Το Καραβάνι των Ανοιχτών Συνόρων έφτασε στο Μπίχατς της Βοσνίας, το τελευταίο σύνορο για τους ανθρώπους που μεταναστεύουν από αυτή την οδό πριν φτάσουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Αφού πέρασε από τη στρατιωτική βάση του ΝΑΤΟ στο Αβιάνο της Ιταλίας, το Καραβάνι έφτασε στο Μπίχατς, πόλη της Βοσνίας στα σύνορα με την Κροατία (ΕΕ). Η πικρή ιστορία αυτής της πόλης είναι μεγάλη. Κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου έγινε τόπος εξόντωσης, αφού προσαρτήθηκε στο κροατικό φασιστικό κράτος. Υπήρξε επίσης σημείο εθνοκάθαρσης κατά του μουσουλμανικού πληθυσμού της Βοσνίας τη δεκαετία του 1990 και υπέστη πολιορκία και βομβαρδισμούς κατά τη διάρκεια του Βαλκανικού Πολέμου. Σήμερα, αποτελεί το τελευταίο εμπόδιο για τους ανθρώπους που προσπαθούν να φτάσουν την Ευρώπη διασχίζοντας την βαλκανική οδό.
Το πρωί της Τρίτης 16 Ιουλίου, το Καραβάνι των Ανοιχτών Συνόρων αντάλλαξε για πρώτη φορά εμπειρίες με γυναίκες από τα Βαλκάνια, πολλές από τις οποίες ανήκουν στο Διεθνές Δίκτυο Συλλογικοτήτων Γυναικών με Μαύρα. Μοιράστηκαν ιστορίες αντίστασης στον εθνικισμό κατά τη διάρκεια και μετά τον πόλεμο στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Η μαχητικότητά τους είναι μέχρι και σήμερα δυνατή υπέρ της Μνήμης, της Αλήθειας και της Δικαιοσύνης και την αποζημίωση για τα θύματα και τις οικογένειές τους.
Στη συνέχεια, έγινε μια συζήτηση με τον Νιχάντ Σούλιτς, φωτογράφο – ακτιβιστή που συμμετείχε στην ταυτοποίηση των πτωμάτων στα σύνορα, υποδεχόταν και βοηθούσε ανθρώπους που βρίσκονται σε διέλευση και με τη Σοκόρο Γκουζμάν, μητέρα ενός νεαρού δικηγόρου που εξαφανίστηκε το 2018 στο Μεξικό, επειδή ήθελε να βοηθήσει έναν φίλο που εκβιαζόταν από το αφεντικό του για να διακινεί ναρκωτικά. Και οι δύο μίλησαν για ιστορίες εξαφανισμένων κάτω από τη μύτη της αστυνομίας, η οποία αρνείται να διεξάγει έρευνα και να αναζητήσει τις σορούς μετά τις καταγγελίες. Η Σοκόρο δημιούργησε τη συλλογικότητα «Μνήμη, Αλήθεια και Δικαιοσύνη» μαζί με άλλες μητέρες εξαφανισμένων και έκτοτε δεν έχει σταματήσει να τον αναζητά χωρίς επιτυχία, αν και κατάφεραν να βρουν, με ανασκαφές που πραγματοποίησε η ίδια η ένωση σε συνεργασία με συγγενείς, τα πτώματα άλλων νέων.
Φωτογραφία από το Καραβάνι των Ανοιχτών Συνόρων.
Οι μαρτυρίες του πρώτου στρογγυλού τραπεζιού αφηγήθηκαν τις βίαιες εμπειρίες που υπέστησαν κατά τη διάρκεια του Βαλκανικού Πολέμου, 91-95: βιασμοί, εθνοκάθαρση, αναγκαστική εξορία. Όλες αυτές οι εμπειρίες, συμφώνησαν ότι τους οδήγησαν σήμερα να επιδεικνύουν αλληλεγγύη στους ανθρώπους που διέρχονται από το έδαφός τους. Ιδιαίτερα συγκινητικές ήταν οι παρεμβάσεις σχετικά με την αναζήτηση σορών, καθώς το ακροατήριο άκουσε τον πόνο μιας μητέρας που δεν έχει καταφέρει να βρει και να θάψει τα οστά του γιου της, «γιατί όσο δεν βρίσκουμε τα παιδιά μας, το πένθος μας είναι μισόκαρδο» και αντιλήφθηκε πώς χιλιάδες οικογένειες υποφέρουν από τον ίδιο πόνο περιμένοντας νέα για τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Σήμερα, σύμφωνα με τη μαρτυρία του Νιχάντ, η Ευρώπη δεν επιτρέπει την αναζήτηση και την ταυτοποίηση των σορών, θάβοντάς τους σε ανώνυμους τάφους ή ομαδικούς τάφους: «δεν είναι μόνο τα παιδιά του Αφγανιστάν που έχουν θαφτεί εδώ, αλλά όλες οι ευρωπαϊκές αξίες», είπε.
Φωτογραφία Καραβάνι Ανοιχτών Συνόρων.
Το απόγευμα, η πρώτη παρέμβαση αφορούσε την εργασία με παιδιά που γεννήθηκαν από βιασμούς κατά τη διάρκεια του πολέμου στα δυτικά Βαλκάνια. Ο σύλλογος που επιτελεί αυτό το έργο έχει καταφέρει να τους δώσει νομική υπόσταση και πρόσβαση σε διάφορα δικαιώματα που τα κράτη τους αρνούνταν. Τα συνοδεύουν επίσης μέσω της τέχνης, η οποία επιτρέπει την ανάκαμψη από το τραύμα του να είσαι «παιδί του εχθρού» στα μάτια της κοινωνίας.
Φωτογραφία από το Καραβάνι Ανοιχτών Συνόρων.
Στη συνέχεια, μια Αφγανή πρόσφυγας διηγήθηκε το ταξίδι της στην Ισπανία, γεγονός που έδωσε στο ακροατήριο μια καλύτερη κατανόηση της ταλαιπωρίας που ήταν στο επίκεντρο της συζήτησης. Ακολούθησε η εμπειρία τοπικών συλλόγων και πρωτοβουλιών που εργάζονται στους δρόμους με ανθρώπους που βρίσκονται σε διέλευση στα διάφορα βαλκανικά σύνορα (Σερβία, Μαυροβούνιο και Βοσνία), οι οποίοι περιέγραψαν, μέσα από μαρτυρίες από πρώτο χέρι, πώς η κροατική αστυνομία χρησιμοποιεί σωματική και σεξουαλική βία κατά των μεταναστών: κλέβοντας τα ρούχα και τα χρήματά τους και καταστρέφοντας τα κινητά τους τηλέφωνα, χτυπώντας τους κατά τη διάρκεια επιστροφών για να προσπαθήσουν να αποθαρρύνουν τις προσπάθειές τους να μπουν στην ΕΕ. Μερικές φορές μάλιστα τους πυροβολεί. Εξαιτίας όλων αυτών και εξαιτίας της βίας που έχουν υποστεί για να φτάσουν στην περιοχή, οι μετανάστες και οι αιτούντες άσυλο δεν εμπιστεύονται τους θεσμούς, ενώ σε πολλές περιπτώσεις προτιμούν να μείνουν στο δρόμο ή σε ένα εγκαταλελειμμένο κτίριο αντί να πάνε σε έναν επίσημο καταυλισμό και να ακολουθήσουν τη διαδικασία της καταγραφής.
Φωτογραφία από το Καραβάνι Ανοιχτών Συνόρων.
Οι εν λόγω ενώσεις εξήγησαν πώς εξελίχθηκαν οι συνθήκες στα συνοριακά περάσματα μετά το άνοιγμα της βαλκανικής οδού το 2016: το σύμφωνο της ΕΕ με την Τουρκία ήταν ο πρώτος περιορισμός για τους ανθρώπους διέλευσης, αποτρέποντας κάθε προσπάθεια νομιμοποίησης της κατάστασής τους, καθώς οι άνθρωποι έτσι αποτρέπονται να φτάσουν στα ευρωπαϊκά σύνορα. Τα τελευταία χρόνια, η Ουγγαρία κατασκεύασε έναν τεράστιο φράχτη, τον οποίο ελέγχει με τη βοήθεια της Frontex, όπως συμβαίνει και σε άλλα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ. Η Κροατία στρατιωτικοποιεί επίσης τα σύνορά της, γεγονός που της χάρισε το 2023 έπαινο για την «ενίσχυση» της Ευρωπαϊκής Ένωσης κατά την είσοδό της στον χώρο Σένγκεν. Τον τελευταίο καιρό, ακολουθώντας τις κατευθυντήριες γραμμές της ευρωπαϊκής πολιτικής, η σερβική κυβέρνηση έκλεισε τους καταυλισμούς στα βόρεια της χώρας, αύξησε τον αστυνομικό έλεγχο, ωθώντας τους ανθρώπους που βρίσκονται σε κίνηση προς τις πόλεις της νότιας Σερβίας.
Φωτογραφία από το Καραβάνι Ανοιχτών Συνόρων.
Ως αποτέλεσμα, δεν υπάρχουν σχεδόν καθόλου κέντρα υποδοχής στη Σερβία, και αυτά που υπάρχουν βρίσκονται στα νοτιοδυτικά, αναγκάζοντας τους διερχόμενους να πηγαίνουν απευθείας στη Βοσνία ή το Μαυροβούνιο. Εάν αυτή η προσπάθεια δεν αποδώσει, οδηγούνται σε «στρατόπεδα υποδοχής» όσο το δυνατόν πιο μακριά από τα σύνορα. Μόλις φτάσουν στη Βοσνία ή το Μαυροβούνιο, υποβάλλονται σε κάθε είδους περιορισμούς σε αυτά τα στρατόπεδα, όπως αυτό στη Λίπα. Μια ελπιδοφόρα εμπειρία που αφηγήθηκε η Μάγια Νικολάντιτς ήταν αυτή μιας ένωσης που ονομάζεται Κέντρο Μελετών για την Ειρήνη, η οποία προσφέρει δωρεάν νομική βοήθεια στους μετανάστες και τα πρόσωπα που αιτούνται άσυλο για να προσπαθήσουν να διασφαλίσουν την άσκηση των δικαιωμάτων τους και έχει κερδίσει μερικές υποθέσεις στο Στρασβούργο.
