«Έχω να κάνω μπάνιο 4 ημέρες, και όταν έχει νερό είναι πολύ κρύο. Ζεστό νερό δεν υπάρχει πάντα. Περιμένουμε για μέρες για να κάνουμε μπάνιο και να καθαρίσουμε. Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να αποθηκεύσουμε νερό. Μου λένε να πάω στο γραφείο πληροφοριών και να καταθέσω παράπονα. Λένε ότι θα το φτιάξουν, αλλά δεν κάνουν τίποτα».
Αυτή είναι μία από τις μαρτυρίες των προσφύγων, που συγκέντρωσαν οι οργανώσεις Υποστήριξη Προσφύγων στο Αιγαίο και PRO ASYL, μαζί με πληροφορίες από οργανώσεις που δραστηριοποιούνται στην υπερπλήρη Κλειστή Ελεγχόμενη Δομή (ΚΕΔ) στη Σάμο. Η κατασκευή της δομής χρηματοδοτήθηκε 100% από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Ακολουθεί η αναφορά τους.
Η υπερσύγχρονη δομή, η οποία εγκαινιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 2021 και βρίσκεται στη θέση «Ζερβού», 9 χιλιόμετρα περίπου από το Βαθύ (την πρωτεύουσα του νησιού), είναι αυτό το διάστημα υπερπλήρης. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία στις 4 Φεβρουαρίου διέμεναν 3.769 άτομα με ονομαστική χωρητικότητα για 3.650. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, στα τέλη Ιανουαρίου, από το σύνολο του καταγεγραμμένου πληθυσμού, οι περισσότεροι/ες ήταν από Συρία (34%), Αφγανιστάν (26%) και Παλαιστίνη (18%). Οι άνδρες αποτελούν το 57% του πληθυσμού, οι γυναίκες το 20% και 23% του πληθυσμού είναι παιδιά.
Οι αυξημένες αφίξεις παρατηρούνται από το καλοκαίρι, ενώ από τον Δεκέμβριο υπήρξε μείωση των μεταφορών σε δομές της ενδοχώρας και σημαντική έλλειψη χώρου. Επιπλέον, υπενθυμίζουμε ότι στις 28 Σεπτεμβρίου η ονομαστική χωρητικότητα της ΚΕΔ αυξήθηκε εν μία νυκτί κατά 79,36%: Από 2.040 σε 3.659 άτομα, χωρίς καμία διευκρίνιση μέχρι σήμερα. Νεοαφιχθέντες πρόσφυγες αναφέρουν στην RSA ότι είναι αναγκασμένοι να κοιμούνται στο πάτωμα χωρίς στρώματα σε αίθουσα που αρχικά είχε προβλεφθεί να λειτουργήσει ως εστιατόριο. Πρόκειται κυρίως για άτομα από το Αφγανιστάν και χώρες της Αφρικής. Τον Σεπτέμβριο, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ), έκανε δεκτή αίτηση χορήγησης ασφαλιστικών μέτρων για υπόθεση που αφορούσε τη διαμονή στην ΚΕΔ Σάμου, βάσει του άρθρου 39 του Κανονισμού που αφορά προστασία από άμεσο κίνδυνο ή ανεπανόρθωτη βλάβη. Το Δικαστήριο υπέδειξε στην Ελλάδα να παράσχει ιατρική περίθαλψη σε ένα μωρό έξι μηνών με πρόβλημα στην καρδιά και κατάλληλη στέγαση για το μωρό και για την μητέρα του. Σύμφωνα με την οργάνωση Human Rights Legal Project (HRLP) που έκανε την προσφυγή, οι πρόσφυγες είχαν κρατηθεί παράνομα στην ΚΕΔ για περισσότερες από 30 ημέρες χωρίς πρόσβαση σε κατάλληλη περίθαλψη.
Μία κουβέρτα ανά άτομο
Tο φθινόπωρο πολλοί άνθρωποι εξαναγκάζονταν να διαμένουν στους κοινόχρηστους χώρους όπως εστιατόρια, μεταξύ των οποίων και ασυνόδευτα ανήλικα που δεν είχαν εντοπιστεί εγκαίρως από το προσωπικό της δομής. Οι συνθήκες στις οποίες κοιμούνται οι διαμένοντες σε αυτούς τους χώρους εν μέσω χαμηλών θερμοκρασιών, είναι σοκαριστικές:
«Έχουν δώσει μία κουβέρτα σε κάθε άτομο και μπορείς να την χρησιμοποιήσεις είτε για να κοιμηθείς πάνω, είτε για να σκεπαστείς. Κάποια άτομα κοιμούνται ακόμα και πάνω στα τραπέζια του εστιατορίου», μας αναφέρει ο Amir*, αιτών άσυλο που διαμένει μαζί με την οικογένεια του σε έναν από αυτούς τους χώρους. «Στην αίθουσα βρίσκονται πάνω από 100 άτομα. Υπάρχουν κι άλλες αίθουσες με αντίστοιχο αριθμό διαμενόντων. Όλη αυτή η κατάσταση μέσα στη δομή επηρεάζει την ψυχολογία των παιδιών μας. Συχνά δεν μπορούν να εγγραφούν στο σχολείο γιατί δεν υπάρχουν θέσεις στα σχολεία του νησιού».
Τον Νοέμβριο, πρόσφυγες ήταν αναγκασμένοι να κοιμηθούν ακόμη και σε αυτοσχέδια καταλύματα από παλέτες και μουσαμάδες σε αύλειους χώρους της ΚΕΔ, σύμφωνα με καταγγελία της οργάνωσης I Have Rights.
Χωρίς σταθερή υδροδότηση
Όπως τονίζει ο Amir*, στους χώρους αυτούς δεν υπάρχουν τουαλέτες και ντους:
«Χρησιμοποιούμε εκείνες που ανήκουν σε άλλους διαμένοντες. Τρεχούμενο νερό για χρήση στους χώρους υγιεινής υπάρχει μόνο για μία ή δύο ώρες την ημέρα. Οι τουαλέτες είναι πολύ βρώμικες και οι γυναίκες μας προσπαθούν να τις καθαρίζουν αυτήν τη μία ώρα την ημέρα που υπάρχει τρεχούμενο νερό».
Ο Nasim* ένας άλλος αιτών άσυλο με τον οποίο συνομιλήσαμε και ο οποίος μένει σε κοντέινερ μαζί με την οικογένεια του, τονίζει για το ζήτημα της έλλειψης τρεχούμενου νερού:
«Έχω να κάνω μπάνιο 4 ημέρες, και όταν έχει νερό είναι πολύ κρύο. Ζεστό νερό δεν υπάρχει πάντα. Περιμένουμε για μέρες για να κάνουμε μπάνιο και να καθαρίσουμε. Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα για να αποθηκεύσουμε νερό. Μου λένε να πάω στο γραφείο πληροφοριών και να καταθέσω παράπονα. Λένε ότι θα το φτιάξουν, αλλά δεν κάνουν τίποτα».
Υπενθυμίζουμε ότι σύμφωνα με το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή των Ηνωμένων Εθνών για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου, τα 20 λίτρα ανά άτομο ημερησίως είναι η ελάχιστη απαραίτητη ποσότητα για πρόσβαση στο δικαίωμα σε νερό και υγιεινή. Για να εξασφαλιστεί η πλήρης υλοποίηση του δικαιώματος, τα κράτη θα πρέπει να στοχεύουν σε τουλάχιστον 50 έως 100 λίτρα ανά άτομο την ημέρα. Στην κλειστή «υπερσύγχρονη» ΚΕΔ της Σάμου δεν εξασφαλίζεται καμία από αυτές τις διεθνείς προδιαγραφές. Σύμφωνα με πληροφορίες, λόγω της έλλειψης σταθερής υδροδότησης, δεν μπορούν να καθαριστούν σωστά ούτε καν οι χώροι υγιεινής του προσωπικού που εργάζεται στην ΚΕΔ, με αποτέλεσμα οι εργαζόμενοι/ες να αποφεύγουν να χρησιμοποιούν τις τουαλέτες. Το πρόβλημα με τη μη σταθερή υδροδότηση της δομής είναι γνωστό ήδη πριν από την κατασκευή της, όπως τονίζουν άτομα που δραστηριοποιούνται στο πεδίο. Άλλωστε στη Σάμο υπάρχει σε αρκετές περιοχές πρόβλημα με την υδροδότηση. Τον Σεπτέμβριο είχε κατατεθεί ερώτημα στη Βουλή για το θέμα του τρεχούμενου και πόσιμου νερού στην ΚΕΔ αλλά και για την πυρασφάλεια, καθώς αναφερόταν ότι οι υδατοδεξαμενές ήταν άδειες, ενώ γινόταν λόγος για αδυναμία του Δήμου Ανατολικής Σάμου να παράσχει νερό για τις ανάγκες λειτουργίας της δομής (δεδομένου ότι η υπάρχουσα γεώτρηση δεν μπορεί να καλύψει τις ανάγκες του ολοένα αυξανόμενου πληθυσμού της ΚΕΔ).
Σύμφωνα με πληροφορίες εργαζομένων μέσα στη δομή, τα πλυντήρια που υπάρχουν δεν λειτουργούν, ενώ στα τέλη Ιανουαρίου υπήρχε διακοπή στη συνεχή παροχή τρεχούμενου νερού για σχεδόν επτά ημέρες με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις συνθήκες υγιεινής σε έναν πληθυσμό στον οποίο υπάρχουν κρούσματα ψώρας και άλλων δερματικών παθήσεων λόγω του συνωστισμού. Σύμφωνα με δημοσίευμα, τον Σεπτέμβριο σε διαμένοντες με μεταδιδόμενα νοσήματα, δίνονταν κούτες αντί για κουβέρτες.
