Αν μπορείς να δανειστείς ένα βιβλίο, γιατί να μην μπορείς να δανειστείς κι ένα σφυρί; Αυτό το απλό ερώτημα απαντούν στην πράξη οι δανειστικές «βιβλιοθήκες» εργαλείων, μια πρακτική που χρονολογείται από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και σήμερα γνωρίζει εξαιρετική άνθηση, ιδιαίτερα μετά την περίοδο του κορωνοϊού.
Συντακτική ομάδα pass-world.gr
Μια από τις πιο επιτυχημένες μορφές οικονομίας του διαμοιρασμού, οι δανειστικές «βιβλιοθήκες» εργαλείων αποτελούν μια έξυπνη λύση στις πρακτικές καθημερινές ανάγκες όλων.
Διαθέτοντας από κοινά επισκευαστικά αντικείμενα –πριόνια, σφυριά, κατσαβίδια και γαλλικά κλειδιά– μέχρι πιο περίπλοκες ηλεκτρικές συσκευές, εξαρτήματα κήπου, ορειβατικά σχοινιά ακόμη και παιδικά καρότσια, ο θεσμός των βιβλιοθηκών εργαλείων ενδυναμώνει την κοινότητα.
Διαθέτουν στους πολίτες έναν εξοπλισμό που μπορεί να υπερβαίνει το εισόδημά τους ή τις δυνατότητες αποθήκευσης του σπιτιού τους, ενώ ταυτόχρονα ενθαρρύνουν την κουλτούρα επαναχρησιμοποίησης και ανταλλαγής, περιορίζοντας τον καταναλωτισμό επισκευαστικών προϊόντων.
Αυτή η πρακτική σημαίνει, λοιπόν, ότι τα μέλη μιας γειτονιάς μπορούν να μειώσουν σημαντικά το κόστος εργαλειακού εξοπλισμού, να μην επιβαρύνουν τους αποθηκευτικούς τους χώρους και ταυτόχρονα να μειώσουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα που έχουν τα απόβλητα εργαλείων.
Στις βιβλιοθήκες εργαλείων θα καταφύγει κανείς για να βρει όχι μόνο τον εξοπλισμό που δεν έχει ή δεν χωράει στην αποθήκη του, αλλά και για να παρακολουθήσει μαθήματα για το πώς θα τον χρησιμοποιήσει.
Όπως εξηγεί ο ανεξάρτητος δημοσιογράφος Aric Sleeper, oι βιβλιοθήκες εργαλείων εμφανίστηκαν σε άτυπη μορφή, κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου.
(Φωτογραφία: Barn Images/Unsplash)
Μια σύντομη αναδρομή
Η μελέτη της Samantha Hamilton για την ιστορία των δανειστικών βιβλιοθηκών στην Αμερική εξηγεί ότι κατά την διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου βασικές πρώτες ύλες για την κατασκευή εργαλείων κουζίνας και κήπου είχαν εξαντληθεί, καθώς τα υλικά αυτά δεσμεύονταν πλήρως στην κατασκευή πολεμικού εξοπλισμού.
Για να απαντήσουν σε αυτήν την έλλειψη, οι κοινότητες άρχισαν να συγκεντρώνουν τέτοιου είδους αντικείμενα σε άτυπα κοινά αποθετήρια, από όπου όλοι μπορούσαν να δανείζονται από αυτό το απόθεμα.
Σύμφωνα με την έρευνα της Hamilton, το δεύτερο κύμα τέτοιων βιβλιοθηκών αναπτύχθηκε στην Αμερική το 1970. Η πρώτη επίσημη δανειστική βιβλιοθήκη εργαλείων δημιουργήθηκε στο Μπέρκλεϊ της Καλιφόρνιας, το 1979, ως παράρτημα της παραδοσιακής δημόσιας βιβλιοθήκης.
Η βιβλιοθήκη εργαλείων του Μπέρκλεϊ, η οποία λειτουργεί μέχρι σήμερα, στεγαζόταν αρχικά σε ένα τροχόσπιτο, είχε ένα απόθεμα 500 εργαλείων και απασχολούσε έναν υπάλληλο.
Όπως επισημαίνει η ερευνήτρια, σήμερα λειτουργούν περισσότερες από 50 τέτοιες βιβλιοθήκες σε όλη την Αμερική. Καθώς οι παραδοσιακές κοινοτικές βιβλιοθήκες διέρχονται σήμερα κρίση, λόγω του Διαδικτύου, που τείνει να καταστήσει παρωχημένο τον δανεισμό βιβλίων και έντυπου υλικού, αυτά τα ιδρύματα τροποποιούν το απόθεμά τους, διατηρώντας τη φιλοσοφία του διαμοιρασμού.
Έτσι, δημιουργούν συλλογές που περιλαμβάνουν όχι μόνο εργαλεία, αλλά και ψυχαγωγικά αντικείμενα, όπως μουσική, έργα τέχνης, παιχνίδια, ακόμη και σπόρους φυτών, προκειμένου να απαντήσουν στις ανάγκες της κοινότητας, όπως εξηγεί η Hamilton.
(Φωτογραφία: Cesar Carlevarino Aragon/Unsplash)
Βιβλιοθήκες εργαλείων στην Ευρώπη
Ωστόσο βιβλιοθήκες εργαλείων δεν απαντώνται μόνο στην Αμερική, αλλά και σε πολλές χώρες του κόσμου, ιδιαίτερα στην Ευρώπη.
Ένα παράδειγμα είναι η περίφημη Bιβλιοθήκη Πραγμάτων του Λονδίνου, η οποία έχει παραρτήματα σε πολλά σημεία της αγγλικής πρωτεύουσας, με πιο δημοφιλή αντικείμενα δανεισμού, τη ραπτομηχανή, τη συσκευή κατασκευής ζυμαρικών, τη σκούπα ατμού και το ηλεκτρικό πριόνι.
Η Βιβλιοθήκη Πραγμάτων του Λονδίνου αναφέρει ότι έχει συμβάλει στην αποφυγή 50 τόνων αποβλήτων που θα κατέληγαν στη φύση, απλώς και μόνο επειδή τα μέλη της δανείζονται αντικείμενα αντί να τα αγοράζουν.
Παράλληλα, αυτές οι πρωτοβουλίες εξαπλώνονται στη Γερμανία, την Ολλανδία, τον Καναδά, αλλά και την Ιταλία.
(Φωτογραφία: Kenny Eliason/Unsplash)
Στο σχετικό άρθρο της, η Antonella Ilaria Totaro αναφέρεται σε όλο το εύρος των αντικειμένων που προσφέρονται σε αυτού του είδους τις βιβλιοθήκες: γιουκαλίλι, αντικείμενα για τη διοργάνωση συναντήσεων, όπως κιόσκια και ηχεία, μαγειρικά σκεύη, αποχυμωτές και παγωτομηχανές.
Οι σύγχρονες βιβλιοθήκες αυτού του είδους διαθέτουν έναν λεπτομερή ηλεκτρονικό κατάλογο των αντικειμένων τους, ενώ συχνά ο δανεισμός περιλαμβάνει και τα εξαρτήματα που χρειάζονται για τη χρήση και τη συντήρησή τους. Ο δανεισμός των αντικειμένων μπορεί να διαρκεί από μερικές ημέρες έως και κάποιες εβδομάδες.
Σε κάποιες περιπτώσεις υπάρχει μια μικρή ετήσια συνδρομή για τα μέλη, ενώ σε άλλες οι χρήστες δεσμεύονται να διαθέσουν και οι ίδιοι τουλάχιστον ένα αντικείμενο στο κοινό απόθεμα.
Με την αύξηση της ανεργίας και της υποαπασχόλησης, η στροφή από την κατοχή πραγμάτων στον δανεισμό τους άρχισε να γίνεται ελκυστική σε όλο και περισσότερους ανθρώπους, αναφέρει η Antonella Ilaria Totaro, τονίζοντας ότι τους θεσμούς αυτούς στηρίζουν συχνά μη κερδοσκοπικοί οργανισμοί, δημόσιες βιβλιοθήκες, σχολεία, κρατικά ή ιδιωτικά ιδρύματα.
«Οι βιβλιοθήκες εργαλείων δεν αφορούν μόνο την ανταλλαγή αντικειμένων: φέρνουν επίσης τους ανθρώπους κοντά, δημιουργώντας κοινότητες. Προσφέρουν ένα σημείο συνάντησης μεταξύ των γενεών, όπου ηλικιωμένοι και νέοι μοιράζονται τις δεξιότητές τους σε ξυλουργικές εργασίες, μεταλλοτεχνία, DIY, επισκευές και πολλά άλλα», σημειώνει η ίδια.
Πηγές:
In these Times, Renewable Matter
Hamilton, S. (2021). What’s Mine Is Yours: The History of U.S. Tool-Lending Libraries. School of Information Student Research Journal, 11(1). https://doi.org/10.31979/2575-2499.110104.
