Τα λαϊκά στρώματα της Βολιβίας έδωσαν ένα νέο μάθημα στον κόσμο. Ο συντριπτικός θρίαμβος του Κινήματος προς τον Σοσιαλισμό-Πολιτικό Μέσο για την Κυριαρχία των Λαών (MAS-IPSP) δεν αφήνει καμία αμφιβολία για το τι ήθελε η πλειοψηφία του πληθυσμού.

Οι δύσκολες συνθήκες υπό τις οποίες έγινε αυτή η επιλογή ενισχύουν το θάρρος εκείνων που δεν παρασύρθηκαν από τον εκφοβισμό. Απέναντι στη δίωξη και τη φυλάκιση για πολιτικούς λόγους, στις σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, ενάντια στον εκφοβισμό και την επιθετικότητα, οι Βολιβιανοί απάντησαν με αξιοπρέπεια και πεποίθηση, χωρίς να υποχωρήσουν ή να υποκύψουν στην πίεση για ανάκτηση της δημοκρατίας.

Είναι απαραίτητο να θυμόμαστε τις διαδοχικές αναβολές των εκλογών, οι οποίες επιτεύχθηκαν τελικά χάρη στην τόλμη, την ενεργή κινητοποίηση των κοινοτήτων και τη σταθερότητα των ηγετών και των βουλευτών, που εμπόδισαν το αυτοανακηρυχθέν κυβερνητικό καθεστώς να διαιωνιστεί.

Παρά τον καταστροφικό χειρισμό της πανδημίας από την κυβέρνηση, που εμπλέκεται μέσα σε μόλις μερικούς μήνες διακυβέρνησης σε σοβαρές πράξεις διαφθοράς, οι Βολιβιανοί βγήκαν να ψηφίσουν, ειρηνικά και συνειδητοποιώντας ότι η μοίρα τους καλούσε.

Το μεγάλο περιθώριο άνω των 20 εκατοστιαίων μονάδων με το οποίο το ζεύγος Λούις Άρσε και Νταβίδ Τσοκεχουάνκα ξεπέρασε τον δεύτερο σε προτίμηση Κάρλος Μέσα, εκπρόσωπο του νεοφιλελευθερισμού και προσωποποίηση των φιλοδοξιών των ξένων δυνάμεων, δίνει διπλή αξία σε αυτή την εκλογική νίκη.

Αφενός, διαλύει κάθε αμφιβολία σχετικά με το αν ήταν πραξικόπημα αυτό που συνέβη τον Νοέμβριο, που βασίστηκε μάλιστα σε ανυπόστατη κατηγορία περί απάτης. Ένα πραξικόπημα που φέρει τη συνωμοτική σφραγίδα του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ μέσω του «ημισφαιρικού» βραχίονα ελέγχου του, του Οργανισμού Αμερικανικών Κρατών (ΟΑΚ) και του Γενικού Γραμματέα του.

Οι ευθύνες για το πραξικόπημα βαραίνουν και τομείς των οικονομικών δυνάμεων – ειδικά εκείνων που συνδέονται με την ολιγαρχία της Σάντα Κρουζ – και τις διακρατικές οικονομικές δυνάμεις που επιθυμούν να ανακτήσουν πρόσβαση στους εθνικοποιημένους φυσικούς πόρους. Ένα πραξικόπημα που είχε ως ακρογωνιαίο λίθο τα ιδιωτικά μέσα ενημέρωσης, τα οποία ανήκουν σε αυτούς τους ίδιους ομίλους ετερογενών δραστηριοτήτων ή ακόμα σε διεθές επίπεδο, τις καθολικές και τις Πεντηκοστιανές εκκλησίες και επίσης πολλές μη κυβερνητικές οργανώσεις που εξαρτώνται από το ευρώ και έπαψαν να έχουν ανάγκη λειτουργίας καθώς αρκετές από τις δικές τους δράσεις έγιναν κοινωνικές πολιτικές της επαναστατικής κυβέρνησης του Έβο Μοράλες. Ένα πραξικόπημα στο οποίο η άμεση ευθύνη έπεσε στην υψηλή διοίκηση των Ενόπλων Δυνάμεων και της Αστυνομίας, ένα ζήτημα στρατηγικής σημασίας που πρέπει να αντιμετωπίσει αναμφίβολα η νέα κυβέρνηση Άρσε.

Η αδιαμφισβήτητη νίκη, από την άλλη πλευρά, παρεμπόδισε την οποιασδήποτε απόπειρα εκλογικής νοθείας – που ήταν πολύ αναμενόμενη έχοντας αυτοανακηρυχθέν καθεστώς – ή τη βίαιη επανέκδοση των υποψηφίων.

Αν και οι σκοτεινές σκιές της αντίστασης στην παράδοση της πολιτικής εξουσίας από το υπάρχον καθεστώς στους νικητές των εκλογών θα μπορούσαν να περνάνε από το μυαλό κάποιου άλλου ξένου πράκτορα, αξιωματούχου ή στρατιωτικού, οι δημόσιες δηλώσεις έχουν πρακτικά ομόφωνη την επικύρωση της σαφούς βούλησης του λαού, κλείνοντας το δρόμο σε πιθανές νέες άσχημες περιπέτειες, υποκινούμενες από δεξιούς απελπισμένους.

Οι λόγοι για τον θρίαμβο

Η αυτοανακηρυχθείσα κυβέρνηση έκανε τα πάντα για να θάψει τον εαυτό της. Η υποχρέωση συνάφθηκε με τις δυνάμεις που την επέβαλαν και σήμαινε ότι σε λίγους μήνες έπρεπε να διαλύσει την κατασκευή της Διαδικασίας Αλλαγής (σ.τ.σ. το σχέδιο αναδιάρθρωσης της κυβέρνησης Μοράλες). Ειδικά ως προς τα οικονομικά και τα γεωπολιτικά ζητήματα. Και εκεί έχασε.

Ο προφανής ρατσισμός που έσταζε η διοίκηση της Άνιεζ άγγιξε το ιστορικό νεύρο της κοινότητας των εθνών που μετά από αιώνες πέτυχαν να ανακτήσουν σεβασμό, έναν σημαντικό βαθμό αυτοδιάθεσης, πολιτιστική και κοινωνική αξία. Αντιμέτωποι με αυτό, προέκυψε η βαθιά κραυγή εξέγερσης ενάντια στην εγκατεστημένη βία, επιτυγχάνοντας για άλλη μια φορά την ενοποίηση που είχε αρχίσει να διαλύεται την τελευταία περίοδο της κυβέρνησης της Δημοκρατικής και Πολιτιστικής Επανάστασης του Μοράλες.

Ταυτόχρονα, η φιγούρα του Λούις Άρσε, του κύριου υπευθύνου για την εφαρμογή της οικονομικής ανάπτυξης υπό την ηγεσία του Έβο Μοράλες ως πολιτικού ηγέτη, προέβλεπε τη δυνατότητα επίτευξης μιας νέας σταθερότητας εν μέσω της καταιγίδας της πανδημίας και του αβέβαιου μέλλοντος.

Από την άλλη πλευρά, η φόρμουλα αντικατάστασης κεντρικής φιγούρας, χωρίς να χαθεί η ενότητα, ήταν μεγάλη επιτυχία, η μόνη δυνατή τακτική ενόψει της απαγόρευσης και της δίωξης του ιστορικού ηγέτη. Η ίδια στρατηγική δοκιμάστηκε στη Βραζιλία με τον Φερνάντο Αδάδ, στην Αργεντινή με επιτυχία με τον Αλμπέρτο Φερνάντες και είναι η προοπτική που κινητοποιεί την ανοικοδόμηση ενός προοδευτικού μπλοκ σήμερα στο Εκουαδόρ, μέσω της υποψηφιότητας του Αντρές Αράουζ.

Στην περίπτωση της Βολιβίας, ο αντιπρόεδρος ενός ιθαγενή ηγέτη ιστορικού επιπέδου όπως ο Νταβίδ Τσοκεχουάνκα, που συνόδευσε την υποψηφιότητα Άρσε, συμβολίζει για άλλη μια φορά την προσπάθεια να ενώσει τις δύο πλευρές της Διαδικασίας Αλλαγής, το όραμα της ευημερίας και αυτή της αριστερής ανάπτυξης, με κοινό στόχο την λαϊκή κυριαρχία, απέναντι σε έναν επικίνδυνο και μίζερο αντίπαλο.

Αλλά πέρα ​​από τα επιχειρήματα της συγκυρίας, το 53% ή και περισσότερο του Λούτσο Άρσε αντιπροσωπεύει μια λαϊκή ευγνωμοσύνη προς τη Διαδικασία Αλλαγής με επικεφαλής τον Έβο Μοράλες Αγιούμα. Μια περίοδος σχεδόν δεκατεσσάρων ετών κατά την οποία πραγματοποιήθηκε μια πορεία οικονομικής ανάπτυξης με βάση την οικειοποίηση των φυσικών πόρων για τη δημιουργία άνευ προηγουμένου κοινωνικών βελτιώσεων στη μείωση της φτώχειας, την εξάλειψη του αναλφαβητισμού, την πρόσβαση στην υγεία και την εκπαίδευση, την προστασία των ηλικιωμένων και των παιδιών, μεταξύ πολλών άλλων.

Μαζί με τα κοινωνικά επιτεύγματα, η Διαδικασία Αλλαγής παρήγαγε καινοτόμες και επαναστατικές αλλαγές στο φαντασιακό αλλά και την καθημερινή πολιτική. Στο δομικό πλαίσιο μιας πλουτοκρατικής και ρατσιστικής κοινωνίας, κατάφερε να εκδηλωθεί μια κοινωνία με χαρακτηριστικά πολυπολιτισμικά και πολυεθνικά που πήρε τη θέση της παρακμής και του θανάτου, που ευνοούν μόνο μια ομάδα προνομιούχων κληρονόμων και κατά συνέπεια υπερασπιστών της αποικιοκατίας.

Η Διαδικασία Αλλαγής, ένα μονοπάτι που η Βολιβία θα ξαναρχίσει με νέο δημιουργικό κύκλο, κατέστησε δυνατή την εμφάνιση πολιτισμών που αγνοούνται και καταπιέζονται για αιώνες, δίνοντάς τους πολιτική υπεροχή και αξιοπρέπεια ταυτότητας, προώθησε την αυξανόμενη συμμετοχή και δικαιώματα των γυναικών, αντικατέστησε έναν δημοκρατικό θεσμό που απέκλειε, μετατρέποντάς τον σε συμμετοχική δημοκρατία.

Οι Βολιβιανοί εκτίμησαν με την ψήφο τους το Νέο Πολιτικό Σύνταγμα που πέτυχε με τεράστια προσπάθεια το 2009, το οποίο καθιστά αποτελεσματικό ένα νέο όραμα για το Κράτος, με τομείς πολυπολιτισμικούς και πολυεθνικούς, ένα Κράτος κοσμικό, ειρηνικό, ανθρωπιστικό, που άφηνε πίσω την εκδίκηση και συμπεριλάμβανε νέα δικαιώματα για όλους τους κοινωνικούς τομείς που τα είχαν στερηθεί.

Πρόκειται επομένως για μια ουσιαστική, δίκαιη και ιστορικά συνειδητή ψήφο.

Η σημασία της λαϊκής νίκης για τη Λατινική Αμερική και την Καραϊβική

Για άλλη μια φορά, η ενότητα των εκτοπισμένων κοινωνικών στρωμάτων κατάφερε να νικήσει τα μικροπολιτικά οφέλη των εύπορων. Όπως συνέβη νωρίτερα στη χρονιά με την Αργεντινή, τα αποτελέσματα ξεπέρασαν κατά πολύ τις προβλέψεις των δημοσκοπήσεων. Παρά τις οδηγίες της βορείου Αμερικής, που ανάγκασαν την Άνιεζ να μην είναι υποψήφια και την ασυμφωνία του Τούτο Κιρόγα, η δεξιά πτέρυγα διαιρέθηκε. Αυτό επαναλαμβάνει ένα προφανές προηγούμενο. Σε περιόδους άγχους και κατακερματισμού, η ενότητα του λαϊκού πεδίου είναι απαραίτητη, ακόμη και με τις όποιες αντιφάσεις της.

Τα πνεύματα που υπηρετούν την χειραφέτηση της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής έλαβαν το εκλογικό αποτέλεσμα με ελπίδα, ανακούφιση και χαρά, ήδη βλέποντας τη δυνατότητα ενίσχυσης του μπλοκ χωρών όπως το Μεξικό, της Βενεζουέλας, της Αργεντινής, της Κούβας, της Νικαράγουα και πολλών εθνών της Καραϊβικής που υπερασπίζονται την συνύπαρξη, τη λαϊκή κυριαρχία και την αλληλεγγύη μεταξύ των λαών τους.

Αναμφίβολα, με την προεδρία του Λούις Άρσε, ανοίγει η δυνατότητα επανενεργοποίησης της πορείας προς την ενότητα της Νότιας Αμερικής μέσω μιας ίσως μειωμένης έκδοσης της συμφωνίας UNASUR, η οποία με την πάροδο του χρόνου και την αντιστροφή της σχέσης των πολιτικών δυνάμεων στον Ισημερινό, τη Χιλή, την Κολομβία και τη Βραζιλία, μπορεί να ολοκληρωθεί, αυτή τη φορά με μεγαλύτερη ένταξη των ζωτικών δυνάμεων της κοινωνίας των πολιτών.

Βραχυπρόθεσμα, χωρίς αμφιβολία, η Βολιβία θα επανέλθει στην ALBA και θα ενισχύσει το έργο που έχει κάνει η κυβέρνηση του Λόπεζ Ομπραδόρ, στην CELAC. Με τον ίδιο τρόπο, χτίζοντας έναν άξονα με την κυβέρνηση της Αργεντινής, θα βελτιώσει την τρέχουσα νεοφιλελεύθερη έκδοση του MERCOSUR.

Είναι πολύ σημαντικό να σημειωθεί ότι η ανάδειξη του Λούις Άρσε στην προεδρία αποδυναμώνει τη θέση της Ομάδας της Λίμα και της αμερικανικής υπεροχής και παρέμβασης στην περιοχή, παρέχοντας μια πολύ σημαντική θέση στην υπεράσπιση της ειρήνης, ως πολύτιμο πλεονέκτημα και κοινό επίτευγμα.

Η λαϊκή εντολή: επιστρέψτε καλύτεροι

Στην αρχή της διοίκησής του, ο Άρσε θα πρέπει να ενεργήσει για να αντιμετωπίσει καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Η πανδημία, η ανεργία και η καταστροφή που άφησε το πραξικόπημα δεν αφήνουν περιθώρια ελιγμών για άλλες προτεραιότητες. Το πρώτο πράγμα θα είναι να επαναπροσανατολίσουν την προσπάθεια προς την προστασία του λαού και να επιβεβαιώσουν ότι η χώρα βρίσκεται και πάλι στο σωστό δρόμο.

Όμως, δεν θα είναι μόνο απαραίτητο να θεραπεύσουν τις πληγές του σώματος, αλλά και να προσπαθήσουν να θεραπεύσουν τις πληγές της ψυχής, μετά από μια περίοδο γεμάτη μίσος, εκδίκηση και δυσαρέσκεια. Ως εκ τούτου, η νέα κυβέρνηση θα προσπαθήσει να οικοδομήσει γέφυρες στους διάφορους τομείς με μηνύματα συμφιλίωσης στο πλαίσιο της πολιτικής δύναμης που παρέχεται από την πλειοψηφία που λαμβάνεται στο εκτελεστικό και στα δύο νομοθετικά σώματα.

Ωστόσο, όσον αφορά μια μετασχηματιστική προβολή, τι σημαίνει να γίνουμε καλύτεροι; Αρκεί να προχωρήσουν στο μετασχηματισμό της εξορυκτικής παραγωγικής μήτρας; Ή με την απο-γραφειοκρατία και την κοινοτική αποκέντρωση της επανάστασης;

Ο πρώτος κύκλος δεκατεσσάρων ετών της Διαδικασίας Αλλαγής προσπάθησε περισσότερο να απάντησε στην εντολή της Ατζέντας του Οκτωβρίου 2003, δεδομένου του αιώνιου χρέους προς τους ανθρώπους που το μοντέλο νεοφιλελεύθερης λεηλασίας είχε μεγαλώσει και βαθύνει.

Ενώ το χρέος εκποίησης απέχει πολύ από το να έχει εξοφληθεί πλήρως, ποια θα πρέπει να είναι η νέα ατζέντα; Ποιος είναι ο τρόπος σύζευξης των νέων αναδυόμενων ευαισθησιών, των οποίων τα τοπία σχηματίστηκαν αυτόν τον αιώνα, πολλά από αυτά μάλιστα στο πλαίσιο της βολιβιανής επανάστασης των τελευταίων δεκατεσσάρων ετών;

Είναι προφανές ότι η επανάσταση, ως βαθύς μετασχηματισμός των κοινωνικοοικονομικών και διανοητικών δομών, αποτελεί τη μόνη διέξοδο από την εντροπία που δημιουργεί το κουδούνισμα ενός ξεπερασμένου κοινωνικού μοντέλου. Ωστόσο, είναι πιθανό οι νέες επαναστάσεις στην τρέχουσα ιστορική στιγμή να απαιτούν τη συμπερίληψη νέων θεματικών και την εμβάθυνση της πολιτιστικής εκπαιδευτικής αλλαγής, που ευνοεί την κατανόηση ότι όλες οι κοινωνικές κατασκευές απαιτούν να ξεκινήσουμε από τον άνθρωπο ως κεντρικό μέλημα και από την ανθρώπινη πρόθεση ως συστατικό χαρακτηριστικό όλων των εξελικτικών κοινωνικών αισθήσεων.

Η Διαδικασία Αλλαγής έχει κάνει ορατά και εφαρμόζει δικαιώματα για τις πλειοψηφίες, δημιουργώντας επιτεύγματα στην υπερνίκηση της περιθωριοποίησης και αυξάνοντας την αξία των δικών τους πολιτισμών και της διαφοράς τους. Θα είναι τώρα δυνατόν να γίνει ένα ακόμη βήμα προς τη συνειδητή σύγκλιση των διαφορετικών πολιτιστικών κόσμων, χωρίς να χρειαστεί να παραιτηθούν από την ταυτότητά τους; Είναι δυνατόν να δούμε την έκφραση ενός δυναμικού πολιτισμού, τέτοιου που καθένας τείνει να μετασχηματιστεί διατηρώντας παράλληλα τα καλύτερα χαρακτηριστικά του; Αν κοιτάξετε λεπτομερώς, σε έναν διασυνδεδεμένο κόσμο όπως ο σημερινός, αυτή η πολιτισμική ταυτότητα στη διαδικασία της σύνθεσης είναι πολύ πιο κοντά από ό,τι νομίζετε. Στη Βολιβία και παντού.

Ο κοινός στόχος αυτής της νέας ατζέντας, από ανθρωπιστική άποψη, πρέπει να έχει ως μεγαλύτερο ορίζοντα την υπέρβαση όλων των μορφών βίας, διακρίσεων και περιθωριοποίησης, όχι μόνο σε κοινωνικό επίπεδο, αλλά και σε διαπροσωπικό καθημερινό επίπεδο και στην ατομική στάση και συμπεριφορά.

Μπορεί τότε να αναδυθεί ο νέος άνθρωπος, ένα είδος που λαχταρούσε κάθε επαναστάτης όλων των εποχών; Αυτό θα είναι δυνατό μόνο εάν, ταυτόχρονα με την κοινωνική αλλαγή, αντιμετωπιστεί η εσωτερική ανάπτυξη, σώζοντας ό, τι είναι πραγματικά απαραίτητο σε κάθε πολιτισμό, τις βαθιές εμπειρίες του, έτσι ώστε να εκφραστεί μια νέα αρμονία μεταξύ των ανθρώπων και μεταξύ των ανθρώπων και του περιβάλλοντός τους.

Ίσως έτσι, θα είμαστε καλύτεροι. Δεν αρμόζει σε όσους/ες επιδιώκουν την επανάσταση άλλωστε να συμβιβαστούν με κάτι λιγότερο από αυτό.

Μετάφραση από ισπανικά: Pressenza Athens.