Σαν σήμερα, το 1918 γεννήθηκε ένας από τους πιο σημαντικούς κινηματογραφιστές της Ευρώπης, του οποίου το έργο επηρέασε παγκοσμίως την τέχνη του κινηματογράφου: ο σουηδός Ίνγκμαρ Μπέργκμαν.

Τι είναι αυτό που ανέδειξε τον Μπέργκμαν ως αδιαμφισβήτητη μορφή στον χώρο της έβδομης τέχνης, κάνοντας τον Γούντι Άλλεν να λέει πώς “είναι πιθανότατα ο μεγαλύτερος κινηματογραφιστής από την ανακάλυψη του κινηματογράφου” και τον Ανγκ Λι να θέλει διακαώς να τον συναντήσει από κοντά, καθώς όταν είδε την ταινία Η Πηγή των Παρθένων – Jungfrukällan (1960), άλλαξε η ζωή του;

Ο Μπέργκμαν δημιούργησε ένα έργο μεγάλου συναισθηματικού πλούτου. Έφερε στο φως το τραγικό της ανθρώπινης ύπαρξης. Κύρια θέματα των ταινιών του είναι η αδυναμία ουσιαστικής επικοινωνίας μεταξύ των ανθρώπων, η αντιπαράθεση του ανθρώπου με τον εαυτό του και με τον Θεό, η αμφισβήτηση του τελευταίου, η ανάλυση των διαπροσωπικών σχέσεων και κυρίως των σχέσεων μεταξύ των δύο φύλων και η αναζήτηση του νοήματος της ζωής.

Αναμφίβολα ο σκηνοθέτης δούλεψε τους μεγάλους φόβους και τους σημαντικότερους εσωτερικούς κόμπους στις ταινίες του. Στην αυτοβιογραφία του με τίτλο “Το μαγικό φανάρι”, περιγράφει το σύστημα τιμωριών που υπήρχε στο σπίτι του. Λέει ότι τον έβαζαν να πει στον πατέρα του πόσες βουρδουλιές άξιζε για την αμαρτία του, και “αφού του έδιναν τα χτυπήματα, [έπρεπε] να φιλήσει το χέρι του πατέρα, κατά την οποία δηλωνόταν η συγχώρεση και το βάρος της αμαρτίας έπεφτε”. Στο βιβλίο του Εικόνες,  αναφέρει ότι ο φόβος του για το θάνατο ήταν σε μεγάλο βαθμό συνδεδεμένος με τις θρησκευτικές του αντιλήψεις και ότι εκτείνεται από τότε που μπορούσε να θυμηθεί τον εαυτό του, καθώς τον θεωρούσε άρρηκτα συνδεδεμένο με το φόβο μιας μεταθανάτιας τιμωρίας.

Ο Μπέργκμαν μιλάει για την ταινία του Έβδομη σφραγίδα (1957) ως ένα μεταβατικό έργο γι’ αυτόν, όσον αφορά την αγωνία του για το θάνατο και τη θρησκεία. Ισχυρίζεται ότι είναι μία από τις “τελευταίες ταινίες που εκδηλώνουν τις αντιλήψεις του για την πίστη”. Στην Έβδομη Σφραγίδα αντιπαραβάλλει την παιδική του ευσέβεια με τον νεοαποκτηθέντα σκληρό ορθολογισμό, τοποθετώντας τις αντίθετες πεποιθήσεις του δίπλα-δίπλα. Ενώ σκηνοθετούσε την Έβδομη Σφραγίδα, δεν ήξερε αν πίστευε στον Θεό και αναζητούσε απεγνωσμένα μια απάντηση – πολύ παρόμοια με τον πρωταγωνιστή της ταινίας, τον Αντόνιους Μπλοκ – αλλά δεν έμεινε μόνο στη διερεύνηση μιας πτυχής των συναισθημάτων του μέσω ενός χαρακτήρα. Επέλεξε να βάλει και τον εαυτό του στην οθόνη. Κάθε μέρος της σύγκρουσης του Μπέργκμαν αντιπροσωπεύεται με κάποιον τρόπο σε όλη την ταινία, που επίτηδες άλλωστε διαδραματίζεται στη μεσαιωνική περίοδο.

 

Φωτογραφία wikipedia.

Στο πιο άμεσο επίπεδο αυτής της σύγκρουσης βρίσκεται ο Αντόνιους Μπλοκ, ο ιππότης. Ο Μπλοκ βρίσκεται σε μια αναζήτηση για να βρει το νόημα της ζωής. Ψάχνει να βρει την απάντηση στα μεγάλα ερωτήματα, όπως “τι θα μου συμβεί όταν πεθάνω” και “υπάρχει Θεός;”. Αναζητώντας απαντήσεις, ο ιππότης παίζει σκάκι με τον θάνατο σε μια προσπάθεια να καθυστερήσει το αναπόφευκτο, ώστε να μπορέσει επιτέλους να βρει κάποιο νόημα σε αυτόν τον κόσμο πριν πεθάνει. Ο Μπλοκ πιστεύει ότι αν μπορέσει να βρει νόημα στη ζωή, θα βρει τον Θεό.

Η Έβδομη Σφραγίδα είναι μια ταινία γεμάτη συμβολισμούς που προκαλούν σκέψεις και βασίζεται σε ένα εξαιρετικό σενάριο. Το ταξίδι του ήρωα αναδιαμορφώνεται αποτελεσματικά διαμέσου μιας εκστρατείας βιβλικής και φιλοσοφικής σημασίας. Ο ποιητικός διάλογός της ρέει αβίαστα από τον έναν υπαρξιακό στοχασμό στον επόμενο, αποδίδοντας ατάκες που θα μπορούσε κανείς να βρει να αναφέρουν θεολόγοι αλλά και σκεπτικιστές. Ειδικά όταν ο επιζών Jof βλέπει τις μικροσκοπικές σιλουέτες να εκτελούν τον Χορό του Θανάτου στην κορυφή ενός λόφου, περιγράφει τις κινήσεις τους με λυρική ευγλωττία, συνδέοντας αλληγορικά τη μετάβαση από τη μια ζωή στην άλλη.

Ο Ίνγκμαρ Μπέργκμαν έκανε πολλές ακόμα εξαιρετικές ταινίες, όπως οι Άγριες Φράουλες (1957), το Persona (1966), Η Ντροπή (1968), Κραυγές και Ψίθυροι (1972), Φθινοπωρινή Σονάτα (1978). Εκτός από τον κινηματογράφο, εργάστηκε στα σημαντικότερα θέατρα της Σουηδίας ανεβάζοντας έργα των Στρίντμπεργκ, Σέξπιρ, Πιραντέλο, Καμί, Γουίλιαμς, Ανούιγ, Μπρεχτ, Τσέχοφ, αλλά και δικά του. Συνολικά σκηνοθέτησε 170 θεατρικές παραστάσεις και 60 ταινίες (για κινηματογράφο και τηλεόραση). Τιμήθηκε με πλήθος βραβείων, πολιτικών και καλλιτεχνικών, από τα οποία ξεχωρίζουν τα 3 Όσκαρ (και οι 9 υποψηφιότητες), η Χρυσή Άρκτος του Φεστιβάλ του Βερολίνου και ο Χρυσός Φοίνικας του Φεστιβάλ των Κανών.

Πηγές:

Ίνγκμαρ Μπέργκμαν
Ang Lee and six other filmmakers on how Ingmar Bergman inspired them
The Dance:Ingmar Bergman’s Fear of Death in THE SEVENTH SEAL
Η έβδομη σφραγίδα
Η έβδομη σφραγίδα