«Αυτός που σφυρίζει και σημαίνει συναγερμό, κατά τον δικό μου ορισμό είναι ένα άτομο το οποίο, μέσα από επώδυνη εμπειρία, έχει καταλήξει στο συμπέρασμα πως η ζωή του στους κόλπους ενός οργανισμού έχει καταστεί ασύμβατη με τις αρχές που αναπτύχθηκαν –και την πίστη που οφείλεται- στην ευρύτερη κοινωνία[..] Η αναμόρφωση του οργανισμού ενδεχομένως να είναι εφικτή, οπότε φυσά τη σφυρίχτρα και αποκαλύπτει τις πληροφορίες προκειμένου να ασκηθεί πίεση από την κοινή γνώμη».
Ο Έντουαρντ Τζόζεφ Σνόουντεν, αισθάνεται την ανάγκη να σημάνει ξανά συναγερμό, ιδιαίτερα σήμερα που οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιούν μέτρα επιτήρησης υψηλής τεχνολογίας για την καταπολέμηση της επιδημίας του κορωνοϊού. Σε συνέντευξή του στο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ της Κοπεγχάγης, ανοίγει το πεδίο του στοχασμού σχετικά με το πώς θα είναι ο κόσμος την επ’ αύριο του ιού όταν θα έχει εγκατασταθεί η εν λόγω τεχνολογία και θα είναι δύσκολο τα πράγματα να επανέλθουν στην πρότερη κατάσταση. Χωρίς να υποτιμά την σοβαρότητα της πανδημίας, κρούει τον κώδωνα σχετικά με τον κίνδυνο μονιμότητας των μέτρων που λαμβάνονται σήμερα. Η διαφάνεια από τις κυβερνήσεις και η διαβούλευση με το κοινό είναι οι αναγκαίες προϋποθέσεις, ικανές να διασφαλίσουν ότι όλα γίνονται από ένα κράτος δικαίου που σέβεται τα βασικά ανθρώπινα δικαιώματα.
Ο Σνόουντεν υπήρξε διαχειριστής συστημάτων για την NSA και CIA, ώσπου το 2013, διοχέτευσε στον τύπο απόρρητες πληροφορίες από την NSA, σχετικά με προγράμματα μαζικής παρακολούθησης της κυβέρνησης των ΗΠΑ και της Μεγάλης Βρετανίας, αποκαλύπτοντας τη σύνδεση και συνεργασία τους με εταιρίες τηλεπικοινωνιών και Ευρωπαϊκών κυβερνήσεων. Το βιβλίο «Το μεγάλο φακέλωμα» είναι το στίγμα του ως προς το νόημα που δίνει στη ζωή του: «Τι είναι η ζωή ενός ανθρώπου; Κάτι περισσότερο απ΄ όσα λέμε, κάτι περισσότερο ακόμη και απ΄ όσα κάνουμε. Ζωή είναι το τι αγαπάμε, τα πράγματα στα οποία πιστεύουμε. Για μένα αυτό που αγαπώ και στο οποίο πιστεύω πάνω απ΄ όλα είναι η επικοινωνία, η ανθρώπινη επικοινωνία, και οι τεχνολογίες μέσα από τις οποίες επιτυγχάνεται».
Συνεπής στη δέσμευσή του, επιχειρεί και με αυτή τη συνέντευξη, την αφύπνιση ως προς τη διασφάλιση των πολιτικών ελευθεριών και την αποφυγή μιας νόμιμης παραβίασης της ιδιωτικότητας. Όπως επισημαίνει, η κατάσταση έκτακτης ανάγκης τείνει να διευρύνεται. Η σύντομη αναστολή των πολιτικών ελευθεριών υπάρχει κίνδυνος να επεκταθεί πολύ γρήγορα. Οι υπηρεσίες ασφαλείας δημιουργούν προηγούμενο με νέες χρήσεις της τεχνολογίας. Όταν περάσει η κρίση, οι κυβερνήσεις μπορούν να επιβάλουν νέους νόμους που θα κάνουν αυτούς τους κανονισμούς έκτακτης ανάγκης μόνιμους και θα τους εκμεταλλεύονται για να μην υπάρχουν διαφωνίες από την κάθε πολιτική αντιπολίτευση. Τα δρακόντεια μέτρα μπορεί να είναι ανεκτά λόγω της πανδημίας, αλλά θα πρέπει να σκεφτούμε και τον κόσμο στον οποίο θέλουμε να ζήσουμε, μετά τον κορωνοϊό.
Ο Σνόουντεν τον καιρό του «μένουμε σπίτι», επαναφέρει επιτακτικά τον στοχασμό σχετικά με τη θέση του πολίτη μέσα στον κόσμο σε σύνδεση με την παγκόσμια κοινότητα. Μένοντας σπίτι δεν σημαίνει ότι αφηνόμαστε να γίνουμε μαλθακοί. Έχουμε τη δυνητικότητα να μένουμε σε ενεργητική αναμονή έτοιμοι να πολεμήσουμε για κάτι εάν θέλουμε να το αλλάξουμε. «Συναντιέται» με την Etel Adnan ως προς την καθοριστική σημασία του πολιτικού ακτιβισμού.
«Αυτό που επείγει δραματικά είναι να ανακτήσουμε τη χαμένη αίσθηση της ανθρώπινης αλληλεγγύης, χωρίς την οποία καμία κοινωνία δεν έχει συνοχή. Στις 5 Νοεμβρίου 1873, ο Τολστόι έγραψε στο ημερολόγιο του: «Ο έρωτας ενοχλεί». Ναι, ο πολιτικός ακτιβισμός είναι μια ερωτική πράξη, μια πράξη εκρηκτική που μπορεί να προκαλέσει μεγάλες αναταραχές. Τι θα γίνει όμως αν δεν αναλάβουμε αυτό το ρίσκο, αν είμαστε αποφασισμένοι να διατηρήσουμε την παρούσα κατάσταση, παριστάνοντας ότι είναι (φαινομενικά μονάχα) ασφαλής; Η απάντηση είναι απλή: μην καταβάλλοντας το τίμημα για την αλλαγή του κόσμου, ο κόσμος θα αλλάξει με τον δικό του τρόπο, θα αλλάξει ούτως ή άλλως, κι εμείς θα απολέσουμε τη δυνατότητα που διαθέτουμε να τον κατευθύνουμε στο δρόμο, που θεωρούμε ωφέλιμο, και το τίμημά θα είναι εν τέλει πολύ υψηλότερο, ενώ θα είναι πλέον πολύ αργά! Το πρόβλημα -της επιδείνωσης των πραγμάτων- είναι παγκόσμιο».[1]
Σε ασυλία κάπου στη Ρωσία, ο Σνόουντεν παραμένει μάχιμος για τη ζωή: «Σήμερα, ακολουθώ τη μακρύτερη διαδρομή μέσα από αυτή την αχανή ξένη πόλη, προσπαθώντας να βρω μερικά τριαντάφυλλα. Κόκκινα τριαντάφυλλα, λευκά τριαντάφυλλα, ακόμη και μπλε βιολέτες. Όποιο λουλούδι καταφέρω να βρω». Τον φανταζόμαστε έτσι (ακόμη και σε αυτή τη διαδρομή κι αναζήτησή του) επικίνδυνα ανατρεπτικό για κάθε σύστημα που υποτιμά την ερωτική τάση του ανθρώπου να αντιτάσσεται σε ότι τον απανθρωποποιεί και τον απαξιώνει.
[1] Etel Adnan, «Το τίμημα που δεν είμαστε διατεθειμένοι να καταβάλλουμε για τον έρωτα», Μετάφραση Σπύρος Γιανναράς, εκδόσεις Άγρα.
