει να ανοίξει τον δρόμο και που δεν είναι αποσυνδεμένο από μια μακρά διαδικασία.
Νομίζω ότι ο θρίαμβος του Γκαμπριέλ Μπόριτς είναι ο θρίαμβος αυτής της πρόθεσης για δημιουργία διαφορετικών συνθηκών ζωής. Η λέξη «αξιοπρέπεια» έρχεται πολύ έντονα στο μυαλό μου: η Plaza de la Dignidad (Πλατεία της Αξιοπρέπειας), αυτή η αναζήτηση που δεν είναι ακριβώς για ένα συγκεκριμένο αίτημα…
Pressenza: Μια αφύπνιση;
Τόμας Χιρς: Είναι μια αφύπνιση. Έχει να κάνει με ένα νέο τρόπο άσκησης πολιτικής, έχει να κάνει με μια νέα συμφωνία, μια νέα εκτίμηση των ανθρώπων. Μου θυμίζει τον Σίλο που είχε πει πως κάθε ανθρώπινο ον είναι πολύτιμο, δεν είσαι αριθμός, δεν είσαι μυρμήγκι.
Σε διεθνές επίπεδο συνδέεται με πολλά κινήματα. Ένα από τα χειρότερα πράγματα που αντιμετωπίζουμε είναι η περιβαλλοντική κρίση, αλλά και κάτι για το οποίο είμαστε πολύ χαρούμενοι είναι το κίνημα -ιδίως των νέων γενεών- που αγωνίζεται για αποτελεσματικά μέτρα, αυτήν τη στιγμή, για να σταματήσουμε την κλιματική αλλαγή. Ασκεί πίεση στις χώρες, ασκεί πίεση στους ισχυρούς, αναγκάζει το κλείσιμο των σταθμών παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, το τέλος του άνθρακα, το τέλος των οχημάτων ορυκτών καυσίμων. Αν και αυτά είναι θέματα που μπορεί να χρειαστούν χρόνια, υπάρχει σαφώς μεταξύ των νέων μια πεποίθηση, μια δέσμευση, μια κατανόηση ότι το μέλλον είναι στα χέρια τους.
Επιστρέφοντας στη νίκη του Γκαμπριέλ και στο τι τελικά συμβαίνει εδώ, είναι μια έκφραση ελπίδας. Άνοιξε τη δυνατότητα οικοδόμησης μιας διαφορετικής χώρας.
Pressenza: Είναι μια γενιά με πολύ θάρρος, που αποφάσισε να αναλάβει την ευθύνη, έτσι δεν είναι;
Τόμας Χιρς: Νομίζω ότι αυτό το φαινόμενο που εμφανίζεται, βάζοντάς μας σε μια κατάσταση όπου η ηγεσία της χώρας παραβλέπει μια γενιά και πηγαίνει από έναν 72χρονο πρόεδρο με την γενιά του στην εξουσία, να μεταφέρεται σε εκείνους που είναι 30 ετών, τη γενιά των παιδιών μας και υπερπηδάει εκείνους που είναι μεταξύ 35 και 60 ετών, παρακάμπτοντας μια ολόκληρη γενιά, μου θυμίζει επίσης τον προβληματισμό του Σίλο ότι θα είναι οι νέες γενιές που θα μας δείξουν τον δρόμο. Δεν πρόκειται, συνεπώς, για τον θρίαμβο ενός συγκεκριμένου ατόμου, αλλά μιας γενιάς που έχει την τόλμη, το θάρρος, την πεποίθηση και αποφασίζει να πάρει το μέλλον στα χέρια της.
Pressenza: Ποιο άλλο μεγάλο -θετικό- ζήτημα στη Χιλή είδες φέτος;
Τόμας Χιρς: Αναμφίβολα, η σύσταση της Συνταγματικής Συνέλευσης που συντάσσει ένα νέο Σύνταγμα και το κάνει με δημοκρατικά εκλεγμένα μέλη για πρώτη φορά στην ιστορία μας, με ισότιμη σύνθεση ως προς το φύλο, για πρώτη φορά στην παγκόσμια ιστορία, καθώς και με ποσοστώσεις που προορίζονται για τους αυτόχθονες λαούς, για πρώτη φορά. Αυτό εκπληρώνει την προσδοκία για την οποία αγωνιζόμαστε εδώ και τόσα χρόνια. Πετάξαμε το Σύνταγμα του Πινοσέτ στα σκουπίδια το 2005 και ο χρόνος μας δικαίωσε, ήταν απαραίτητο να προχωρήσουμε προς τη δημοκρατική σύνταξη ενός νέου ιδρυτικού χάρτη και αυτό είναι ένα θεμελιώδες ορόσημο για το 2021.
Pressenza: Κλείνοντας αυτόν τον απολογισμό του χρόνου, σε πολύ προσωπικό επίπεδο, όχι ως βουλευτής, αλλά στη ζωή σου, τι κρατάς ως το καλύτερο;
Τόμας Χιρς: Θα έλεγα ότι το πιο δυνατό σημείο ήταν η αναγνώριση των κοινωνικών κινημάτων της Περιφέρειας που έφεραν την επανεκλογή.
Πιο προσωπικά… η σχέση μου με τις εγγονές μου, ανακαλύπτοντας αυτόν τον χώρο στη ζωή, μικρούς ανθρώπους που ξεσπούν με τα δικά τους ερωτήματα, βλέμματα, φόβους, συναισθήματα και που με εκπλήσσουν, η αίσθηση ότι μια ξεχωριστή και μοναδική σχέση αρχίζει να χτίζεται με την καθεμία τους.
Θα έλεγα επίσης ότι σε έναν χρόνο τόσο περίπλοκο όσο αυτός, οι στοργικές και προσωπικές σχέσεις έχουν γίνει τόσο δυνατές. Με την σύντροφό μου, τα παιδιά μου και τους συντρόφους τους, με τα αδέλφια μου, για να μπορέσουμε να εμβαθύνουμε τις σχέσεις και την αγάπη που έχουμε ο ένας για τον άλλον. Αυτή η αγάπη έχει ενισχυθεί εν μέσω της πανδημίας και αυτό ενισχύει επίσης την ελπίδα για τον άνθρωπο.
Μετάφραση από τα ισπανικά/επιμέλεια: Pressenza Athens
