Για αρχή, ας ξεκινήσουμε με τα βασικά: Τι γίνεται με τα φύλα; Τι ακριβώς συμβαίνει κι έχουμε όλη αυτή την κουβέντα; Τελικά οι άνθρωποι δεν έχουμε ένα μόνο φύλο;!
Όταν αναφερόμαστε στο φύλο χρειάζεται να γνωρίζουμε -ειδικά εμείς οι πιο μεγάλοι/ες- ότι δεν μιλάμε για ένα πράγμα αλλά τουλάχιστο για δύο! Ένα είναι το βιολογικό φύλο, αυτό δηλαδή που μας αποδόθηκε κατά τη γέννησή μας με βάση το αναπαραγωγικό μας σύστημα.
Κι ένα άλλο φύλο είναι το κοινωνικό, όλα δηλαδή αυτά τα χαρακτηριστικά-συμπεριφορές-εκδηλώσεις που αναμένονται από εμάς να εκφράζουμε λόγω του βιολογικού μας φύλου, με βάση τις προσμονές-επιταγές-προσδοκίες-επιβολές του εκάστοτε κοινωνικοπολιτισμικού συστήματος.
Τώρα, αυτό το φύλο, το κοινωνικό, διαχρονικά – σε όλη την πορεία του ανθρώπινου πολιτισμού, χαρακτηριζόταν από 2 ιδιότητες:
1. Ποικιλομορφία (diversity) & 2. Ρευστότητα (fluidity) στην έκφρασή του, που πάντα υπερέβαινε το δυαδικό μοντέλο (binary), αυτό δηλαδή το έμφυλο κουτί (gender box) που λέει με έναν απόλυτο τρόπο: αυτό είναι αντρικό – αυτό είναι γυναικείο!
Η έκφραση του κοινωνικού μας φύλου έχει αλλάξει ξανά και ξανά και θα ξανα-αλλάξει και θα αλλάζει συνεχώς και πάντα…
Ας θυμηθούμε ΤΟ πρότυπο αρσενικότητας, αυτή Την αρχετυπική/μυθική μορφή του Άντρα-Γόη, τον Δον Ζουάν… με την πούδρα του, την περούκα του, τα καλσόν του και τα ψηλοτάκουνά του!!! Το θέμα λοιπόν δεν είναι αν αυτό είναι αντρικό και αυτό γυναικείο, αλλά το πότε και το που και το πώς κάτι ορίζεται ως αντρικό ή γυναικείο…
Πώς όλο αυτό που συζητάμε συνδέεται με τα παιδιά μας; Πώς εξηγεί αυτό που φαίνεται να συμβαίνει τον τελευταίο καιρό, ειδικά με τα έφηβα άτομα και το πειραματισμό σχετικά με το φύλο τους;
Η νέα γενιά παιδιών, μια γενιά που θα ζήσει σε έναν τελείως καινούριο κόσμο, διαρκώς μεταβαλλόμενο και ρευστό, φαίνεται να διαθέτει κάποια εξελικτικά χαρακτηριστικά γνώσης και προσαρμοστικότητας πιο αναπτυγμένα από τα δικά μας.
Ε, αυτό το σπάσιμο ενός περιοριστικού, ολοκληρωτικού, αυταρχικού, άνωθεν επιβαλλόμενου κομφορμισμού πάνω στην έκφραση της έμφυλης ταυτότητάς τους (του κοινωνικού τους φύλου) ήρθαν να προκαλέσουν τα νέα παιδιά μέσω της άρνησής τους να εγκλωβιστούν σε αυτή τη δυαδικότητα (non binary).
Είναι σαν να έρχονται τα παιδιά μας και να μας λένε:
ΝΙΣΑΦΙ πια…
Αυτό είναι αντρικό – αυτό δεν είναι
Έτσι μιλάνε οι γυναίκες – όχι έτσι
Αυτά τα ρούχα να φοράς αγόρι μου – έτσι να ντύνεσαι εσύ κόρη μου
Αυτή είναι δουλειά για σένα γιε μου – εσύ κόρη μου πότε θα γίνεις μάνα;
Αφήστε μας να επεξεργαστούμε και να διαμορφώσουμε την έμφυλη ταυτότητά μας με σεβασμό και αποδοχή της ατομικότητάς μας
Να το δούμε όλο αυτό με ένα προσωπικό παράδειγμα ίσως; Να μιλήσουμε, μήπως και για τρίχες;;; Επιτρέψτε μου να αναφέρω ένα βιωματικό παράδειγμα: πάνε σχεδόν 40 χρόνια, είμαι στην μπούκα της εφηβείας μου, κοιτάζω εναγωνίως γύρω μου να δω τι είναι αντρικό και τι δεν είναι, συνειδητοποιώ ότι το ξύρισμα ή το τρίμινκ στο αντρικό σώμα – το άτριχο αντρικό σώμα… δεν είναι αντρικό!!! Δεν πειράζουμε επουδενί τις τρίχες στο σώμα μας, πουθενά: στήθος, μασχάλες, πόδια, φρύδια… κι αλλού!!! Δεν περνούν λίγα χρόνια και οι τρίχες μας και τα τριχωτά μας σώματα… αρχίζουν και γίνονται πασέ! Τα ξυρισμένα άτριχα καλογυαλισμένα αντρικά κορμιά είναι τώρα Τα αντρικά κορμιά και οι εν λόγω άντρες περιζήτητοι… Οπότε ας αναρωτηθούμε: είναι οι τρίχες λόγος να κάνουμε μαύρη τη ζωή των παιδιών μας;;;
Μήπως τελικά τα παιδιά μας έχουν τη γενναιότητα να διεκδικήσουν φωναχτά το αυτονόητο, και να μας μάθουν νέα μαθήματα ζωής για έναν νέο κόσμο;
Ας μιλήσουμε για αντιδράσεις:
Γιατί λοιπόν, σε κάτι που όπως αναφέρεις είναι αναμενόμενο και φυσικό, βλέπουμε τόσες αντιδράσεις; Και ενίοτε μάλιστα και τόσο σφοδρές;
Μια μικρή σκέψη ως εισαγωγή στον προβληματισμό σου. Ας αναρωτηθούμε: θα συζητούσαμε ποτέ για ένα φυσικό οικοσύστημα, πόσα είδη φύλων έχουν τα δέντρα; Θα μας προβλημάτιζε ή θα μας ανησυχούσε η ποικιλομορφία σε ένα δάσος; Γιατί μας προβληματίζει όταν μιλάμε για τα ανθρώπινα/κοινωνικά συστήματα; Το θέμα δεν είναι ούτε βιολογικό ούτε κοινωνικό. Εδώ υπάρχει ένα μικρό μυστικό (με μεγάλη δύναμη και ισχύ), καθαρά ψυχολογικό, που χρειάζεται να αποκαλύψουμε…
Όλα τα ταυτοτικά θέματα είναι ευαίσθητα θέματα για τις ομάδες και τις ανθρώπινες κοινότητες. Είτε μιλάμε για εθνικές ταυτότητες, είτε για θρησκευτικές, γλωσσικές, φυλετικές… έτσι είναι και με τις έμφυλες ταυτότητες. Η τάση για ομοιομορφία, ως στοιχείο εξασφάλισης της συνοχής μιας κοινότητας, υπήρχε και θα υπάρχει πάντα. Με αυτόν τον τρόπο οι ομάδες αισθάνονται πιο ισχυρές και ανθεκτικές, τους προσφέρει μια επιβιωτική αίσθηση ασφάλειας. Ειδικά σε καιρούς αστάθειας, κρίσης και διακινδύνευσης: πολιτικής, κοινωνικής, οικονομικής.
Την ίδια στιγμή αναγνωρίζουμε, από την επιστημονική μελέτη και γνώση, ότι τα κλειστά/περιοριστικά/ολοκληρωτικά συστήματα δεν έχουν ζωή. Δεν έχουν μέλλον, λόγω ακριβώς της στέρησης της βιοποικιλότητας. Το ίδιο ισχύει και για τα κοινωνικά και πολιτικά συστήματα: χωρίς την ποικιλομορφία και την ρευστότητα, απαραίτητα συστατικά εξέλιξης, είναι καταδικασμένα στον εκφυλισμό και τελικά στον αφανισμό.
Οπότε κάθε φορά που βρισκόμαστε, όλοι και όλες μας -γιατί άνθρωποι είμαστε-, σε τέτοια διλλήματα είναι πάντα βοηθητικό να αντικρίζουμε με ειλικρίνεια τον πραγματικό λόγο που επιθυμούμε ή τείνουμε να επιβάλλουμε ταυτοτικές νόρμες στα παιδιά και τους συνανθρώπους μας: που δεν είναι άλλος από τον φόβο. Και σε αυτόν τον φόβο, να απαντάμε με θάρρος και γενναιότητα και εμπιστοσύνη στον Άνθρωπο.
Το κρεβάτι του Προκρούστη θα μας περιμένει πάντα, στην έξοδό μας από το κλειστό κέντρο της κοινότητάς μας. Και πάντα θα υπάρχουν κάποιοι συνάνθρωποί μας -όπως ο Θησέας- που θα δίνουν τη μάχη για το ταξίδι της ανακάλυψης, της ελευθερίας, της ίδιας της ζωής.
Κλείνοντας, ας μιλήσουμε για Δημοκρατία
Αν θέλαμε να διευρύνουμε την κουβέντα μας, να το δούμε όλο αυτό σε μια μεγαλύτερη εικόνα, πώς τα θέματα του φύλου -κατά τη γνώμη σου- σχετίζονται με την πολιτική και κοινωνική διάσταση της ζωής μας και του τόπου μας;
Κάθε γενιά δίνει τους δικούς της αγώνες για ελευθερία, δημοκρατία και χειραφέτηση. Η δική μας γενιά αγωνίστηκε για σημαντικές πολιτικές και κοινωνικές αλλαγές, επιτυγχάνοντας την αποκατάσταση, τη σταθεροποίηση και το βάθεμα της κοινοβουλευτικής Πολιτικής Δημοκρατίας.
Τούτη η γενιά δίνει τους δικούς της αγώνες για την απελευθέρωσή της από αυταρχικές νόρμες που σχετίζονται με το φύλο και τη σεξουαλικότητά της, επιδιώκοντας αλλαγές που θα βαθύνουν και σταθεροποιήσουν την Έμφυλη Δημοκρατία.
Τι σημαίνει αυτό πρακτικά; Ότι στην Ελλάδα του 21ου αιώνα, όπως δεν κυνηγάμε κάποιον συνάνθρωπό μας για την Πολιτική του Ταυτότητα, δεν τον εξορίζουμε, δεν τον στέλνουμε για ιδεολογική αναμόρφωση, ούτε του ζητάμε πιστοποιητικό υγιών πολιτικών φρονημάτων, έτσι ακριβώς δεν κυνηγάμε κάποιο πρόσωπο, δεν το αποκλείουμε, δεν του κάνουμε επεμβάσεις μετατροπής/μεταστροφής, δεν του ζητάμε κάθε λίγο και λιγάκι να μας φέρει αποδείξεις νομιμότητας για την Έμφυλη Ταυτότητά του.
Γιατί; Γιατί είναι θέμα Δημοκρατίας… Και το βάθεμα της Δημοκρατίας αφορά όλες όλους και όλα τα πρόσωπα που ζουν σε μια πραγματικά δημοκρατική κοινωνία.
Βαγγέλης Κοσμάτος, Ψυχολόγος – Υπεύθυνος επιστημονικού έργου Συμμαχίας των Φύλων
Πηγές για τη Συμμαχία των Φύλων και τις δράσεις της:
https://g-all.gr/
https://www.facebook.com/GenderAllianceInitiative
https://www.facebook.com/groups/1348255728973051
https://www.youtube.com/channel/UCIy2csEB__mIo9szXasvd_A
https://www.instagram.com/gender_alliance_initiative/
