Τα μηβίαια κινήματα θα μπορούσαν να αποτελέσουν κλειδί για καλύτερη ανθρωποκεντρική οικοδόμηση της ειρήνης.

Του Dr Bryan Sims για το SIPRI

Κατά τη διάρκεια του φετινού Φόρουμ της Στοκχόλμης για την Ειρήνη και την Ανάπτυξη, ακούσαμε για μια πληθώρα κρίσεων που πλήττουν τον κόσμο. Ενώ ο πόλεμος στην Ουκρανία -και οι παγκοσμίως αποσταθεροποιητικές του συνέπειες- ήταν στο επίκεντρο, η σημερινή ειρήνη και ασφάλεια απειλείται επίσης από την αδυναμία μας να λάβουμε λογικά μέτρα για τον μετριασμό της κλιματικής αλλαγής και από την παγκόσμια άνοδο του λαϊκιστικού εθνικισμού και την απώθηση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της ισότητας των φύλων που συνοδεύεται από 17 χρόνια δημοκρατικής παρακμής. Επιπλέον, η ανεξέλεγκτη ανάπτυξη της τεχνολογίας απειλεί να σπείρει τη δυσπιστία στις πληροφορίες και τους θεσμούς, να απειλήσει την αξιοπρεπή και ουσιαστική απασχόληση για εκατομμύρια ανθρώπους και ενδεχομένως να μειώσει τα εμπόδια για βίαιες συγκρούσεις.

Αυτές οι βαθιά αλληλένδετες και πολύπλοκες απειλές για την ειρήνη και την ασφάλεια έχουν οδηγήσει ορισμένους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, χορηγοί, μέλη της κοινωνίας των πολιτών και ακτιβιστές να αμφισβητήσουν την αποτελεσματικότητα της φιλελεύθερης προσέγγισης για την οικοδόμηση της ειρήνης. Ορισμένοι υποστηρικτές ζητούν εναλλακτικές λύσεις που δίνουν προτεραιότητα στις στρατιωτικές απαντήσεις για τη διατήρηση της σταθερότητας, αντί για συνεχείς επενδύσεις σε λύσεις που δημιουργούν κοινωνικό κεφάλαιο και ενισχύουν τους θεσμούς προκειμένου να διαχειρίζονται και να επιλύουν ειρηνικά τις συγκρούσεις. Όταν δίνεται προτεραιότητα στην ασφάλεια εις βάρος των προσπαθειών για τη διεκδίκηση και την επέκταση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της θεσμικής μεταρρύθμισης, μπορεί να γίνει καταλύτης για επικίνδυνες και αυτοκαταστροφικές προτάσεις για την ειρήνη. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα σε περιόδους συγκρούσεων, όταν οι κυβερνήσεις επιδιώκουν να συσσωρεύσουν ανεξέλεγκτες εξουσίες υπό το πρόσχημα της ασφάλειας.

Η προσέγγιση της Humanity United για την οικοδόμηση της ειρήνης επικεντρώνεται στην υποστήριξη διαδικασιών που ενισχύουν τις σχέσεις και την εμπιστοσύνη μεταξύ κοντινών και διαφορετικών ενδιαφερομένων, ώστε να μπορούν να αξιοποιήσουν τη δύναμή τους για την αντιμετώπιση των παραγόντων που προκαλούν τις συγκρούσεις, ενώ ταυτόχρονα μεταρρυθμίζουν τους θεσμούς ώστε να είναι πιο συμπεριληπτικοί και ανταποκρινόμενοι. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων τεσσάρων ετών, έχουμε διαπιστώσει ότι η υποστήριξη μηβίαιων κινημάτων για την ανάληψη συλλογικής δράσης έχει λειτουργήσει ως καταλύτης για μεγαλύτερο συντονισμό μεταξύ των φορέων σε διάφορους τομείς και σύνορα και έχει αξιοποιήσει ένα ευρύ φάσμα γνώσεων, κρίσιμων δεξιοτήτων και δικτύων για την αντιμετώπιση αυτών των κρίσεων από πολλαπλά μέτωπα. Για την Humanity United, η εμπειρία αυτή επιβεβαίωσε την πεποίθησή μας ότι για να επιτύχει οποιαδήποτε στρατηγική οικοδόμησης της ειρήνης τελικά μια συμπεριληπτική, ανταποκρινόμενη, δίκαιη και βιώσιμη ειρήνη, πρέπει να διασφαλίσουμε ότι οι ανθρωποκεντρικές προσεγγίσεις θα παραμείνουν ο πυρήνας της πολιτικής και των λύσεων για την οικοδόμηση της ειρήνης και της ασφάλειας.

Διερευνήσαμε περαιτέρω τους διαφορετικούς ρόλους που θα μπορούσαν να διαδραματίσουν τα μηβίαια κινήματα για την οικοδόμηση της ειρήνης και της ασφάλειας στην Ανατολική Ευρώπη και τις πρώην σοβιετικές δημοκρατίες κατά τη διάρκεια του Φόρουμ της Στοκχόλμης. Σε συνεργασία με το Ίδρυμα Dag Hammarskjöld, η Humanity United φιλοξένησε μια συνεδρία με τίτλο «Προωθώντας την ειρήνη κατά τη διάρκεια του πολέμου: Μαθήματα και προβληματισμοί από τα λαϊκά κινήματα της περιοχής». Οι συμμετέχοντες στο πάνελ, οι οποίοι εκπροσώπησαν το Centre for Civil Liberties και τη Viasna, βραβευμένοι με το Νόμπελ Ειρήνης 2022, καθώς και το Διεθνές Κέντρο για τις ΜηΒίαιες Συγκρούσεις, ανέδειξαν τρεις λόγους για τους οποίους η υποστήριξη των μηβίαιων κινημάτων πρέπει να διαδραματίσει κεντρικό ρόλο στις προσπάθειες για την οικοδόμηση μιας ανθρωποκεντρικής, βιώσιμης ειρήνης:

  1. Τα μηβίαια κινήματα είναι αποτελεσματικά στην εξασφάλιση δημοκρατικών αποτελεσμάτων που ενισχύουν τη βιώσιμη ειρήνη. Η έρευνα δείχνει ότι τα κινήματα μηβίαιης αντίστασης είναι δύο φορές πιο αποτελεσματικά από τους ένοπλους αγώνες στην προώθηση των πολιτικών τους στόχων. Κατά τη διάρκεια του εικοστού αιώνα, το 57% των πολιτικών μεταβάσεων που καθοδηγούνταν από μηβίαιη πολιτική αντίσταση οδήγησαν σε δημοκρατικά αποτελέσματα, σε σύγκριση με μόνο το 6% εκείνων που καθοδηγούνταν από ένοπλες εξεγέρσεις- τα αποτελέσματα αυτά ενισχύουν την αποτελεσματική διακυβέρνηση και την ανθεκτικότητα στις ανελεύθερες δυνάμεις που επιδεινώνουν τους παράγοντες των συγκρούσεων.
  2. Τα μηβίαια κινήματα ενθαρρύνουν μηβίαιες στρατηγικές για την επίτευξη της ειρήνης. Τα μηβίαια κινήματα αντίστασης των πολιτών μπορούν να μειώσουν τον κίνδυνο φρικαλεοτήτων. Στην πραγματικότητα, η έρευνα δείχνει ότι οι ένοπλες εξεγέρσεις υπόκεινται σε μαζικές δολοφονίες σχεδόν τρεις φορές συχνότερα από τις μηβίαιες εκστρατείες. Επιπλέον, τα μηβίαια κινήματα δημιούργησαν χώρους για διαπραγματεύσεις σχετικά με το κοινωνικό συμβόλαιο. Όπως είδαμε στο Ιράν και το Σουδάν, οι γυναίκες και οι νέοι αναδύονται ως νέοι ηγέτες, διαμορφώνοντας νέους κανόνες και αξίες γύρω από τη συμμετοχικότητα, την ισότητα και την εκπροσώπηση.
  3. Τα μηβίαια κινήματα αξιοποιούν τη λαϊκή πίεση για πιο δίκαια αποτελέσματα κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων που καθορίζουν τα πλαίσια για τη μελλοντική ειρήνη. Ως προϋπόθεση για τις διαπραγματεύσεις, τα κινήματα μπορούν να χρησιμοποιήσουν μηβίαιες τακτικές για να αυξήσουν την αποδοχή τους ως νόμιμο μέρος στη σύγκρουση, καθώς και για να διευρύνουν το φάσμα των διαπραγματευτικών τους επιλογών. Τα μηβίαια κινήματα αναγκάζουν τους κατόχους εξουσίας να αναζητήσουν λύσεις στη σύγκρουση, βοηθώντας τις αποκλεισμένες κοινότητες να έχουν ισχυρότερη φωνή σε αποτελεσματικές διαπραγματευτικές διαδικασίες.

Εάν οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής και οι χορηγοί επιθυμούν σοβαρά να αντιμετωπίσουν τις απειλές για την ειρήνη και την ασφάλεια, τότε πρέπει να διευρύνουν τη σκέψη τους -και, ειλικρινά, να είναι έτοιμοι να λειτουργήσουν εκτός της βολής τους. Πρέπει να κινηθούν πέρα από την αποκλειστική υποστήριξη της παραδοσιακά οργανωμένης κοινωνίας των πολιτών προς την κατεύθυνση της υποστήριξης μηβίαιων κινημάτων που αποτελούνται από υπερασπιστές των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, δημοκράτες, ειρηνοποιούς, επαγγελματίες και άλλους που θέλουν να οικοδομήσουν ειρηνικές και ευημερούσες κοινωνίες.

Μετάφραση από τα αγγλικά: Pressenza Athens