Κάθε χρόνο, το Ινστιτούτο Οικονομίας και Ειρήνης δημοσιεύει τον Παγκόσμιο Δείκτη Ειρήνης. Πρόκειται για μια μελέτη σε 163 ανεξάρτητα έθνη και εδάφη σε όλο τον κόσμο, που περιλαμβάνουν περίπου το 99,7% του συνολικού παγκόσμιου πληθυσμού, η οποία αναλύει ποια έθνη είναι τα ασφαλέστερα και πιο ειρηνικά, καθώς και ποια είναι τα πιο επικίνδυνα. Το Ινστιτούτο αξιολογεί συνολικά 23 δείκτες για τη σύνταξη του καταλόγου, οι οποίοι μπορούν να ταξινομηθούν σε τρεις διακριτές κατηγορίες: στρατιωτικοποίηση, ασφάλεια και προστασία και εγχώριες και διεθνείς συγκρούσεις. Οι δείκτες αυτοί συνδυάζονται στη συνέχεια σε ένα ενιαίο δείκτη ειρήνης.
Σύμφωνα με το Ινστιτούτο, για το έτος 2022 η πιο ειρηνική χώρα με βάση τα παραπάνω κριτήρια είναι η Ισλανδία, ενώ τον κατάλογο των 10 πιο ειρηνικών τόπων στον πλανήτη συμπληρώνουν η Νέα Ζηλανδία, η Ιρλανδία, η Δανία, η Αυστρία, η Πορτογαλία, η Σλοβενία, η Τσεχία, η Σιγκαπούρη και η Ιαπωνία. Η Ισλανδία είναι το πιο ειρηνικό έθνος – μια θέση που κατέχει από την έναρξη του δείκτη. Το Αφγανιστάν παραμένει η λιγότερο ειρηνική χώρα – μια θέση που διατηρεί τα τελευταία πέντε χρόνια. Οι πέντε χώρες με τις μεγαλύτερες επιδεινώσεις ήταν η Ουκρανία, η Γουινέα, η Μπουρκίνα Φάσο, η Ρωσία και η Αϊτή.
Οι στρατιωτικές δαπάνες ως ποσοστό του ΑΕΠ μειώθηκαν σε 99 χώρες, σε σύγκριση με την αύξηση που παρατηρήθηκε σε 39 χώρες. Το ποσοστό του προσωπικού των ενόπλων δυνάμεων μειώθηκε σε 105 χώρες σε σύγκριση με την αύξηση που είχε παρουσιαστεί σε 40 χώρες πέρυσι. Το μέσο επίπεδο παγκόσμιας τάσης προς την ειρήνη επιδεινώθηκε κατά 0,3 τοις εκατό το 2022. Αν και μικρή, η επιδείνωση αυτή συνεχίζει μια μακροχρόνια τάση.
Ο πόλεμος μεταξύ Ρωσίας – Ουκρανίας
Οι στρατιωτικές δαπάνες έχουν διπλασιαστεί από το 1980 σε σχεδόν 2 τρισεκατομμύρια δολάρια, ωστόσο ως ποσοστό του ΑΕΠ έχουν μειωθεί από 4%, σε 2%. Η πολεμική σύγκρουση μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας που ξεκίνησε το Φεβρουάριο του 2022 με την επίθεση της Ρωσίας έχει ήδη προκαλέσει θεμελιώδεις αλλαγές στις αμυντικές στάσεις και πολιτικές, τις αλυσίδες εφοδιασμού και τα διατροφική ασφάλεια.
Ο πληθωρισμός έχει αυξηθεί σε όλο τον κόσμο, φτάνοντας το 8% στις ΗΠΑ και 7% στην Ευρώπη στις αρχές του 2022. Η συνεχιζόμενη σύγκρουση στην Ουκρανία θα οδηγήσει πιθανότατα σε περαιτέρω πληθωρισμό.
Οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες, οι οποίες αυξάνονταν με μέτριους ρυθμούς από το 2014, έλαβαν νέα ώθηση το 2022. Πολλές χώρες του ΝΑΤΟ έχουν δεσμευτεί να αυξήσουν τους αμυντικούς τους προϋπολογισμούς πιο κοντά ή και περισσότερο ακόμα και από το 2% επί του ΑΕΠ που συνιστά το ΝΑΤΟ, μέχρι το 2024. Εάν όλα τα μέλη τηρήσουν το ελάχιστο αμυντικό όριο που απαιτεί το ΝΑΤΟ, ο προϋπολογισμός του ΝΑΤΟ θα μπορούσε να αυξηθεί κατά 7% στο εγγύς μέλλον. Έθνη όπως η Γερμανία, η Ιταλία, η Δανία, το Βέλγιο, η Ισπανία και η Νορβηγία έχουν συμφωνήσει να κινηθούν προς αυτή την κατεύθυνση τα επόμενα χρόνια. Η Γαλλία και η Πολωνία έχουν υποσχεθεί πολύ περισσότερες του 2% αυξήσεις για την άμυνα, ενώ οι ΗΠΑ θα αυξήσουν τις δαπάνες στα 813 δισεκατομμύρια δολάρια, δηλαδή στο 3,8% του ΑΕΠ τους.
Η Κίνα ανακοίνωσε αύξηση των στρατιωτικών δαπανών στο 7,1% για το 2022 σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Ωστόσο, αυτό δεν φαίνεται να σχετίζεται άμεσα με το ξέσπασμα του πολέμου στην Ευρώπη, αλλά μάλλον με τα διεθνή και περιφερειακά γεωπολιτικά σχέδια.
Είκοσι πέντε (25) χώρες στην Ευρώπη αύξησαν τις στρατιωτικές δαπάνες τους σε σύγκριση με το ποσοστό του ΑΕΠ το 2020 και το 2021, αντίθετα με έντεκα (11) χώρες που μείωσαν τις δαπάνες.
Ο πόλεμος και οι διεθνείς κυρώσεις που έχουν επιβληθεί στη Ρωσία έχουν ασκήσει πρόσθετη πίεση στις τιμές των τροφίμων, καθώς τόσο η Ρωσία και η Ουκρανία είναι μεγάλοι εξαγωγείς γεωργικών προϊόντων. Οι δύο χώρες εξάγουν επίσης φυσικό αέριο – ένα σημαντικό συστατικό για την παραγωγή λιπασμάτων. Ορισμένα από τα έθνη της υποσαχάριας Αφρικής που ήδη αγωνίζονται να ανταπεξέλθουν της επισιτιστικής ανασφάλειας και του υποσιτισμού έχουν ιστορικά μεγάλο βαθμό εξάρτησης από τις προμήθειες σιτηρών από τη Ρωσία και Ουκρανία.
Η αναφορά της Θετικής Ειρήνης
Η Θετική Ειρήνη είναι μια μετασχηματιστική έννοια, διότι μετατοπίζει την εστίαση από το αρνητικό περιγράφοντας τις απαραίτητες συνθήκες για την άνθιση της ειρήνης και της κοινωνίας. Λόγω της συστημικής της φύσης, οι βελτιώσεις στη Θετική Ειρήνη όχι μόνο ενισχύουν την ειρήνη, αλλά συνδέονται επίσης με πολλά άλλα επιθυμητά αποτελέσματα για την κοινωνία, όπως υψηλότερη αύξηση του ΑΕΠ, καλύτερα μέτρα ευημερίας, υψηλότερα επίπεδα ανθεκτικότητας και πιο αρμονικές κοινωνίες. Είναι σημαντικό ότι παρέχει μια θεωρία της κοινωνικής αλλαγής, εξηγώντας πώς οι κοινωνίες μετασχηματίζονται και εξελίσσονται. Η Θετική Ειρήνη περιγράφει ένα βέλτιστο περιβάλλον στο οποίο η ανθρωπότητα μπορεί να ανθίσει.
Η Θετική Ειρήνη ορίζεται ως οι στάσεις, οι θεσμοί και οι δομές που δημιουργούν και διατηρούν ειρηνικές κοινωνίες. Οι ίδιοι αυτοί παράγοντες οδηγούν επίσης σε πολλά άλλα θετικά αποτελέσματα που η κοινωνία αισθάνεται τον αντίκτυπό τους, όπως η οικονομική ισχύς, η ανθεκτικότητα και ευημερία. Ως εκ τούτου, η Θετική Ειρήνη δημιουργεί τη βέλτιστη συνθήκη για την άνθιση του ανθρώπινου δυναμικού.
Οι πιο ειρηνικές χώρες στον κόσμο αποδίδουν ισχυρές επιδόσεις και στους οκτώ πυλώνες της Θετικής Ειρήνης. Οι χώρες με υψηλή Θετική Ειρήνη είναι πιο πιθανό να διατηρήσουν τη σταθερότητα, να προσαρμοστούν και να ανακάμψουν από τους κλυδωνισμούς. Οι χώρες με καλές επιδόσεις στη Θετική Ειρήνη είναι πιο πιθανό να επιτύχουν και να διατηρήσουν υψηλά επίπεδα ειρήνης.
Περισσότερες χώρες βελτιώθηκαν στην διεθνή κατάταξη της Θετικής Ειρήνης – 126 συνολικά, ή το 77% του συνόλου των χωρών που αξιολογήθηκαν – από ό,τι επιδεινώθηκαν από το 2009 έως το 2020. Η θετική ειρήνη βελτιώθηκε κατά 2,4% παγκοσμίως την τελευταία δεκαετία. Η βελτίωση αυτή οφείλεται κυρίως στον τομέα των δομών της θετικής ειρήνης, ο οποίος βελτιώθηκε κατά 8% από το 2009. Αυτός ο τομέας μετρά τεχνολογικά και οικονομικά θεμέλια που υποστηρίζουν την κοινωνική ανάπτυξη. Ο τομέας των στάσεων επιδεινώθηκε κατά 1,8% την τελευταία δεκαετία. Αυτό καταδεικνύει μεγαλύτερη πολιτική πόλωση, μεγαλύτερη δυσανεξία των διαφορετικών απόψεων και λιγότερη εμπιστοσύνη στις κυβερνήσεις. Ο τομέας των θεσμών κατέγραψε οριακή βελτίωση κατά την περίοδο αυτή.
Επτά από τους οκτώ πυλώνες της Θετικής Ειρήνης παρουσίασαν βελτίωση από το 2009, αν και οι βελτιώσεις στον τομέα του υψηλού επιπέδου ανθρώπινου κεφαλαίου και στην εύρυθμη λειτουργία της κυβέρνησης ήταν ελάχιστες. Τα χαμηλά επίπεδα διαφθοράς ήταν ο μόνος πυλώνας που παρουσίασε επιδείνωση. Αυτό είτε αναδεικνύει μεγαλύτερα ποσοστά διαφθοράς ή πιο ευαισθητοποιημένα αντανακλαστικά διεθνώς απέναντί της.
Σχεδόν όλες οι περιοχές του πλανήτη κατέγραψαν βελτιώσεις στους δείκτες της Θετικής Ειρήνης κατά την προηγούμενη δεκαετία με τη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική να παρουσιάζουν οριακή βελτίωση. Η μόνη περιοχή που κατέγραψε επιδείνωση ήταν η Βόρεια Αμερική.
