Περπατώ ανάμεσα σε δέντρα που αποκαλύπτουν το γαλήνιο φθινοπωρινό ηλιοβασίλεμα και καλύπτουν το έδαφος με ζεστά, έντονα χρωματιστά φύλλα. Το περιβάλλον με εμπνέει και με κάνει να εστιάζω την προσοχή μου σε αυτό το φιλόξενο τοπίο, αλλά μετά από λίγο εμφανίζονται ξανά αυτές οι εσωτερικές εικόνες, «αλληλεπικαλύπτοντας» αυτό που αντιλαμβάνομαι και οι οποίες φαίνεται να έχουν τη δική τους δυναμική. Αυτά είναι τα ονειροπολήματα. Σύντομες αναμνήσεις από όσα συνέβησαν κατά τη διάρκεια της ημέρας ή καταστάσεις που μου δημιούργησαν κάποια ένταση και επαναλαμβάνονται ξανά και ξανά στο μυαλό μου σαν να προσπαθώ να επιλύσω αυτό που συνέβη. Εμφανίζονται επίσης εικόνες από κάτι που ήθελα να κάνω αύριο και που πρέπει να τσεκάρω νοητικά ή να βάλω σε μια σειρά για να μην ξεχάσω τίποτα.
Γράφει ο Jordi Jiménez
Στο άρθρο «Επίπεδα συνείδησης: από τον ύπνο στην αφύπνιση», μιλήσαμε ήδη για τα ονειροπολήματα και την εγρήγορση με ονειροπολήματα κατά τη μελέτη των επιπέδων συνείδησης, αλλά τώρα θα εμβαθύνουμε λίγο περισσότερο σε αυτό το φαινόμενο. Είπαμε ότι ονομάζονται ονειροπολήματα επειδή έχουν ορισμένες ομοιότητες με εκείνες τις σειρές εικόνων που είναι χαρακτηριστικές των ονείρων, με τη διαφορά ότι τα ονειροπολήματα συμβαίνουν όταν είμαστε ξύπνιοι, με τα μάτια μας ανοιχτά και με έναν ορισμένο έλεγχο των μηχανισμών της προσοχής μας, της μνήμης κ.λπ.
Χαρακτηριστικά
Αν και η ροή των εικόνων στη συνείδηση είναι σταθερή και φυσιολογική στην καθημερινή κατάσταση εγρήγορσης, τα ονειροπολήματα αυτά υποδηλώνουν μια κατάσταση χαμηλής προσοχής ή μάλλον μια κατάσταση μηχανικής προσοχής. Δηλαδή, η συνείδησή μας παράγει όλες αυτές τις σειρές εικόνων χωρίς να της το ζητήσουμε. Είναι κάτι που κάνει από μόνη της, με μηχανικό τρόπο. Η προσοχή μας και η πρόθεσή μας είναι επικεντρωμένη, σε πολλές περιπτώσεις, στην επίλυση καθημερινών ζητημάτων, στη δράση ανάμεσα στα αντικείμενα του εξωτερικού κόσμου και στην παρακολούθηση των απαιτήσεων αυτού του εξωτερικού κόσμου. Για παράδειγμα, έχω ένα ραντεβού με κάποιους φίλους και πρέπει να πάρω μεταφορικό μέσο για να πάω στο σημείο συνάντησης σε μια συγκεκριμένη ώρα. Σε αυτό το μικρό σχέδιο πρέπει να λύσω ορισμένα πράγματα εκ των προτέρων (να μην ξεχάσω το βιβλίο που μου ζήτησαν) και στη συνέχεια να κινηθώ στον δρόμο, τα αυτοκίνητα, τα μέσα μεταφοράς, τα χρήματα για να τα πληρώσω, τα δρομολόγια, το αν βρέχει ή αν έχει ήλιο… με λίγα λόγια, ένα πλήθος από μικρές λεπτομέρειες. Αλλά αν είναι κάτι που έχω ξανακάνει, μπορώ να λύσω το θέμα με ελάχιστη προσοχή σε αυτό, με ελάχιστη ενέργεια. Στη συνέχεια, καθώς έχω ελεύθερη ενέργεια, η συνείδηση «τρέφει» τον εαυτό της εξαπολύοντας τις εικόνες της, τα ονειροπολήματά της, με θέματα που δεν είναι σχετικά. Έτσι, κυκλοφορώ στην πόλη και ενώ ονειροπολώ για μια σειρά από πράγματα που εμφανίζονται συνδεδεμένα με ερεθίσματα ή αναμνήσεις.
Ο μηχανισμός είναι πολύ περίεργος. Οποιοδήποτε ερέθισμα λαμβάνω, είτε πρόκειται για οπτικό, ακουστικό ή οποιοδήποτε άλλο είδος ερεθίσματος, μπορεί να πυροδοτήσει σειρές εικόνων μέσω συσχέτισης, συνάφειας ή αντίθεσης. Περπατώ στον δρόμο, περνάω δίπλα από ένα άτομο που μοιάζει με κάποιον γνωστό μου και αρχίζουν να εμφανίζονται εικόνες ή αναμνήσεις αυτού του γνωστού λόγω συσχέτισης με το συγκεκριμένο ερέθισμα. Και όπως ακριβώς και στα όνειρα, ορισμένες εικόνες συνδέονται με άλλες, σχηματίζοντας ένα είδος κοινού νήματος, ένα είδος ατελείωτης αφήγησης. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι λέμε στους εαυτούς μας ιστορίες όλη μέρα.
Αλλά είναι σαφές ότι αν η συνείδηση δαπανά ενέργεια σε αυτή την περιπλάνηση των ονειροπολημάτων, είναι επειδή εκπληρώνει μια λειτουργία. Θα το δούμε τώρα.
Λειτουργίες και τύποι
Κάθε παραγωγή εικόνων στη συνείδηση είναι μια «απάντηση» της συνείδησης σε ερεθίσματα που μπορεί να είναι εσωτερικά ή εξωτερικά. Επομένως, τα ονειροπολήματα, ως φαινόμενα εικόνων, εκπληρώνουν επίσης ορισμένες λειτουργίες. Η κυριότερη είναι η αντιστάθμιση ελλείψεων ή η επίλυση δυσκολιών με τη φαντασία. Η «αντιστάθμιση» είναι ένας από τους θεμελιώδεις μηχανισμούς του ανθρώπινου ψυχισμού που προσπαθεί να ανασυνθέσει τις ισορροπίες στο ψυχοφυσικό κύκλωμα καθώς εμφανίζονται ανισορροπίες.
Κατά τη διάρκεια της καθημερινής ζωής, προκύπτουν συνεχώς καταστάσεις που προκαλούν μικρές, φυσιολογικές εντάσεις, οι οποίες είναι επίσης απαραίτητες, διότι επιτρέπουν τη συνέχιση της δυναμικής της συνείδησης και της ζωής. Από την άλλη πλευρά, οι καθημερινές εμπειρίες συμβαίνουν με άτακτο τρόπο για τη συνείδηση, συμβαίνουν όπως έρχονται. Τα ονειροπολήματα προσπαθούν να βάλουν κάποια τάξη στα γεγονότα και έτσι να αποφορτίσουν αντισταθμιστικά τις εντάσεις που έχουν δημιουργηθεί. Πρόκειται για έναν διαρκή βρόχο ανατροφοδότησης εντάσεων και χαλαρώσεων που προσπαθεί να διατηρήσει την ισορροπία, όπως είπαμε. Ποιος άλλος μηχανισμός υπάρχει για να αντισταθμίζει την υπερβολική ένταση; Τον αναφέραμε σε προηγούμενο άρθρο: η κάθαρση.
Υπάρχουν δύο τύποι ονειροπολημάτων: τα πρωτογενή και τα δευτερογενή. Τα δευτερογενή είναι αυτά που σχετίζονται με καταστάσεις. Δηλαδή, υπάρχει μια σειρά ερεθισμάτων (όπως στο παραπάνω παράδειγμα) και η συνείδηση εξαπολύει εικόνες που σχετίζονται με αυτά τα ερεθίσματα. Όταν τα ερεθίσματα αλλάζουν, αλλάζουν και τα σχετικά ονειροπολήματα. Ξεχνάτε το ένα και τώρα ονειρεύεστε το άλλο. Μπορεί να περάσετε μερικές ημέρες σκεπτόμενοι ένα θέμα (ονειροπολώντας) επειδή είναι κάτι που σας φορτίζει περισσότερο συναισθηματικά και είναι λίγο πιο δύσκολο να αποστασιοποιηθείτε από αυτό το θέμα, αλλά στο τέλος το ξεχνάτε και προχωράτε σε άλλα θέματα σύμφωνα με τα νέα ερεθίσματα. Για το λόγο αυτό, αυτά τα δευτερογενή ονειροπολήματα ονομάζονται επίσης καταστασιακά.
Τα πρωτογενή ονειροπολήματα, ωστόσο, είναι εκείνα στα οποία το ίδιο θέμα επαναλαμβάνεται ξανά και ξανά, ανεξάρτητα από το πόσος χρόνος περνάει. Η ίδια ιστορία, η ίδια συναισθηματική φόρτιση. Αυτά τα πρωτογενή επαναλαμβανόμενα ονειροπολήματα είναι πολύ σημαντικά, επειδή η μελέτη τους μπορεί να αποκαλύψει κάτι που συνήθως δεν παρατηρούμε. Μπορούν να αποκαλύψουν έναν κόμπο που η συνείδηση προσπαθεί να επιλύσει, να ενσωματώσει, αλλά δεν μπορεί. Μας δείχνουν αυτό που παράγει μια μόνιμη (μη καταστασιακή) ένταση που είναι πάντα παρούσα, όσος χρόνος κι αν περάσει και όσο κι αν αλλάξουν οι συνθήκες μου ή το πλαίσιο.
Σε αυτό το σημείο μπορούμε να στραφούμε στη μελέτη των ονειροπολημάτων, όπως περιγράφεται στο εγχειρίδιο της Αυτοαπελευθέρωσης, στο μέρος της Αυτογνωσίας. Αυτή η μελέτη θα πρέπει να γίνει σε μια ομάδα και με κάποιον που έχει ήδη κάποια εμπειρία σε αυτή τη δουλειά και κάποια γνώση της ψυχολογίας της εικόνας που περιγράψαμε σε αυτά τα άρθρα.
«Οι καλύτεροι τρόποι ανίχνευσης των πρωτογενών ονειροπολημάτων είναι να παρακολουθήσουμε εκείνες τις εικόνες, εκείνες τις περιπλανήσεις που σχηματίζονται όταν κάποιος είναι έτοιμος να κοιμηθεί ή να ξυπνήσει, δηλαδή στο επίπεδο του «μισοξύπνιου» της συνείδησης. Αλλά αυτές οι εικόνες εμφανίζονται επίσης και εντοπίζονται εύκολα στο επίπεδο της «εγρήγορσης», όταν κάποιος είναι κουρασμένος. Ο εντοπισμός των πρωτογενών ονειροπολημάτων στο επίπεδο της ονειρικής συνείδησης είναι πιο δύσκολος, διότι εκεί οι εικόνες που εμφανίζονται ως «όνειρα» είναι άλλοτε τα ίδια τα πρωτογενή ονειροπολήματα και άλλοτε δευτερογενή ονειροπολήματα κατάστασης (αντισταθμίσεις της δίψας, της πείνας, της ζέστης, των κακών θέσεων του σώματος κ.λπ.)» [Αυτοαπελευθέρωση, Πρακτικές Αυτογνωσίας, Μάθημα 6].
Αν μπορέσετε να κάνετε αυτή την ανίχνευση των εικόνων, θα μπορέσετε να δείτε τις ομοιότητες μεταξύ τους. Οι επαναλαμβανόμενες εικόνες θα είναι τα μόνιμα πρωτογενή ονειροπολήματα. Τα πρωτογενή ονειροπολήματα που μπορέσατε να προσδιορίσετε θα πρέπει να μελετηθούν σε σχέση με την τρέχουσα κατάσταση που ζείτε. Υπό αυτή την έννοια, θα πρέπει να αναρωτηθείτε τι είναι αυτό που αντισταθμίζουν τα ονειροπολήματα που ανακαλύφθηκαν στην ανίχνευση.
Από την εργασία αυτή θα είναι δυνατόν να προσδιοριστεί κάτι πολύ σημαντικό που βρίσκεται πίσω από τα πρωτογενή ονειροπολήματα: ο πυρήνας του ονειροπολήματος. Αυτός ο πυρήνας των ονείρων είναι ένα βασικό νοητικό κλίμα (δηλαδή είναι ένας συναισθηματικός και επομένως μη ορθολογικός πυρήνας), ο οποίος είναι αυτός που γεννά τα πρωτογενή αντισταθμιστικά ονειροπολήματα με τη μορφή εικόνων που εκτονώνουν (αντισταθμίζουν) τις μεγαλύτερες μόνιμες εσωτερικές εντάσεις. Αλλά, ταυτόχρονα, οι εικόνες αυτές προσανατολίζουν τη συμπεριφορά μας απέναντι στον κόσμο. Επομένως, ο πυρήνας των ονείρων είναι η κύρια γεννήτρια συμπεριφοράς που έχουμε, καθορίζει τις βασικές μας δραστηριότητες για μεγάλο χρονικό διάστημα. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η συμπεριφορά μας δεν είναι τίποτε άλλο από μια δομική αντιστάθμιση των εντάσεων και των κλιμάτων που προσπαθεί να ανασυνθέσει την ψυχική ισορροπία κάθε μέρα.
Αλλά αυτές οι μελέτες και οι εργασίες είναι ήδη κάποιας πολυπλοκότητας και θα πρέπει να τις κάνουμε, όπως είπαμε, συνοδευόμενοι από άλλους ανθρώπους με τους οποίους μπορούμε να ανταλλάξουμε και να κάνουμε διάλογο προκειμένου να φτάσουμε σε κατανοήσεις κάποιου βάθους. Αφήνουμε εδώ έναν σύνδεσμο για το πλήρες κείμενο της Αυτοαπελευθέρωσης, ώστε να μπορέσετε να προχωρήσετε σε αυτό το μονοπάτι, αν σας ενδιαφέρει.
Χαιρετισμούς σε όλ@ς σας. Επικοινωνία: rehuno.salud@gmail.com
Μετάφραση από τα ισπανικά: Pressenza Athens
