Ομιλία του οργανισμού Ευρώπη για την Ειρήνη στη συνάντηση του Παγκόσμιου Ανθρωπιστικού Φόρουμ στις 19 Μαΐου 2024.
Για να απαντήσω σε αυτό το ερώτημα, πρέπει να κάνω μια στροφή που φαινομενικά μας απομακρύνει από το θέμα. Η καθημερινή ζωή μας είναι αρκετά μηχανική και προβλέψιμη. Αυτή η επαναληπτικότητα καθιστά πολύ δύσκολο να αλλάξουμε πράγματα, μερικές φορές ακόμη και τα πιο απλά, όπως οι διατροφικές συνήθειες. Είναι σαν να βρισκόμαστε σε ένα κινούμενο τρένο, όπου η κατεύθυνση μοιάζει προκαθορισμένη και η μόνη μας επιλογή είναι να μετακινούμαστε μεταξύ των βαγονιών, αλλά όχι να αλλάζουμε την κατεύθυνση του τρένου. Ευτυχώς, έχουμε βιώσει, τουλάχιστον μία φορά, στιγμές που συμβαίνει ξαφνικά κάτι που μας δίνει τη δύναμη να σπάσουμε τους μηχανισμούς και να κάνουμε πράγματα που μέχρι τότε φάνταζαν αδύνατα. Σκεφτείτε, για παράδειγμα, τη στιγμή που ερωτευτήκαμε. Εκείνη τη στιγμή, οι φόβοι και οι δυσκολίες εξαφανίστηκαν και όλα έγιναν δυνατά, σαν να είχε ξεκινήσει να δουλεύει η μηχανή μας στο φουλ!
Το ίδιο πράγμα συμβαίνει και στα ανθρώπινα σύνολα. Είναι σαν να έρχεται κανείς σε επαφή με μια βαθύτερη διάσταση. Ακολουθούν δύο παραδείγματα από την ιστορία της Τσεχικής Δημοκρατίας. Τα αναφέρω επειδή, ζώντας στην Πράγα, είχα την ευκαιρία να τα γνωρίσω καλά.
Το πρώτο ήταν η επανάσταση του 1989 που έφερε το τέλος της κομμουνιστικής δικτατορίας. Παρά την Περεστρόικα του Γκορμπατσόφ, η οποία έφερνε σημαντικές αλλαγές σε όλη την Ανατολική Ευρώπη, ο τσεχικός λαός ήταν βαθιά δύσπιστος απέναντι στη δυνατότητα πραγματικής αλλαγής. Παρέμειναν παθητικοί και φοβόντουσαν να προβούν σε οποιαδήποτε διαμαρτυρία. Τα πράγματα όμως άλλαξαν. Φοιτήτριες και φοιτητές οργάνωσαν μια ειρηνική διαδήλωση που καταστάλθηκε βάναυσα από την αστυνομία. Βλέποντας τους νέους να ξυλοκοπούνται ολόκληρος ο τσέχικος πληθυσμός υπέστη σοκ. Ακολούθησαν κινητοποιήσεις, στις οποίες συμμετείχαν διανοούμενοι/ες, καλλιτέχνες και εργάτες/τριες. Υπήρξαν διαδηλώσεις σε όλη τη χώρα και στην Πράγα, τον Νοέμβριο του 1989, διαδήλωσαν περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι. Ήταν μια εντελώς ειρηνική διαδήλωση, στην οποία συμμετείχαν όλα τα στρώματα του πληθυσμού, συμπεριλαμβανομένων των μητέρων με τα παιδιά τους. Κάτι είχε σπάσει, ένα ψυχικό τείχος είχε σπάσει. Ο φόβος, η δυσπιστία και η ανοησία είχαν δώσει τη θέση τους στην ελπίδα. Οι άνθρωποι που έδιναν συνεντεύξεις μιλούσαν για μια «μαγική» στιγμή, για μια βαθιά σύνδεση με το καλύτερο στον εαυτό τους και στους άλλους, για την αίσθηση όχι ενός απομονωμένου, απογοητευμένου και ανίσχυρου «εγώ», αλλά ενός «εμείς» που έχει τη δύναμη να πετύχει τα πάντα. Ο άλλος δεν είναι πλέον ένας ξένος που πρέπει να δυσπιστούμε, αλλά κάποιος που μοιράζεται τις ίδιες φιλοδοξίες, ένας άνθρωπος σαν εμένα. Ήταν ένας μήνας έμπνευσης, βαθιάς συγκίνησης και πνευματικής διαύγειας, ξεπερνώντας παραλυτικούς φόβους και ιδεολογίες.
Αν είχαμε ρωτήσει τους ανθρώπους λίγες ημέρες νωρίτερα αν θεωρούσαν πιθανή την αλλαγή, θα απαντούσαν ότι ήταν αδύνατο, ότι αυτή ήταν η πραγματικότητα και ότι δυστυχώς δεν μπορούσε να αλλάξει. Ήταν βυθισμένοι στη δυσπιστία, στο φόβο και στην πεποίθηση ότι δεν είχε νόημα να αναλάβουν οποιαδήποτε δράση. Λίγες ημέρες αργότερα, όλα αυτά είχαν αλλάξει «ως εκ θαύματος».
Το δεύτερο παράδειγμα είναι η διαμαρτυρία που έλαβε χώρα από το 2007 έως το 2009 ενάντια στην εγκατάσταση μιας στρατιωτικής βάσης που ήθελαν να επιβάλουν οι Ηνωμένες Πολιτείες, παρά το γεγονός ότι η πλειοψηφία του πληθυσμού δεν συμφωνούσε. Ο κόσμος αισθανόταν ανίσχυρος. Τα μέσα ενημέρωσης έδιναν χώρο μόνο στους υποστηρικτές της στρατιωτικής βάσης και κάθε διαδήλωση παρουσιαζόταν ως διαμαρτυρία λίγων εξτρεμιστών. Περίπου 100 οργανώσεις ενώθηκαν στο κίνημα «Nezakladnam» (Όχι στη βάση) και οι κινητοποιήσεις αυξήθηκαν σε όλη τη χώρα. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις μεταξύ της τσεχικής και της αμερικανικής κυβέρνησης συνεχίστηκαν και φαινόταν αδύνατο να κερδηθεί αυτός ο αγώνας, ένας αγώνας αντίστοιχος του Δαυίδ εναντίον ενός αλαζονικού Γολιάθ.
Ωστόσο, κάτι άλλαξε: όλο και περισσότερες διάσημες προσωπικότητες από τον κόσμο της επιστήμης, του πολιτισμού και της ψυχαγωγίας πήραν θέση ενάντια στις επιλογές της κυβέρνησης. Οι διαδηλώσεις πολλαπλασιάστηκαν. Το Ανθρωπιστικό Κόμμα ξεκίνησε απεργία πείνας που είχε ισχυρό αντίκτυπο στον πληθυσμό. Και εδώ κατέρρευσε ένα ψυχικό τείχος. Οι φόβοι να εκφράσει κανείς τις ιδέες του και το αίσθημα ότι «είναι ούτως ή άλλως ανώφελο να διαμαρτυρηθεί» έδωσαν τη θέση τους στην αυτοπεποίθηση και την ελπίδα. Δεν ήταν τόσο βαθύ φαινόμενο όσο αυτό του 1989, αλλά σίγουρα πολύ σημαντικό. Πρέπει να σημειωθεί ότι τα άτομα και οι ομάδες που εξέφρασαν τη διαφωνία τους δεν το έκαναν μεμονωμένα και προσωπικά, αλλά συνέκλιναν στο κίνημα Nezakladnam, ενισχύοντας έτσι τη μηβίαιη διαμαρτυρία. Στο τέλος, ο Ομπάμα απαρνήθηκε αυτό το σχέδιο. Ήταν μια μεγάλη νίκη για τη δημοκρατία και τη μηβία.
Σήμερα η κατεύθυνση των γεγονότων σε πλανητικό επίπεδο είναι πολύ ανησυχητική και μόνο η αφύπνιση του ανθρώπου θα μπορέσει να αλλάξει αυτή την κατεύθυνση. Μια αφύπνιση που είναι ένα βαθύ συναίσθημα, μια σύνδεση με το καλύτερο του εαυτού μας και των άλλων, και που επιτρέπει να δούμε με μεγάλη διανοητική διαύγεια ποιες είναι οι προτεραιότητες, τι είναι πραγματικά σημαντικό. Σε αυτή την αφύπνιση, ο προσωπικός και ομαδικός εγωισμός παραμερίζεται για να δώσει χώρο στη σύνδεση με το πεπρωμένο της ανθρωπότητας. Μιλώ για μια μεταδοτική εμπειρία, όπως ακριβώς ο πανικός, ο φόβος και η απογοήτευση είναι μεταδοτικά, αλλά σε διαφορετική κατεύθυνση. Ξαφνικά, αυτό που δεν μπορούμε να συλλάβουμε νοητικά τη μια μέρα, νοείται ως απολύτως εφικτό την επόμενη και σε αυτές τις στιγμές έμπνευσης όλα ξεκαθαρίζουν.
Η ιστορία δεν μπορεί να γίνει κατανοητή βλέποντάς την μόνο ως ένα σύνολο «εξωτερικών» γεγονότων, που καθορίζονται από την αρχή της αιτιότητας. Μερικές φορές μια δύναμη ξεπηδά από τα βάθη της ανθρώπινης συνείδησης που ξεπερνά κάθε ντετερμινισμό.
Από αυτή την άποψη, όλες οι δραστηριότητες που στοχεύουν σε αυτή την αφύπνιση είναι καλές. Μπορεί να είναι δημόσιες διαδηλώσεις στις πλατείες, συνέδρια, άρθρα, μηβίαιες διαμαρτυρίες, μποϊκοτάζ και άρνηση συνεργασίας. Αλλά και, όπως γράψαμε στην έκκλησή μας «Ας πάρουμε την ειρήνη στα χέρια μας», ένας διαλογισμός ή μια προσευχή σύμφωνα με τη θρησκεία ή την αθεΐα του καθενός. Ακόμη και δραστηριότητες, φαινομενικά απλές αλλά βαθιές στο νόημά τους, όπως η ανοιχτή επικοινωνία με τους γείτονες στη γειτονιά μας, μπορούν να συμβάλουν στην αφύπνιση και την ανάπτυξη της ανθρωπότητας.
Στην ερώτηση: «Τι μπορώ να κάνω για να οικοδομήσω έναν καλύτερο κόσμο;», θα απαντούσα: «Αφυπνίστε στον εαυτό σας και στους άλλους την ανθρωπιά σας, την αγάπη για τη ζωή και ενισχύστε ένα βλέμμα ανοιχτό προς το μέλλον».
Αυτή τη στιγμή, ως Ευρώπη για την Ειρήνη, υποστηρίζουμε διάφορες πρωτοβουλίες: την 3η Παγκόσμια Πορεία για την Ειρήνη και τη ΜηΒία, την πρόταση που γεννήθηκε στην Ιταλία για μια παγκόσμια απεργία για την ειρήνη, και το σχέδιο συγκέντρωσης ενός εκατομμυρίου υπογραφών σε ευρωπαϊκό επίπεδο για να ζητηθεί η διαβούλευση με τους πολίτες για το θέμα του πολέμου. Ειδικότερα, συνεχίζουμε την εκστρατεία «Ψηφίζω για την Ειρήνη», καλώντας τους πολίτες να ψηφίσουν στις ευρωεκλογές του Ιουνίου μόνο τα κόμματα που έχουν στο πρόγραμμά τους τη διπλωματική επίλυση των συγκρούσεων. Συγκεκριμένα, υποστηρίζουμε τα κόμματα που είναι κατά της αποστολής όπλων στην Ουκρανία και που υποστηρίζουν τα ψηφίσματα του ΟΗΕ, συμπεριλαμβανομένων των κυρώσεων κατά του Ισραήλ.
Από την άποψη που εκφράστηκε προηγουμένως, μπορούμε να δούμε τη μεγάλη κρίση που διανύουμε ως μια ευκαιρία να κάνουμε ένα μεγάλο βήμα μπροστά ως ανθρωπότητα: να αφήσουμε πίσω μας τα απομεινάρια του Κρομανιόν που υπάρχουν ακόμα μέσα μας, και διακατέχουν ιδιαίτερα την ανθρώπινη ηγεσία, ώστε να αναδυθεί ένα νέο, πληρέστερα ανθρώπινο είδος. Κλείνω με ένα απόσπασμα από τον Σίλο το 2004: «Βρισκόμαστε στο τέλος μιας σκοτεινής περιόδου της ιστορίας και τίποτα δεν θα είναι όπως πριν. Σιγά σιγά θα αρχίσει να ξημερώνει μια νέα μέρα, οι πολιτισμοί θα αρχίσουν να αλληλοκατανοούνται, οι λαοί θα βιώσουν μια αυξανόμενη λαχτάρα για πρόοδο για όλους/ες/α, συνειδητοποιώντας ότι η πρόοδος των λίγων καταλήγει να είναι η πρόοδος κανενός. Ναι, θα υπάρξει ειρήνη, και αναγκαστικά οι άνθρωποι θα καταλάβουν ότι ένα Παγκόσμιο Ανθρώπινο Έθνος αρχίζει να παίρνει μορφή.
Τζεράρντο Φέμινα
