«οι ελληνικές αρχές φαίνεται ότι καθυστέρησαν την κήρυξη της επιχείρησης έρευνας και διάσωσης μέχρι τη στιγμή του ναυαγίου, όταν δεν ήταν πλέον δυνατή η διάσωση όλων των επιβαινόντων»
Η δημοσιογράφος Eleonora Vasques έφερε χτες στο φως της δημοσιότητας τα έγγραφα που συνέταξε ο οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής (FRONTEX) για το ναυάγιο της Πύλου, και συγκεκριμένα το εσωτερικό γραφείο του που απασχολείται με την επιτήρηση για τα θεμελιώδη δικαιώματα (FRO).
Οι 17 σελίδες που συνέταξε ο οργανισμός για το περιστατικό, με αριθμό πρωτοκόλλου SIR 12595/2023 που παραδόθηκε την 1η Δεκέμβρη 2023, περιγράφουν όλες τις ενέργειες στις οποίες προέβησαν οι αξιωματικοί του καθώς και τις επικοινωνίες που είχαν με το Λιμενικό Σώμα – Ελληνική Ακτοφυλακή αλλά και με το αντίστοιχο σώμα της Ιταλίας. Και μπορεί να μην εισφέρονται καινούργια στοιχεία για το πώς προκλήθηκε το ναυάγιο, παρουσιάζονται όμως με λεπτομέρειες όλες οι μικρές και μεγάλες ελλείψεις στον επιχειρησιακό σχεδιασμό του ελληνικού λιμενικού.
Ελλείψεις και αντιφάσεις από την πλευρά του Λ.Σ.
Διάφορα σημεία τα οποία ανέδειξε και η υπεράσπιση των εννέα κατηγορούμενων επιζώντων, όπως η αποστολή ενός ή περισσότερων ελικοπτέρων του λιμενικού πολλές ώρες πριν από το ναυάγιο, η επικοινωνία που υπήρξε μεταξύ του σκάφους και των ιταλικών αρχών, αλλά και η ίδια η επικοινωνία του ελληνικού Λιμενικού με άτομο ή άτομα που βρίσκονταν στο σκάφος, αναφέρονται στην έκθεση του Οργανισμού, χωρίς όμως να εισφέρονται άλλα στοιχεία. Εκτενής αναφορά γίνεται και στα εναέρια μέσα που εντόπισαν – ή θα μπορούσαν να έχουν εντοπίσει – το αλιευτικό σκάφος, όπως είχαμε αναδείξει σε προηγούμενη δημοσίευσή μας.
Ακόμα, γίνεται λόγος για το παράδοξο του να μην έχει θεωρήσει τελικά η Ελληνική Ακτοφυλακή ότι η ψαρότρατα βρισκόταν σε κίνδυνο – και άρα να μην προχωρήσει σε επιχείρηση διάσωσης πριν το ναυάγιο – όμως να έχει ζητήσει τη συνδρομή παραπλεόντων σκαφών.
Επιβεβαιώνει επίσης ότι οι καταθέσεις και οι πληροφορίες που ο FRONTEX έλαβε από τις ελληνικές αρχές παρουσιάζουν ασυνέπειες ακόμα και στο ζήτημα της ρυμούλκησης του πλοίου, σε αντίθεση με τις μαρτυρίες και τις καταθέσεις των επιζώντων που είναι σαφείς ως προς το ότι το ελληνικό λιμενικό ρυμούλκησε το σκάφος.
«Δεν αξιοποίησαν τους πόρους του FRONTEX»
Το σημαντικότερο ίσως κομμάτι της αναφοράς έγκειται στα συμπεράσματα των συντακτών, όσον αφορά στις ενέργειες του ελληνικού λιμενικού. Μεταξύ άλλων, αναφέρεται πως «κατά τον αρχικό εντοπισμό [του πλοίου] από αεροσκάφος του FRONTEX, υπήρχε εύλογη βεβαιότητα ότι τα άτομα που επέβαιναν στο σκάφος απειλούνταν από σοβαρό και άμεσο κίνδυνο και χρειάζονταν άμεση βοήθεια». Έτσι, συνεχίζει η αναφορά, «θα έπρεπε, με βάση μια αναθεωρημένη διαδικασία αξιολόγησης, να αξιολογεί διεξοδικά παρόμοιες περιπτώσεις σε σχέση με την ανάγκη έκδοσης σήματος έκτακτης ανάγκης/συναγερμού, ιδίως όταν οι αρμόδιες εθνικές αρχές δεν παρέχουν πληροφορίες σχετικά με την αξιολόγηση της κατάστασης και τα επακόλουθα βήματα, όπως η κήρυξη του σκάφους ως κινδυνεύοντος ή η δρομολόγηση επιχείρησης έρευνας και διάσωσης».
Επισημαίνεται δε, ότι ο FRONTEX θεωρεί πως τήρησε όλες τις ισχύουσες διαδικασίες και, παρόλο που συνέχισε να επιτηρεί το περιστατικό, «οι ελληνικές αρχές φαίνεται ότι καθυστέρησαν την κήρυξη της επιχείρησης έρευνας και διάσωσης μέχρι τη στιγμή του ναυαγίου, όταν δεν ήταν πλέον δυνατή η διάσωση όλων των επιβαινόντων, αναπτύσσοντας ανεπαρκείς και ακατάλληλους πόρους, αν ληφθεί υπόψη ο αριθμός των ατόμων που επέβαιναν στο αλιευτικό, και δεν αξιοποίησαν τους πόρους που προσέφερε ο FRONTEX».
Η αναφορά του Οργανισμού κλείνει με μια σειρά αιτημάτων προς τις ελληνικές αρχές, και πιο συγκεκριμένα ζητάει για το μέλλον:
α) να απαντούν σε όλα τα αιτήματα του Frontex για πληροφορίες και ενημερώσεις και στις προσφορές του FRONTEX για πρόσθετες αποστολές αεροσκαφών επιτήρησης, καθώς και να εκθέτουν τους λόγους για τους οποίους αρνούνται τέτοιες προσφορές,
β) να παρέχουν πληροφορίες για σχετικά με τις ενέργειες τους, καθώς και για το αν η υπόθεση έχει χαρακτηριστεί ως περιστατικό έρευνας και διάσωσης,
γ) να υιοθετήσουν σαφείς και διαφανείς διαδικασίες σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης παρόμοιων περιστατικών στη θάλασσα, συμπεριλαμβανομένων των περιπτώσεων όπου πρόσωπα αντιτίθενται στη διάσωσή τους και, τέλος,
δ) να διασφαλίσει την επανεξέταση των υφιστάμενων διαδικασιών έρευνας και διάσωσης υπό το πρίσμα της τραγωδίας της Πύλου.
Παραμένει, βέβαια, το γεγονός ότι η αναφορά αυτή έρχεται εκ των υστέρων, από έναν διακρατικό οργανισμό που ήδη αποτελεί το αντικείμενο σκληρής, πολύπλευρης και τεκμηριωμένης κριτικής για την εμπλοκή του στην παγιωμένη, παράνομη πρακτική των επαναπροωθήσεων (pushbacks). Η προσπάθεια να γίνουν μπαλάκι οι ευθύνες είναι κάτι παραπάνω από προφανής, σαν ο ένας κατηγορούμενος να προσπαθεί να απαλλαγεί, καρφώνοντας τον συγκατηγορούμενό του.
Τελικά, απ’ ό,τι φαίνεται, ακόμα και ο FRONTEX δυσκολεύεται να λάβει στοιχεία από τις ελληνικές αρχές για τη διερεύνηση ενός ναυαγίου που στοίχισε τη ζωή σε πάνω από 600 άτομα, και που αυτή τη στιγμή έχει οδηγήσει εννέα από τους επιζώντες στη φυλακή.
Το πλήρες έγγραφο (στα αγγλικά) βρίσκεται διαθέσιμο εδώ: https://drive.google.com/file/d/1MYGzWAhAYPY-oY4_MNxdzXuOKyMVw5Q8/view
