Φανταστείτε μεταξύ του 16ου και του 17ου αιώνα, στο αποκορύφωμα της δουλείας, μια δυτική οικογένεια που έχει Αφρικανούς και Ινδιάνους ως καλύτερους φίλους και έναν Αφρικανό ως αρχηγό κράτους και μοιράζεται το ίδιο πεπρωμένο, τα ίδια ιδανικά και τις ίδιες αξίες της ελευθερίας, της ανεκτικότητας και της ισότητας. Δεν ονειρεύεστε, δεν πρόκειται για τη Νότια Αφρική του Νέλσον Μαντέλα, αλλά για το Κιλόμπο ντος Παλμάρες της Βραζιλίας, την πρώτη ελεύθερη δημοκρατία.
Στη Βραζιλία, η εμπορία Αφρικανών ξεκίνησε στα μέσα του δέκατου έκτου αιώνα και συνεχίστηκε μέχρι τον δέκατο ένατο αιώνα. Κατά τη διάρκεια τριών αιώνων, τα πορτογαλικά πλοία έφεραν 5 εκατομμύρια Αφρικανούς στη νέα υπερπόντια αποικία, χρησιμοποιώντας τους ως σκλάβους.
Πολλοί από αυτούς, ωστόσο, δραπέτευσαν από τις φυτείες στο βορρά, στην περιοχή Περναμπούκο. Ανάμεσά τους ξεχώριζε ένας άνδρας με το όνομα Γκάνγκα Ζούμπα, ο οποίος οργάνωσε μια αντίσταση που αποτελούνταν από σαμποτάζ, κλοπή όπλων και σχέδια για την απελευθέρωση των σκλάβων. Έτσι, δημιουργήθηκαν κοινότητες που ονομάστηκαν κιλόμπο σε μέρη με δύσκολη πρόσβαση, όπου όχι μόνο οι φυγάδες σκλάβοι, αλλά και οι ντόπιοι, οι μουσουλμάνοι και οι Ευρωπαίοι που διέφευγαν από την πορτογαλική και ολλανδική κυριαρχία ήταν ευπρόσδεκτοι. Ο όρος έχει διάφορες έννοιες ανάλογα με τις αφρικανικές γλώσσες: τραγούδι, ένωση και καταυλισμός προσφύγων.
Η μεγαλύτερη ήταν το Κιλόμπο ντος Παλμάρες, που ιδρύθηκε το 1597 στη Σέρα ντα Μπαρίγκ (στη σημερινή πολιτεία Αλαγκόας), μια ορεινή, γεμάτη φοίνικες περιοχή, μεγάλη σχεδόν όσο η Πορτογαλία, όπου Αφρικανοί και ιθαγενείς αντάλλασσαν γνώσεις για τα φυτά και ζούσαν μαζί με μεγάλο αίσθημα για την κοινότητα. Η ιδιοκτησία της γης ήταν συλλογική και η παραγωγή της μοιραζόταν ισότιμα. Έφτασε να έχει 30.000 κατοίκους κατανεμημένους σε 11 χωριά, μια πρωτεύουσα, την Μακόμπος, τους δικούς της νόμους και κανονισμούς, και γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη στη γεωργία, με τεράστιους αγρούς και διατήρηση αγαθών, χειροτεχνία και εμπόριο.
Η κιλόμπο ανέπτυξε επίσης ένα νομικό σύστημα που συνδύαζε την παραδοσιακή αφρικανική δικαιοσύνη με την ελευθερία της λατρείας και το ιδανικό της ισότητας. Στην γλώσσα κικόγκνο, Γκάνγκα σημαίνει «μυούμενος». Ως αρχηγός κράτους, ο Γκάνγκα Ζούμπα συζήταγε διάφορες προτάσεις σχετικά με τις προκλήσεις με ένα συμβούλιο σοφών που έμοιαζε με γερουσία. Οι γυναίκες κατείχαν σημαντικές θέσεις, ισότιμα με τους άνδρες.
Το 1650, μια ακόμη προσπάθεια των Πορτογάλων να εξοντώσουν την κιλόμπο, με επικεφαλής τον Αντόνιο Λόπεζ, ηττήθηκε χάρη στις αποτελεσματικές τεχνικές ανταρτοπόλεμου που βασίζονταν στις αφρικανικές πολεμικές τέχνες, από τις οποίες θα προέκυπτε αργότερα η καποέιρα. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια μιας από αυτές τις αποστολές, το 1662, πολλοί κάτοικοι σκοτώθηκαν και άλλοι αιχμαλωτίστηκαν. Ανάμεσά τους ήταν και ένα εξάχρονο αγόρι ονόματι Ζούμπι, ανιψιός του Γκάνγκα Ζούμπα. Ο Ιησουίτης πατήρ Αντόνιο Μέλο τον πήγε στην περιοχή Πόρτο Κάλβο, τον βάφτισε με το όνομα Φρανσίσκο και του έμαθε να διαβάζει και να γράφει στα πορτογαλικά και στα λατινικά.
Το 1670, ο Ζούμπι δραπέτευσε και επέστρεψε στην κιλόμπο, όπου είχε γεννηθεί ελεύθερος και έγινε ικανός και σεβαστός στρατιωτικός. Μετά από πολλές μάχες, ο θείος του ήταν πρόθυμος να υπογράψει μια συνθήκη ειρήνης που του πρότεινε ο κυβερνήτης του Περναμπούκο, στέλνοντας ορισμένους σκλάβους πίσω στους πρώην αφέντες τους, αλλά ο Ζούμπι αντιτάχθηκε, καθώς αυτό θα ενθάρρυνε τη συνέχιση της δουλείας και οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν. Μετά το θάνατο του Ζούμπα, πιθανώς από δηλητήριο, μια γυναίκα θα έπαιζε πολύ σημαντικό ρόλο στην ιστορία του Κιλόμπο ντος Παλμάρες: το όνομά της ήταν Νταντάρα, ήταν η σύζυγος του Ζούμπι και όπως εκείνος ήταν μία γενναία και σεβαστή ηγέτιδα.
Στις 6 Φεβρουαρίου 1694, η πρωτεύουσα της κίλομπο καταστράφηκε. Ο Ζούμπι, τραυματισμένος, κατάφερε να διαφύγει στο δάσος, όπου αντιστάθηκε για περισσότερο από ένα χρόνο. Σκοτώθηκε στη μάχη στις 20 Νοεμβρίου 1695, τεμαχίστηκε και το κεφάλι του εκτέθηκε μέχρι πλήρους αποσύνθεσης στη δημόσια πλατεία Ρεσίφε, για να τρομοκρατήσει τους σκλάβους και να διαψεύσει τον μύθο της αθανασίας του.
Από το 2003, η ημερομηνία του θανάτου του γιορτάζεται στη Βραζιλία ως Ημέρα Μαύρης Ευαισθητοποίησης, για να τιμηθεί η ιστορία της ελευθερίας και της ισότητας του Κιλόμπο ντος Παλμάρες, του πολυεθνικού έθνους που κατάφερε να αντισταθεί στη δουλοκτητική αποικιοκρατία για έναν αιώνα.
Μετάφραση από τα ιταλικά: Pressenza Athens
Περισσότερα άρθρα της σειράς:
Αφρικανικές ιστορίες προς ανακάλυψη
Αφρικανικές ιστορίες προς ανακάλυψη. 1- Οι μεγάλοι πολιτισμοί της νότιας Αφρικής
Αφρικανικές ιστορίες προς ανακάλυψη. 2- Μαύροι Φαραώ και οι Βασίλισσες της Μερόης
Αφρικανικές ιστορίες προς ανακάλυψη, μέρος 3 – Οι Δογανοί του Μαλί: Ένας ιδιαίτερος λαός
Αφρικανικές ιστορίες προς ανακάλυψη. 4- Η Χάρτα του Manden, τα ανθρώπινα δικαιώματα τον 13ο αιώνα
Αφρικανικές ιστορίες προς ανακάλυψη. 5 – Η αυτοκρατορία της Γκάνα
Αφρικανικές ιστορίες προς ανακάλυψη 6. Το βασίλειο του Κονγκό, η βασίλισσα Nzingha και ο αγώνας κατά της αποικιοκρατίας και της δουλείας
Αφρικανικές ιστορίες προς ανακάλυψη 7.Kimpa Vita, η Αφρικανή Ιωάννα της Λωραίνης
Αφρικανικές ιστορίες προς ανακάλυψη. 8 – Η Yaa Asantewa και ο πόλεμος του χρυσού σκαμνιού
Αφρικανικές ιστορίες προς ανακάλυψη. 9 – Από το Βασίλειο του Αξούμ στην Αυτοκρατορία της Αιθιοπίας
Αφρικανικές ιστορίες προς ανακάλυψη. 10 – Η φιλοσοφία του Ubuntu
Αφρικανικές ιστορίες προς ανακάλυψη. 11 – Τιμπουκτού, Πόλη της Γνώσης
