Η Manuela Molina, από την Ισπανία είχε την ιδέα να δημιουργήσει ένα μικρό βιβλίο για παιδιά ηλικίας μεταξύ 2 και 7 ετών, με σκοπό την συνοδεία τους κατά του ιού COVID-19.

Το βιβλίο είναι μεταφρασμένο σε 21 γλώσσες και διατίθεται δωρεάν. Την ελληνική του εκδοχή μπορείτε να την βρείτε εδώ.

Η συγγραφέας λέει, πως το πόνημά της δεν είναι μια πηγή επιστημονικών πληροφοριών, αλλά ένα εργαλείο που βασίζεται στη φαντασία και το συμβολικό. Προτείνει να εκτυπωθεί έτσι ώστε τα παιδιά να το έχουν στη διάθεση τους ώστε να προστρέχουν σε αυτό όποτε κι όσες φορές θελήσουν. «Θυμηθείτε, τα συναισθήματα μπορούν τα παιδιά να τα επεξεργάζονται συμβολικά μέσω του επαναλαμβανόμενου παιχνιδιού και των ιστοριών που διαβάζονται πολλές φορές».

Στην περίοδο των απροσδόκητων ανατροπών και του φόβου που έφερε ο ιός, η M. Molina με σοφία, επαναφέρει την αξία του μεταβατικού χώρου, και μας θυμίζει ότι το παιδί μπορεί να είναι ενεργητικό υποκείμενο, απέναντι στο απρόοπτο και ό,τι αυτό φέρει στη ζωή του.

Η εδραίωση του καπιταλισμού ενισχύει την τάση να μην λαμβάνεται υπόψη η σημασία του μεταβατικού χώρου στην ανάπτυξη του παιδιού. Το άγχος των γονιών για το πώς θα τα βγάλουν πέρα τα παιδιά τους στον πολύπλοκο σύγχρονο κόσμο, καθησυχάζεται με την παροχή υλικών αγαθών, πιεστικών φροντίδων, ποικίλων κατευθυνόμενων δραστηριότητων, πλήθους επιστημονικών εξηγήσεων. Όλο αυτό το «μπούκωμα», αφήνει εντέλει τα παιδιά βαρυφορτωμένα μα άοπλα μπρος στα άγχη και τους φόβους που γεννά αυτός ο κόσμος. Εξαρτημένα από κάτι που έρχεται εκτός τους να τα κατευνάσει πρόσκαιρα. Ο χώρος του συμβολικού, είναι τόπος ελευθερίας και αυτοδιαχείρισης του παιδιού. Ο παιδοψυχαναλυτής Γουίννικοτ ονομάζει «μεταβατικό χώρο» κάθε δραστηριότητα που γίνεται σε μια περιοχή ανάμεσα στο πραγματικό και το φαντασιακό, ανάμεσα σε αυτό που το παιδί αντιλαμβάνεται σαν «εγώ» και στον έξω απ΄ αυτό κόσμο.

Ένας χώρος ασφαλής λόγω της αίσθησης της παρουσίας της μητέρας ή κάποιου άλλου ενήλικα που εμπιστεύεται, αλλά και αρκετά μη πραγματικός ώστε να μπορεί να φιλοξενήσει κάθε φανταστική, συμβολική, δημιουργική δραστηριότητα, όπως αυθόρμητο παιχνίδι, ζωγραφική, παραμύθια, εικαστική δημιουργία εν γένει. Μέσα στην προστατευμένη αλλά ταυτόχρονα συναρπαστική αυτή περιοχή, κάθε παιδί δημιουργεί μια πραγματικότητα με τους δικούς του όρους. Γίνεται σκηνοθέτης της εμπειρίας του και μπορεί να αναπαραστήσει με πολλούς τρόπους ξανά και ξανά τη χαρά, τη λύπη, την ανησυχία, τον φόβο του. Ειδικά τα μικρά παιδιά προσπαθούν να κατανοήσουν όλα τα ανεξήγητα, τους κινδύνους, αλλά και τα ευχάριστα συμβάντα, παίζοντας ρόλους ή/και ζωγραφίζοντας εικόνες. Έτσι γνωρίζουν το άγνωστο και υπερνικούν το απειλητικό. Θυμηθείτε το παραδοσιακό παιχνίδι του μπαμπούλα ή του λύκου. Για αιώνες σκιρτούν τα παιδιά και εντούτοις θέλουν να το επαναλαμβάνουν. Τελικά ποιος φοβάται τον «μπαμπούλα»; Αν το παιδί έχει το χώρο και το χρόνο να τον συναντήσει στην αλάνα του «συμβολικού», έχει και την ευκαιρία να λάβει υπόψη το φόβο σαν σημαντικό μήνυμα και να αντιδράσει απέναντι σε αυτόν με το δικό του μοναδικό ξεχωριστό τρόπο. Παίζοντας και κάνοντας παιδική τέχνη, μετουσιώνει το φόβο σε ορμή για ζωή και δημιουργία. Αρκεί να έχουν στο δωμάτιο τους απλά εικαστικά υλικά κι ένα πανέρι με παλιά ρετάλια και ρούχα για μεταμφιέσεις. Τα παιδιά δεν παίζουν βέβαια σκόπιμα για να απαλύνουν τη λύπη, να αυξήσουν τη χαρά ή να διώξουν το φόβο τους. Ασυνείδητα στρέφονται σε αυτό το μεταβατικό χώρο. Είναι όμως ο πιο δημιουργικός και ο πιο άμεσα διαθέσιμος ώστε να δώσουν μορφή στα συναισθήματα τους, να επεξεργαστούν εσωτερικές τους συγκρούσεις και να νοηματοδοτήσουν τον κόσμο και τη θέση τους μέσα σε αυτόν. «Τα παραμύθια είναι κάτι περισσότερο από αληθινά. Όχι γιατί μας λένε ότι οι δράκοι δεν υπάρχουν, αλλά γιατί μας λένε ότι μπορούμε να τους νικήσουμε»[1].

 

Φωτογραφία Μυρτώ Χατζηκωνσταντίνου.

 

Τα παιδιά μπορούν να μας οδηγήσουν στο πως να ζούμε τη ζωή αναδημιουργώντας την. Δεν χρειάζεται να σπεύδουμε να γεμίσουμε το χρόνο τους με δικές μας λύσεις και πρακτικές, στοχοπροσηλωμένοι σε οργανωμένες «εκπαιδευτικές» διαδικτυακές δραστηριότητες. Είναι σημαντικό να είμαστε ανοιχτοί και διαθέσιμοι να ρωτήσει το παιδί ό,τι θέλει. Υπερβολικές πληροφορίες, αναλύσεις ή λεπτομερείς εξηγήσεις, δεν βοηθούν. Έχει σημασία να ακούμε τι θέλει να μάθει για όλο αυτό που συμβαίνει και που του συμβαίνει στην παρούσα στιγμή. Δεν είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε όλες τις απαντήσεις. Ένα βιβλίο ή/και το συμβολικό παιχνίδι μπορεί να λειτουργήσει ως ο τρίτος όρος που θα απελευθερώσει τα λόγια και θα νοηματοδοτήσει την εμπειρία.

Τον καιρό του «μένουμε σπίτι», αυτό το «σπίτι» μπορεί να είναι κι ο «εαυτός». Έχουμε τη δυνατότητα «μένοντας» κι αδειάζοντας από ό,τι συσσωρεύεται ως έτοιμη λύση από έξω, να συνδεθούμε και οι ενήλικες με τη δημιουργικότητα μας, μαθαίνοντας από το παιχνίδι των παιδιών.

Σήμερα, περισσότερο από ποτέ είναι ανάγκη να εμπιστευτούμε τη δημιουργικότητα τους!

—————
[1] Gilbert Keith Chesterton