Την περασμένη κυριακή πραγματοποιήθηκαν εθνικές εκλογές στη Χιλή. Η Μαριανέλλα Κλώκα μίλησε με την Πία Φιγκερόα, μέλος του χιλιανού γραφείου του πρακτορείου μας, για να μας δώσει τις πρώτες της εκτιμήσεις για τη διαδικασία και τα αποτελέσματα, ενόψει του δεύτερου εκλογικού γύρου που αναμένεται την κυριακή 19 Δεκεμβρίου 2021.
Πώς προχώρησε η γραφή του Συντάγματος “από τα κάτω”, η Συντακτική Συνέλευση, ένα αίτημα του κόσμου που ξεσηκώθηκε το 2019;
Πρώτα απ’ όλα, ας διευκρινίσουμε ότι η κοινωνική αφύπνιση της Χιλής προέκυψε λόγω της συμβολής πολλών επιμέρους αγώνων και θεματικών, που ξαφνικά κατανοήθηκε ότι είχαν τη ρίζα τους στο ίδιο σύστημα. Μιλάμε για αυτούς που επί χρόνια αγωνίζονταν για δωρεάν και ποιοτική παιδεία, όσους δήλωναν τη διαφωνία τους στους δρόμους λέγοντας ότι δεν μπορούμε να συνεχίσουμε με το συνταξιοδοτικό σύστημα που έχουμε, όσους κινητοποιήθηκαν για το δικαίωμα στο νερό, πολέμησαν ενάντια στα μεγάλα υδροηλεκτρικά εργοστάσια στα νότια της χώρας, εκείνους που διαπίστωναν την περιβαλλοντική θυσία που βιώνουμε, τις γυναίκες που έδωσαν μακροχρόνια μάχη για να επιτύχουν μόνο για τρεις λόγους το δικαίωμα στην άμβλωση, καθώς και όλες τις παραλλαγές του ευρύτερου φεμινιστικού κινήματος και των ηγεσιών που κατήγγειλαν την πατριαρχία. Επίσης όλοι/ες εκείνοι/ες που πρότειναν να γίνει μια Συντακτική Συνέλευση για τη μεταρρύθμιση του Συντάγματος. Με λίγα λόγια ευρύτατες κοινωνικές ομάδες κατανόησαν ότι οι λόγοι για τους οποίους κατά καιρούς διαδήλωναν, ακόμα και αρκετά χρόνια πριν, δεν αποτελούσαν μια συγκεκριμένη και απομονωμένη παραβίαση δικαιωμάτων, αλλά το ίδιο πρόσωπο ενός συστήματος. Κατάλαβαν ότι ο νεοφιλελευθερισμός ήταν το πρόβλημα, ότι ζούσαμε 30 χρόνια ατομικισμού, ανταγωνισμού, κοινωνικής και οικονομικής απόστασης που μας χώριζε και βάθαινε τις διακρίσεις και τις ανισότητες. Γι’ αυτό αυτή η κοινωνική αφύπνιση ήταν τόσο περιεκτική, ισότιμη, υποστηρικτική, κάποιοι υπερασπίστηκαν τους άλλους, όλοι βοηθήσαμε ο ένας τον άλλον απέναντι στην αστυνομική καταστολή, συμπάσχαμε με τον αγώνα των άλλων και βλέπαμε τους εαυτούς μας ως έναν ενιαίο λαό ενωμένο, αδελφοποιημένο, αχώριστο. Αναβιώσαμε – εν μέρει – τα ιδανικά που είχαν καταπατηθεί από την ιστορία μας. Ζήσαμε την ελπίδα για την οικοδόμηση ενός νέου τύπου κοινωνίας.
Σε αυτό το περιβάλλον ήταν πολύ σημαντικό και το ενδεχόμενο αλλαγής του Συντάγματος, αλλά οι κινητοποιήσεις που κρατήθηκαν για τρεις μήνες χωρίς διακοπή, δεν έγιναν μόνο γι’ αυτόν τον λόγο. Πήγαν να μεταμορφώσουν ριζικά τον πατριαρχικό και ληστρικό νεοφιλελευθερισμό σε όλες του τις εκφάνσεις.
Τί συνέβη τότε;
Η πολιτική τάξη εγκαταστάθηκε ως πρωταγωνίστρια, χωρίς να την καλέσουν να συμμετέχει, προτείνοντας Δημοψήφισμα για να αποφασιστεί εάν ο κόσμος επιθυμεί ή όχι νέο Σύνταγμα και αν ναι, πώς αυτό θα γίνει. Υπήρξε μεγάλη αντίσταση σε αυτή την πρόταση, αλλά η χειραγώγηση που έγινε από τα μέσα ενημέρωσης και την πολιτική ελίτ οδήγησε στο να διοχετευτεί η διαμαρτυρία από τους δρόμους στις κάλπες. Εκεί όμως κερδήθηκε με μεγάλη πλειοψηφία η πρόταση υπέρ της Συντακτικής Συνέλευσης, που αυτή τη στιγμή συντάσσει μια νέα Χάρτα για τη Χιλή.
Ποιο είναι το πολιτικό διακύβευμα σε αυτές τις εκλογές στη Χιλή;
Προφανώς, η Συνέλευση αντιμετώπισε μεγάλη αντίσταση από τις συντηρητικές δυνάμεις, και όχι μόνο από αυτές, είχε δυσκολίες και υπέστη αρκετές επιθέσεις. Αλλά ενώ συνεχίζει να προχωρά και πιθανότατα θα έρθει να εκδώσει ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον ιδρυτικό έγγραφο, ανοιχτό σε νέες μορφές πολιτικής συνύπαρξης και επίσης σε ένα νέο οικονομικό μοντέλο, που επιτρέπει την πρόοδο προς μια οικολογική και ισότιμη κοινωνία, όλα αυτά πρέπει να επικυρωθούν με νέο δημοψήφισμα. Αυτή τη διαδικασία η δεξιά ετοιμάζεται ήδη να απορρίψει.
Σε αυτές τις προχθεσινές εκλογές λοιπόν, στο φόντο γίνεται συζήτηση για το μοντέλο της χώρας που αναζητείται. Και η δεξιά δεν είναι πλέον απλώς αντίθετη με την αριστερά, αλλά το πιο άγριο πρόσωπο του Πινοσετισμού, της πιο υπερσυντηρητικής δεξιάς έχει ρίξει τις μάσκες του, κερδίζοντας σε αυτές τις εκλογές του πρώτου γύρου. Αντίπαλός του, στον δεύτερο γύρο, θα είναι ένας από τους επικεφαλής φοιτητές που ήρθαν στη Βουλή και εκπροσωπεί τις επιθυμίες των νέων γενιών αλλά και της αριστεράς. Παρεμπιπτόντως, ο Γκάμπριελ Μπόριτς θα κάνει ό,τι είναι δυνατό – εφόσον εκλεγεί – ώστε να έχουμε ένα νέο Σύνταγμα, το οποίο θα επικυρωθεί μέσα από μια ευρεία νίκη στις κάλπες.
Τί δείχνουν τα τρέχοντα εκλογικά αποτελέσματα;
Δείχνουν μια χώρα που έχει σπάσει στα δύο, μια δεξιά εμπνευσμένη από τον Τραμπ ή τον Μπολσονάρο, πολύ πιο ακραία από αυτή του Πινιέρα, που διασώζει την κληρονομιά της δικτατορίας για να σταματήσει τη διαδικασία μιας ιστορικής προόδου που βρίσκεται στα χέρια των νέων γενιών, των γυναικών και αγροτών. Δεν είναι ένα μικρό ρήγμα, πρόκειται για πολύ αντίπαλες δυνάμεις που πηγαίνουν σε έναν αγώνα χωρίς να υπάρχει ήδη πολιτικό κέντρο, αλλά για μια διαμάχη για πολιτική εξουσία σε έναν κόσμο όπου οι θεσμοί υποφέρουν από μια ολοένα μεγαλύτερη αποσύνθεση και χάνουν την αξιοπιστία τους επιταχυνόμενα.
Επιπλέον, οι εκλογές της Κυριακής έφεραν βουλευτές/ίνες στη Βουλή που θα είναι αντίθετοι είτε με τον έναν, είτε με τον άλλον Πρόεδρο, χωρίς να είναι δυνατό τελικά να κυβερνήσει κανένας από τους δύο, καθώς όποιος νικήσει, θα βρεθεί αντιμέτωπος με μια πολύ σκληρή αντιπολίτευση. Το κοινωνικό ρήγμα είναι εμφανές και στη σύνθεση της Βουλής.
Επομένως, το μέλλον δείχνει να μην είναι πολύ αισιόδοξο;
Πιστεύω ότι, παρ’ όλα αυτά, οι μεγάλες ιστορικές διεργασίες προχωρούν και ότι η ανθρωπότητα, παρά τις κρίσεις της, κινείται προς τα εμπρός προς μια εξελικτική και μετασχηματιστική κατεύθυνση. Διατηρώ αυτή την πεποίθηση, ώστε να μπορώ να ελπίζω ότι αυτή θα είναι πράγματι η στιγμή που οι νέοι – ως η γενιά που πρέπει να αναλάβει την εξουσία και να είναι σε θέση να καθοδηγήσει αυτή την κοινωνία, μεταμορφώνοντάς την – θα μπορέσουν να αναλάβουν τη νέα κυβέρνηση στη Χιλή, να υποστηρίξουν το έργο της Συνταγματικής Συνέλευσης, να διαμορφώσουν ένα νέο Σύνταγμα και να προχωρήσουν προς μια νέα μορφή κοινωνίας, με αποκεντρωμένη πολιτική εξουσία, τροποποιημένο οικονομικό σύστημα μέσω διαρθρωτικών αλλαγών που ευνοούν τους φτωχότερους, καθιστά τους φυσικούς πόρους βιώσιμους και διασφαλίζει τη συνέχιση του περιβάλλοντος με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες. Πιστεύω στις νέες και τους νέους, τους βλέπω πολύ καλά προετοιμασμένους, αλλά χρειάζονται πολλή εφευρετικότητα για να μπορέσουν να ξεπεράσουν την αδράνεια των πιο οπισθοδρομικών και συντηρητικών τάσεων.
Πώς ερμηνεύεις το 52% της αποχής που σημειώθηκε στις εκλογές της κυριακής;
Μου φαίνεται ότι από τη στιγμή που η πολιτική τάξη είναι αποφασισμένη να διοχετεύσει τη διαμαρτυρία προς την κάλπη, πολλοί άνθρωποι έχουν αποσυρθεί από τη διαδικασία των κινητοποιήσεων. Η απαξίωση των ελίτ αποτελεί παράγοντα ακινητοποίησης. Αλλά και στη Χιλή υπάρχει μεγάλη απάθεια, άγνοια, αδιαφορία που κάνει πολλούς ανθρώπους να αποσύρονται από την εκλογική διαδικασία. Η αποχή μπορεί να είναι εν μέρει μια εσκεμμένη απόρριψη της πολιτικής τάξης. Νομίζω όμως ότι κυρίως ερμηνεύεται σαν ατονία ενός λαού με μικρή δέσμευση για το μέλλον του και μικρή συνέπεια. Πολλοί διαμαρτύρονται για το πόσο άσχημα είναι τα πράγματα, αλλά δεν κάνουν τίποτα για να μας βοηθήσουν να βγούμε από αυτή την κατάσταση. Δεν νομίζω ότι αυτοί που κινητοποιήθηκαν στους δρόμους είναι ακριβώς αυτοί που απείχαν από την ψηφοφορία. Η αλήθεια είναι ότι είναι πολύ δύσκολο να γνωρίζουμε γιατί υπάρχει τόσο μεγάλη αποχή. Ας ελπίσουμε ότι μπορεί να μειωθεί στην επόμενη ψηφοφορία και οι άνθρωποι θα κατανοήσουν την ανάγκη να επιλέξουν το νέο που αναδύεται, ξεπερνώντας το παλιό που δείχνει ανθεκτικό στις δυνάμεις της εξέλιξης.
