Αυτός ο άνθρωπος είναι καθηγητής περιβαλλοντικής πολιτικής και διαρκούς ανάπτυξης στο Πανεπιστήμιο Yale de New Haven (Connecticut), ένα από τα πιο φημισμένα Πανεπιστήμια στον κόσμο.Ήταν επικεφαλής Σύμβουλος της Εθνικής Επιτροπής για το περιβάλλον, υπό την Προεδρία των Αμερικανών Προέδρων Jimmy Carter και Bill Clinton αλλά μόλις πρόσφατα έγινε ευρύτερα γνωστός. Ονομάζεται Gus Speth.
Σε μια συνέντευξή του που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό New York Times, ο Speth ο οποίος για αρκετά χρόνια είχε μία πολύ σημαντική θέση σε μελέτες που αφορούσαν την εκστρατεία εναντίον της απειλής της καταστροφής του οικοσυστήματος, κατέληξε σε συμπεράσματα όχι και τόσο ενθαρρυντικά.
“Πίστευα παλαιότερα πως τα σημαντικότερα προβλήματα που αφορούσαν το περιβάλλον ήταν η κρίση της βιοποικιλότητας, η κατάρρευση των οικοσυστημάτων και η κλιματική αλλαγή. Πίστευα πως 30 χρόνια “επιστημονικών ερευνών” θα κατέληγαν στο να επιλυθούν αυτά τα προβλήματα αλλά έπεσα έξω στις εκτιμήσεις μου. Τα μεγαλύτερα προβλήματα που αφορούν το περιβάλλον είναι ο εγωισμός, η απληστία, η αδιαφορία, τα οποία προκειμένου να τ΄αντιμετωπίσουμε χρειάζεται να επιτευχθεί μια πολιτισμική και πνευματική αλλαγή. Ωστόσο, εμείς οι επιστήμονες, δεν γνωρίζουμε πώς να πραγματοποιήσουμε αυτή την αλλαγή.” Αυτά παραδέχθηκε σε μια θλιμμένη του δήλωση.
Αν δεν πιστέψουμε ότι η πτώχευση που θα επέλθει εξαιτίας του κραχ και της κατάρρευσης έχει ανεπανόρθωτα ξεκινήσει από τις ανεπανόρθωτες ζημιές που έχει υποστεί ο πλανήτης Γη από τους ανθρώπους (πυρηνικά απόβλητα, αποξήλωση των τροπικών δασών, κρίση της βιοποικιλότητας, χρήση φυτοφαρμάκων για την καλλιέργεια της γης) της μόλυνσης των υδάτων που έχει προκληθεί από τη ρίψη υλικών που είναι κατασκευασμένα από πλαστική ύλη αλλά και της γεωμηχανικής ρύπανσης του αέρα, πρέπει τουλάχιστον να παραδεχτούμε πως η αλλαγή που χρειάζεται να κάνουμε ως προς τη μείωση εξόδων παγκόσμιων δαπανών που γίνονται για όπλα θα είναι το πιο σημαντικό γεγονός στην ιστορία της ανθρωπότητας. Όπως όμως πολύ σωστά διαπιστώνει ο Gus Speth, δεν υπάρχουν πολλοί υποστηρικτές εναντίον της κατασπατάλησης υπέρογκων ποσών που έχουν ξοδευτεί γι΄αγορά όπλων. Δεν υπάρχουν ακόμη αρκετοί και αρκετές που είναι αντίθετοι στον πόλεμο.
Ωστόσο υπήρχαν ευκαιρίες. Πάντα υπάρχουν ευκαιρίες ακόμη και σ΄ένα τόσο δυσάρεστο πλαίσιο. Δεν μπορούσαμε όμως ν΄αξιοποιήσουμε αυτές τις ευκαιρίες, διότι ως πολιτικά όντα δεν είχαμε καμία ιδέα ως προς το ποιοι δυνητικά θα θέλαμε να είμαστε και ως προς το ποιοι πραγματικά είμαστε, πέρα από την πτωτική ύπαρξή μας που μας αποκτηνώνει κατατάσσοντάς μας αποκλειστικά και μόνο στη θέση καταναλωτών εξαιτίας της όλο και πιο άθλιας εικονικής καπιταλιστικής καταναλωτικής νοοτροπίας που επικρατεί σε πολλές κοινωνίες του σύγχρονου κόσμου.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων δεκαετιών, η αισχροκέρδεια των υπερτοκισμών και τοκογλυφιών των χρηματοπιστωτικών ιδρυμάτων μιας εγκληματικής χρηματοοικονομικής κοινωνικής τάξης που μονοπωλούσε στο προσκήνιο ως αφρόκρεμα κατέπνιγε την εκάστοτε λογική επίλυση αυτών των προβλημάτων.
Πώς μας ζητούν να χαιρόμαστε και να γιορτάζουμε όλες αυτές τις καταστρεπτικές ενέργειες ως αξιέπαινες πράξεις; Δηλαδή τον βομβαρδισμό άλλων χωρών, τη δημιουργία κοινωνικών φραγμών, τον ψεκασμό με εντομοκτόνα, τη δημιουργία οργανισμών που έχουν υποστεί γενετικές μεταβολές; Όλο αυτό ωστόσο θεωρείται απαραίτητο, προοδευτικό και δημιουργικό.
Θεωρούμε την υγεία ως μια παροχή της φαρμακοβιομηχανίας, την κοινωνική ασφάλεια ως προϊόν της αστυνόμευσης και της δικαιοσύνης. Το ίδιο συμβαίνει περίπου σε όλους τους τομείς: αποσκοπούμε αποκλειστικά σε λύσεις που προέρχονται από αλλαγές που θα προκύψουν από τους πολιτικούς ή την τεχνολογική εξέλιξη. Γιατί όμως εμμένουμε ως προς αυτό; Μήπως πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ότι η κοινωνία μας παραμένει ακόμη πατριαρχική και ότι οι αρχές θέλουν να επιβάλλουν την πατριαρχική κυριαρχία; Γι΄αυτούς τους λόγους χρειάζεται να επανατοποθετήσουμε ζητήματα που αφορούν το φεμινισμό.
Στους πολιτισμούς των ιθαγενών λαών, η δημιουργική δύναμη της φύσης θεωρείται γυναικεία υπόθεση. Η αναγνώριση αυτής της γυναικείας δύναμης φέρνει στο φως το ταπεινό πρόσωπο που χρειάζεται να έχουμε απέναντι στη ζωή και να μας απαλλάξει από την έννοια της κυριαρχίας μας απέναντί της. Αν κάθε ανθρώπινη ύπαρξη, ενδοσκοπώντας, συνειδητοποιούσε ότι θα έπρεπε να δώσουν χώρο στην γυναικεία έκφραση και πρωτοβουλία, θα βιώναμε την αυτάρκεια, την αυτοπεποίθηση και η έννοια του αυτοπροσδιορισμού θα ήταν προτεραιότητα στα θέματα της πολιτικής επικαιρότητας.
Αλλά προς το παρόν,τι σύγχυση! Πρέπει να δώσουμε σ΄όλους τους ανθρώπους να καταλάβουν αλλά και να συνειδητοποιήσουν πως δεν είναι μόνο πολιτισμικές οντότητες αλλά και όντα που έχουν εσωτερικεύσει ότι η φύση έχει το δικαίωμα να υπάρχει ανεξαρτήτως του γεγονότος του αν αντλούν από αυτήν άμεσα ή με έμμεσο τρόπο ενέργεια. Ακούγεται σαν ένας ακόμα άθλος του Ηρακλή, κανείς δεν γνωρίζει πώς να το φέρει εις πέρας. Συνεπώς ο εκνευρισμός που επικρατεί, εξαιτίας ενός συστήματος που προσδιορίζεται μόνο από καπιταλιστικές αρχές, έχει προκαλέσει μεγάλη δυσαρέσκεια στο σύγχρονο κόσμο.
Πολλοί άνθρωποι δεν θέλουν πια να δεχτούν ότι οποιαδήποτε παραγωγική τους διαδικασία θα ελέγχεται με βία και πίεση από ένα παγκόσμιο οικονομικό σύστημα, το οποίο αποσκοπά στην αισχροκέρδεια. Επιθυμούν μια ταυτότητα, λαχταρούν να έχουν μια προσωπικότητα την οποία τους στερεί η ισοπέδωση που έχει προκληθεί από αυτήν τη μορφή τεχνοκρατικής παγκοσμιοποίησης. Δεν μπορούν πια παρά να ξαναβρούν την ταυτότητα και αυθεντικότητά τους αγωνιζόμενοι/ες προσπαθώντας να λύσουν τα προβλήματά τους μόνο σε τοπικό επίπεδο. Ο μόνος τρόπος για ν΄αντιμετωπιστούν οι παγκόσμιες καταστροφές είναι μονάχα βρίσκοντας λύσεις τοπικού επιπέδου έχοντας το εύρος της παγκόσμιας κλίμακας. Αυτό είναι το πρώτο και σημαντικότερο που χρειάζεται να θέσουμε σε προτεραιότητα αλλά και να κάνουμε ευρύτερα γνωστό.
Ο καθηγητής Klaus Bosselmann (67 ετών) θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς στοχαστές σχετικά με νομικά ζητήματα που αφορούν το οικοσύστημα. Σε μια συνέντευξή του στον Geseko von Lubke στο Politik des Herzens, Arun Verlag δήλωσε τα εξής:
“Οι πολιτικοί μας έχουν τυφλά αφοσιωθεί στο πως θα παρουσιάζουν αριθμούς ανάκαμψης και ανάπτυξης και δεν δείχνουν ουδεμία ευαισθησία ως προς τα πραγματικά αίτια που έχουν προκαλέσει τις κοινωνικές εκρήξεις του κόσμου. Δεν ενοούν να κατανοήσουν ότι πρόκειται για μια κρίση νοήματος πολύ βαθύτερη από την απογοήτευση που είχε ως αίτιο τη δύσκολη οικονομική κατάσταση. Η κρίση του νοήματος είναι συνδεδεμένη με το γεγονός ότι ο κόσμος δεν νοιώθει όλο και περισσότερο αισθήματα εμπιστοσύνης στους πολιτικούς και δεν γνωρίζουμε πώς να διαχειριστούμε αυτές τις ανατροπές που αρχικά αποπνέουν έναν αέρα αρνητικών βιωμάτων. Νομίζω λοιπόν πως βρισκόμαστε κυρίως στην αρχή μιας νέας εποχής, όπου το “πράσινο” περιεχόμενο μπορεί να τεθεί ως προτεραιότητα. Εν συνεχεία, θα οδηγηθούμε σε καινούριες οικονομικές και κοινωνικές μορφές, για τις οποίες ακόμη δεν έχουμε ακόμα έννοιες.Υπάρχει ενδεχομένως η πιθανότητα ν΄αντλήσουμε αποφασιστικά συμπεράσματα από την οικολογική κρίση και την κλιματική αλλαγή που θα μας κάνουν να συνειδητοποιήσουμε πως εμείς οι άνθρωποι από μόνοι μας προκαλέσαμε αυτά τα προβλήματα στο φυσικό περιβάλλον. Διότι δημιουργήσαμε αυτά τα προβλήματα πρώτα στο μυαλό μας, ως προς την ιδέα που έχουμε για τον εαυτό μας οπότε χρειάζεται να επιστήσουμε την προσοχή μας στην ιδέα που έχουμε για τον εαυτό μας, προκειμένου να βρούμε τον τρόπο με τον οποίο θα τα λύσουμε”.
Μέχρι στιγμής, νομίζαμε πως χρειάζεται να προστατεύσουμε το φυσικό περιβάλλον επειδή πρέπει να προστατεύσουμε τους ανθρώπους, μέχρι στιγμής μιλάμε για απόθεμα φυσικών πόρων. Όλα είναι λογαριασμοί. Αυτός ο τρόπος σκέψης δεν αφορά όμως τη ζωή, αλλά τη μιζέρια των ανθρώπων που όλη μέρα συζητούν για το χρήμα.
Η γη είναι ένα ζωντανό σύστημα όπου τα πάντα ενυπάρχουν στον πυρήνα της και εξαρτώνται αλληλένδετα μεταξύ τους. Είναι τόσο δύσκολο να κατανοήσουμε οι άνθρωποι πως ο πλανήτης Γη μας τρέφει όλους; Πως χάρη στην ύπαρξη της Γης έχουμε καταφέρει ακόμη όλα τα γήινα πλάσματα να επιβιώσουμε; Πιστεύει κανείς σοβαρά ότι κάτι που δίνει ζωή μπορεί το ίδιο να είναι άψυχο; Μόνο όταν είμαστε έτοιμοι να κατανοήσουμε τον εαυτό μας ως μέρος ενός ζωντανού σώματος, της γης, η θέση μας στον κόσμο θα αλλάξει ριζικά.
Μια τέτοιου είδους προοπτική έχει δραστικές συνέπειες στην ψυχολογική μας διάθεση αλλά και στη συλλογική σωματική φυσική μας κατάσταση. Μπορεί να φαίνεται ως όραμα ή όνειρο αν σκεφτεί κανείς την ανάγκη να επιλυθούν τα επίκαιρα προβλήματα, αλλά μια κοινωνία η οποία δεν αναπτύσσει οράματα δεν είναι δυναμική. Για πρώτη φορά στην ιστορία, έχουμε ν΄αντιμετωπίσουμε την αυτοπροκληθείσα καταστροφή όλων των έμβιων οργανισμών της γης. Καμιά γενιά μέχρι σήμερα δεν ζούσε αντίστοιχη απειλή.
Πρέπει λοιπόν ν΄αναρωτηθούμε: τι θέλουμε; Ποιοι είμαστε; Ποιες είναι οι πραγματικές μας ανάγκες; Μπαίνοντας στη διαδικασία του ν΄αναρωτηθούμε, δεν αρκούμαστε μόνο ως προς το να διαμορφώσουμε εκ νέου την αντίληψή μας αλλά επανατοποθετούμαστε ως προς τις σύγχρονες ανάγκες μας.
Υπάρχουν πολλοί άνθρωποι σ΄όλον τον κόσμο που επιχειρούν αυτή την αλλαγή νοοτροπίας και κάθε μέρα γίνονται όλο και περισσότεροι. Όλο αυτό διαδραματίζεται σε ιλιγγιώδεις ρυθμούς και μάλιστα διαδραματίζεται στο παρόν. Όσοι αντιπροσωπεύουν το παλιό σύστημα το γνωρίζουν αυτό πολύ καλά. Γνωρίζουν πως τα ιδανικά τους, τα στάνταρ και οι αξίες τους δεν ισχύουν πια.
Αυτού του είδους η κατάρρευση αξιών, αρχικά φοβίζει. Φοβόμαστε το χάος και την αναρχία, φοβόμαστε το σενάριο που αφορά το τέλος του κόσμου όπου όλοι ανταγωνίζονται μεταξύ τους ως προς το ποιοι θα καταφέρουν να επιβιώσουν. Αλλά δεν είμαστε εμείς αυτοί οι οποίοι έχουμε καταδικαστεί και μας έχουν καταραστεί να πεθάνουμε. Πρόκειται να εξαλειφθούν σχεδόν τελειωτικά οι παλιοί τρόποι θεωρίας και πράξης επειδή πλέον θεωρούνται απαρχαιωμένοι. Στις μέρες μας, οφείλουμε ν΄αντιμετωπίσουμε επί της ουσίας δύο προσπάθειες (δύο διαφορετικές πραγματικότητες, εκ διαμέτρου αντίθετες) ταυτόχρονα: χρειάζεται να δεχτούμε την κατάρρευση ενός παλιού συστήματος που αποτελεί πλέον στις μέρες μας ερείπιο του παρελθόντος προκειμένου να εκμαιεύσουμε και να φέρουμε στο φως μια καινούρια κουλτούρα, έναν καινούριο τρόπο σκέψης. Εάν κατορθώσουμε ν΄ακμάσει σ΄εμάς μια θετική προοπτική για το μέλλον, αρχικά θεωρητικά, θα μπορέσουμε έπειτα να την εφαρμόσουμε και πρακτικά ούτως ώστε να τη θέσουμε σε λειτουργία. Διότι τίποτα το καινούριο δεν θα έρθει στον κόσμο από εμάς, εάν πρώτα δεν τεθεί σε γνωστικιστικό επίπεδο, δηλαδή στο μυαλό μας και στη συνείδησή μας.
Στις 19 Ιουλίου 1851, ο Αμερικάνος συγγραφέας Henry David Thoreau έγραφε στην εφημερίδα του τις παρακάτω φράσεις:
“Είμαι 34 χρονών, εντούτοις νοιώθω απέραντη μοναξιά στη ζωή μου. Τι άλλο υπάρχει για να βλαστήσει; Υπάρχει συχνά τόσο μεγάλη χρονική υστέρηση μεταξύ των ιδανικών μου και της πραγματικότητας, που νιώθω σα να μην έχω ακόμα καν γεννηθεί.”
Αυτό όμως δεν αισθάνεται στο σύνολό της ολόκληρη η ανθρωπότητα; Δεν νιώθει σαν να μην έχουν ακόμα “αποκαλυφθεί” οι δυνατότητές της; Δεν φέρουμε ως ανθρώπινη οικογένεια, το σπόρο της κατανόησης, που είχε περιοριστεί στην άσκηση ελέγχου και επιθυμεί να ξαναβρεί το χώρο της δημιουργικότητας, την οποία συνεχίζουμε να θέλουμε να ελέγχουμε; Πώς όμως επιθυμούμε να ελέγξουμε κάτι με το οποίο έχουμε χάσει επαφή; Αυτή η παρεξήγηση πρέπει να σταματήσει. Ειδάλλως θα είναι το τέλος μας.
Σημείωση της γερμανικής συντακτικής ομάδας: Το δοκίμιο του Dirk C Fleck δημοσιεύθηκε με τον τίτλο “Έχουμε ανάγκη από μια πολιτισμική και πνευματική αλλαγή. Αλλά πως μπορεί να επιτευχθεί αυτό;” στο kenfm.de και αναδημοσιεύθηκε από την εφημερίδα Neue Debatte. Προστέθηκαν σ΄αυτό σύνδεσμοι και εισήχθησαν επιπλέον παράγραφοι προκειμένου να είναι πιο εύκολα αναγνώσιμο στο διαδίκτυο.
Μετάφραση από τα γαλλικά για την ελληνική ομάδα της Pressenza: Χριστίνα Κηπουρού.
