Με αφορμή την Ημέρα Ελευθερίας του Τύπου στις 3 Μαΐου, ο συγγραφέας Φάμπιαν Σάιντλερ εκφώνησε ομιλία για την απελευθέρωση του Τζούλιαν Ασάνζ στην Πύλη του Βρανδεμβούργου στη Γερμανία. Την καταγράφουμε εδώ.
Ζούμε σε έναν ανεστραμμένο κόσμο, έναν διεστραμμένο κόσμο. Ο Τζούλιαν Ασάνζ αποκάλυψε εγκλήματα πολέμου ως δημοσιογράφος. Αλλά κανένας από τους εγκληματίες δεν έχει ποτέ κατηγορηθεί, πόσο μάλλον καταδικαστεί. Αντιθέτως, το άτομο που αποκάλυψε τα εγκλήματα έχει φυλακιστεί εδώ και τέσσερα χρόνια σε απάνθρωπες συνθήκες στις φυλακές υψίστης ασφαλείας Μπέλμαρς στο Λονδίνο. Ο Νιλς Μέλτσερ, ειδικός εισηγητής του ΟΗΕ για τα βασανιστήρια από το 2016 έως το 2022, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι ο Ασάνζ έχει βασανιστεί από αυτή τη μεταχείριση.
Ο Τζούλιαν Ασάνζ δεν έχει κατηγορηθεί για κανένα έγκλημα στο Ηνωμένο Βασίλειο ή αλλού στην Ευρώπη, ούτε στην πατρίδα του, την Αυστραλία. Κρατείται μόνο επειδή οι ΗΠΑ επιδιώκουν την έκδοσή του για να αντιμετωπίσει κατηγορίες βάσει ενός δρακόντειου νόμου περί κατασκοπείας του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου και να τον φυλακίσουν για το υπόλοιπο της ζωής του. Αλλά ο Ασάνζ δεν είναι κατάσκοπος, είναι δημοσιογράφος και ως τέτοιος έχει ενεργήσει. Αν εκδοθεί και καταδικαστεί, θα δημιουργηθεί ένα επικίνδυνο προηγούμενο. Στο μέλλον, κάθε δημοσιογράφος στον κόσμο θα πρέπει να φοβάται ότι θα φυλακίζεται ισόβια ως κατάσκοπος επειδή αποκαλύπτει τα βρώμικα μυστικά των κυβερνήσεων. Αυτό θα ήταν το τέλος της ελευθερίας του Τύπου όπως την ξέρουμε.
Οι διαρροές και οι αναφορές γενναίων δημοσιογράφων μπορούν να βοηθήσουν στον τερματισμό των πολέμων
Γιατί ο Τζούλιαν Ασάνζ είναι στη φυλακή; Βρίσκεται στη φυλακή επειδή αποκάλυψε την αλήθεια για τους πολέμους μας, στο Ιράκ, το Αφγανιστάν και αλλού. Ο πόλεμος και τα ψέματα είναι στενά συνδεδεμένα μεταξύ τους. Οι πόλεμοι δεν μπορούν να διεξαχθούν χωρίς ψέματα, επειδή οι περισσότεροι άνθρωποι απορρίπτουν αυτούς τους πολέμους μόλις μάθουν την αλήθεια γι’ αυτούς. Οι κυβερνήσεις δεν λένε την αλήθεια για τους πολέμους για λόγους αρχής, γιατί διαφορετικά χάνουν την υποστήριξη του πληθυσμού. Ούτε φυτευτοί δημοσιογράφοι δεν λένε την αλήθεια για τους πολέμους. Μετά την καταστροφή του πολέμου του Βιετνάμ για τις ΗΠΑ, αναπτύχθηκαν διάφορες ιδέες που επέτρεπαν στους δημοσιογράφους να πηγαίνουν στα θέατρα πολέμου μόνο φυτευτοί, συνοδευόμενοι από τους στρατιωτικούς τους. Το ζήσαμε αυτό στο Ιράκ, το ζήσαμε στο Αφγανιστάν και αλλού. Μόνο λίγοι δημοσιογράφοι είχαν την ευκαιρία να κοιτάξουν πίσω από τα παρασκήνια. Όσο πιο σημαντικές είναι οι διαρροές, όσο πιο σημαντικές είναι οι εμπιστευτικές πηγές, τόσο πιο σημαντικοί είναι δημοσιογράφοι όπως ο Τζούλιαν Ασάνζ.
Η αποκάλυψη της βρώμικης αλήθειας για τους πολέμους, ανεξάρτητα από το ποια πλευρά τους διεξάγει, είναι ζωτικής σημασίας, ώστε αυτοί οι πόλεμοι να μην μπορούν πλέον να διεξαχθούν στο μέλλον. Επιτρέψτε μου να δώσω μερικά ιστορικά παραδείγματα. Στον πόλεμο του Βιετνάμ, τα ρεπορτάζ θαρραλέων δημοσιογράφων, που συχνά επικαλούνταν ανώνυμες πηγές ή με τη βοήθεια διαρροών, έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον τερματισμό της αιματοχυσίας. Ένα από τα πιο σημαντικά ορόσημα ήταν η ιστορία που αποκάλυψε ο Σέιμουρ Χερς το 1969 σχετικά με τα εγκλήματα πολέμου στο Μι Λάι του Βιετνάμ.
Εκείνη την εποχή, τα αμερικανικά στρατεύματα σκότωσαν εκατοντάδες αμάχους, κυρίως γυναίκες και παιδιά, στο χωριό. Αυτή η ιστορία και οι εικόνες που την απεικόνιζαν συνέβαλαν καθοριστικά στην αλλαγή του λαϊκού αισθήματος κατά του πολέμου. Μια άλλη σημαντική αποκάλυψη ήταν τα λεγόμενα Pentagon Papers, τα οποία δημοσίευσε ο πληροφοριοδότης Ντάνιελ Έλσμπεργκ με τη βοήθεια ορισμένων δημοσιογράφων. Έδειξαν ότι αρκετές κυβερνήσεις των ΗΠΑ είχαν συστηματικά πει ψέματα στον πληθυσμό σχετικά με τον πόλεμο του Βιετνάμ, τα κίνητρα, την έκταση και τις μεθόδους του. Αποδείχθηκε ότι δεν είχε βομβαρδιστεί μόνο το Βιετνάμ, αλλά και το Λάος και η Καμπότζη. Συνολικά, εκτιμάται ότι τρία έως τέσσερα εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους σε αυτόν τον πόλεμο.
Οι εκθέσεις αυτές και οι εν πολλοίς ανώνυμες πηγές στις οποίες βασίστηκαν έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στον τερματισμό του πολέμου. Ακολούθησε η αποκάλυψη των μυστικών προγραμμάτων που χρησιμοποιούσε η CIA για την παράνομη κατασκοπεία των πολιτών των ΗΠΑ. Αυτές οι αποκαλύψεις, και πάλι από τον Σέιμουρ Χερς, οδήγησαν στη σύσταση της λεγόμενης Επιτροπής Church το 1975 για τον έλεγχο των υπηρεσιών πληροφοριών μέσω του Κοινοβουλίου – ένα σημαντικό βήμα για τη διατήρηση της δημοκρατίας. Στη συνέχεια είδαμε μια νέα φάση πολέμων με την έναρξη του λεγόμενου πολέμου κατά της τρομοκρατίας μετά την 11η Σεπτεμβρίου. Το 2004, ο Σέιμουρ Χερς κατήγγειλε τις αμερικανικές πρακτικές βασανιστηρίων στη φυλακή Αμπού Γκράιμπ του Ιράκ.
«Επειδή δεν αρκεί να βασιστούμε στη γερμανική απάθεια απέναντι σε αυτόν τον πόλεμο».
Τα Wikileaks και ο Τζούλιαν Ασάνζ αποτελούν μέρος αυτής της μακράς παράδοσης. Το 2010 και το 2011, τα Wikileaks, βασισμένα σε μεγάλο βαθμό στις πληροφορίες της Τσέλσι Μάνινγκ, αποκάλυψαν μια ολόκληρη σειρά από εγκλήματα των κυβερνήσεών μας που συγκλόνισαν τον κόσμο. Μεταξύ αυτών ήταν ένα έγγραφο που αποκάλυπτε πώς η CIA προσπαθούσε να κινητοποιήσει τα αισθήματα στη Γερμανία και τη Γαλλία υπέρ του πολέμου στο Αφγανιστάν. Ο τίτλος του εγγράφου είναι αποκαλυπτικός: «Γιατί η γερμανική απάθεια απέναντι σε αυτόν τον πόλεμο δεν είναι αρκετή». Ο στόχος ήταν να χρησιμοποιηθούν παραποιημένες πληροφορίες για να κινητοποιηθεί ο πληθυσμός υπέρ της επέκτασης των επιχειρήσεων στο Αφγανιστάν.
Το λεγόμενο «βίντεο παράπλευρης δολοφονίας» προκάλεσε τότε μεγάλη αναστάτωση στην κοινή γνώμη. Ηχητικό και βιντεοσκοπημένο υλικό από αμερικανικό ελικόπτερο στο Ιράκ κατέγραφε Αμερικανούς στρατιώτες να πυροβολούν πολίτες, μεταξύ των οποίων και δύο δημοσιογράφους του Reuters, καθώς συζητούσαν τον καλύτερο τρόπο για να τους σκοτώσουν. Οι επιζώντες προσπάθησαν να σώσουν έναν από τους δημοσιογράφους, ο οποίος είχε τραυματιστεί σοβαρά, αλλά οι στρατιώτες πυροβόλησαν ξανά τον τραυματία μέχρι που πέθανε. Δύο παιδιά στο αυτοκίνητο πυροβολήθηκαν επίσης και τραυματίστηκαν σοβαρά, αλλά επέζησαν. Αυτό είναι μόνο ένα μικρό μέρος αυτού του πολέμου. Αλλά η παγκόσμια κατακραυγή που ακολούθησε δείχνει τι συμβαίνει όταν αποκαλύπτεται η βρώμικη αλήθεια για τους πολέμους. Τότε είναι που καταρρέει η υποστήριξη, τότε είναι που καταρρέουν οι μεγάλες αφηγήσεις για τους πολέμους: ότι πρόκειται για καλούς πολέμους, ότι είναι δίκαιοι πόλεμοι, ότι διεξάγονται στο όνομα ορισμένων αξιών.
Στη συνέχεια, τα Wikileaks δημοσίευσαν τα έγγραφα των πολέμων στο Αφγανιστάν και το Ιράκ, εκατοντάδες χιλιάδες έγγραφα που περιγράφουν εγκλήματα πολέμου που διαπράχθηκαν από τις δυτικές δυνάμεις και τους πολέμαρχους με τους οποίους συνεργάστηκαν στενά. Τέλος, τα έγγραφα του Γκουαντάναμο έδειξαν στο παγκόσμιο κοινό τη βιαιότητα της λειτουργίας αυτής της φυλακής βασανιστηρίων. Η φρίκη του λεγόμενου πολέμου κατά της τρομοκρατίας αποκαλύφθηκε επίσης χάρη στα Wikileaks.
Η ελεύθερη δημοσιογραφία είναι απαραίτητη για την αποτροπή μελλοντικών πολέμων.
Γιατί ο Τζούλιαν Ασάνζ είναι στη φυλακή; Επειδή έβγαλε τη μάσκα από την υποκρισία των λόγων για τις δυτικές αξίες και έδειξε πόσο βάναυση είναι η πραγματικότητα πίσω από αυτές. Γι’ αυτό διώχθηκε, γι’ αυτό φυλακίστηκε, γι’ αυτό βασανίστηκε, όπως λέει ο Νιλς Μέλτσερ. Το θάρρος του Τζούλιαν Ασάνζ και πηγών όπως η Τσέλσι Μάνινγκ ήταν ζωτικής σημασίας για άλλους πληροφοριοδότες και άλλους δημοσιογράφους που αργότερα τόλμησαν να αποκαλύψουν και άλλες σκοτεινές πρακτικές των κυβερνήσεών μας. Για παράδειγμα, ο Έντουαρντ Σνόουντεν, ο οποίος αποκάλυψε τις πρακτικές κατασκοπείας της NSA και άλλων υπηρεσιών.
Ο Τζούλιαν Ασάνζ δέχθηκε μαζικές επιθέσεις μετά τις αποκαλύψεις του, όχι μόνο από τις ενδιαφερόμενες κυβερνήσεις, αλλά και από ορισμένους δημοσιογράφους. Ένας παρουσιαστής του αμερικανικού τηλεοπτικού καναλιού Fox ζήτησε δημοσίως να τον εκτελέσουν. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ, με τη βοήθεια του Ηνωμένου Βασιλείου και της Σουηδίας, έκανε τελικά ό,τι ήταν δυνατόν για να τον βάλει πίσω από τα κάγκελα το συντομότερο δυνατό με διάφορες προφάσεις.
Η απελευθέρωση του Τζούλιαν Ασάνζ είναι ζωτικής σημασίας για το μέλλον της δημοσιογραφίας, της ελευθερίας της έκφρασης, της δημοκρατίας και για πολλά άλλα. Η ελεύθερη δημοσιογραφία είναι απαραίτητη για την αποτροπή μελλοντικών πολέμων. Σήμερα βρισκόμαστε σε μια εξαιρετικά επικίνδυνη κατάσταση. Ένας νέος ψυχρός ή και θερμός πόλεμος μεταξύ των μπλοκ διαφαίνεται. Ο πόλεμος στην Ουκρανία απειλεί να κλιμακωθεί. Οι ΗΠΑ και ορισμένοι σύμμαχοι απειλούν με πόλεμο εναντίον της Κίνας. Αυτά είναι ζητήματα επιβίωσης για την ανθρωπότητα, διότι θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μια πυρηνική αντιπαράθεση.
Χρειαζόμαστε περισσότερους δημοσιογράφους σαν τον Τζούλιαν Ασάνζ
Η κατάσταση είναι κρίσιμη και για έναν άλλο λόγο. Με την κλιματική αλλαγή, την εξαφάνιση των ειδών και άλλες οικολογικές καταστροφές, βρισκόμαστε σε ένα επικίνδυνο σημείο καμπής στο σύστημα της Γης. Πρέπει να συγκεντρώσουμε τις κοινωνικές μας δυνάμεις για να δρομολογήσουμε έναν κοινωνικο-οικολογικό μετασχηματισμό που θα αποτρέψει ακόμα την κλιματική καταστροφή και θα μας επιτρέψει να ζήσουμε με αξιοπρέπεια σε αυτόν τον πλανήτη για τις επόμενες γενιές. Για το σκοπό αυτό, χρειαζόμαστε πόρους, χρήματα και διεθνή συνεργασία για αυτόν τον ειρηνικό μετασχηματισμό και όχι για πόλεμο. Αυτή τη στιγμή βιώνουμε ένα νέο σπιράλ εξοπλισμών που μας φέρνει πιο κοντά σε μια πυρηνική σύγκρουση και ταυτόχρονα μας στερεί την ευκαιρία να τερματίσουμε την οικολογική κατάρρευση.
Μια σύντομη ανασκόπηση: Οι λεγόμενοι πόλεμοι κατά της τρομοκρατίας, στο Αφγανιστάν, το Ιράκ και αλλού, έχουν κοστίσει συνολικά τουλάχιστον 5 τρισεκατομμύρια δολάρια. Σύμφωνα με τον Νόαμ Τσόμσκι και τον Αμερικανό οικονομολόγο Ρόμπερτ Πόλιν, αυτό είναι περίπου το ποσό που θα χρειαζόταν για μια παγκόσμια Πράσινη Νέα Συμφωνία που θα επέφερε μια οικολογική στροφή στη γεωργία, τον ενεργειακό εφοδιασμό και τις μεταφορές και ταυτόχρονα θα δημιουργούσε περισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη. Τα τελευταία 20 χρόνια, τα χρήματα αυτά πήγαιναν σε πολέμους αντί για τις κοινωνικές αλλαγές που τόσο απεγνωσμένα χρειαζόμαστε.
Για να μην ξανασυμβεί αυτό, χρειαζόμαστε κριτική δημοσιογραφία, ελεύθερη δημοσιογραφία, θαρραλέα δημοσιογραφία. Η πρόσφατη διαρροή από το Πεντάγωνο έδειξε ότι, σύμφωνα με τις στρατιωτικές εκτιμήσεις των ΗΠΑ, ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν μπορεί να κερδηθεί από καμία πλευρά στο εγγύς μέλλον. Επομένως, πρόκειται για ένα αδιέξοδο. Αν αυτός ο πόλεμος παραταθεί περαιτέρω, χιλιάδες άλλοι θα πεθάνουν χωρίς κανένα ουσιαστικό όφελος για την Ουκρανία. Αυτό αποδεικνύει για άλλη μια φορά ότι μόνο οι διαπραγματεύσεις μπορούν να βάλουν τέλος σε αυτόν τον πόλεμο.
Σε αυτή την κατάσταση, χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ τους δημοσιογράφους να μας πουν με σαφήνεια την πραγματικότητα του πολέμου, να κοιτάξουν πίσω από τις μάσκες. Στο σημείο καμπής της ανθρώπινης ιστορίας στο οποίο βρισκόμαστε, χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ την υπεράσπιση της ελεύθερης δημοσιογραφίας και των πηγών της.
Ο Φάμπιαν Σάιντλερ σπούδασε ιστορία και φιλοσοφία και εργάζεται ως ανεξάρτητος συγγραφέας για τον Τύπο, την τηλεόραση και το θέατρο. Το 2015 δημοσίευσε το βιβλίο “Das Ende der Megamaschine. Geschichte einer scheiternden Zivilisation”, το οποίο μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες, ενώ ακολούθησε το βιβλίο “Chaos. Η νέα εποχή των επαναστάσεων” (2017). Το 2021, η Piper-Verlag εξέδωσε το „Der Stoff, aus dem wir sind. Warum wir Natur und Gesellschaft neu denken müssen“. Το 2009, ο Φάμπιαν Σάιντλερ έλαβε το βραβείο Otto Brenner Media Prize για την κριτική δημοσιογραφία. www.fabian-scheidler.de
