Με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του Άρη Χατζηστεφάνου, Προπαγάνδα και Παραπληροφόρηση – Πώς τις εντοπίζουμε, από τις εκδόσεις Τόπος, παραθέτουμε ένα απόσπασμα από το κεφάλαιο “Δημοσιογραφία εφ όπλου λόγχη“. Το κεφάλαιο αναφέρεται στην προπαγάνδα που αφορά τα εξοπλιστικά στο διεθνές περιβάλλον και στην Ελλάδα, ενώ το συγκεκριμένο απόσπασμα στις σχέσεις Ελλάδας – Τουρκίας.
“Έχοντας περάσει τρία χρόνια στην Κωνσταντινούπολη, ως ανταποκριτής ελληνικών και ξένων ΜΜΕ, παρακολουθούσα πολλές φορές με δέος τον ελληνικό Τύπο να διατυμπανίζει ότι βρισκόμαστε στα πρόθυρα πολεμικού επεισοδίου, ενώ στην Τουρκία δεν υπήρχε καμία δήλωση Τούρκου αξιωματούχου ή έστω μια σύντομη αναφορά μερικών λέξεων για την Ελλάδα. Το πρόβλημα δεν ήταν ότι η Τουρκία δεν ασκούσε πράγματι επιθετική πολιτική, αλλά ότι τα ελληνικά ΜΜΕ πίστευαν ότι μια τεράστια χώρα 70 εκατομμυρίων κατοίκων δεν κάνει τίποτα άλλο από το να μηχανορραφεί νυχθημερόν εναντίον μας. Στην πραγματικότητα, η Ελλάδα βρισκόταν πάρα πολύ χαμηλά στη λίστα των ενδιαφερόντων της Άγκυρας, γεγονός που καθιστούσε τα τρομολαγνικά ρεπορτάζ των ελληνικών ΜΜΕ τουλάχιστον λυπηρά.
Η δεύτερη σημαντικότερη παρατήρησή μου ήταν ότι οι αναφορές στον Τύπο για «ένταση στις σχέσεις» των δύο χωρών σπάνια συνέπιπταν με όσα πραγματικά συνέβαιναν στο Αιγαίο. Χρησιμοποιώντας στοιχεία που δημοσίευσε το 2005 το Αρχηγείο Τακτικής Αεροπορίας στη Λάρισα για τον αριθμό των «τουρκικών παραβιάσεων» στο Αιγαίο, διαπίστωσα ότι ενώ οι παραβιάσεις είχαν μειωθεί σχεδόν στο μισό σε σχέση με το 2003, * οι σχετικές αναφορές σε ορισμένα ελληνικά ΜΜΕ είχαν αυξηθεί. Συγκεκριμένα, στην Ελευθεροτυπία οι αναφορές είχαν διπλασιαστεί, στην Καθημερινή είχαν τριπλασιαστεί, ενώ στα Νέα παρέμεναν στον ίδιο αριθμό.
Το αποτέλεσμα από την προκλητικά μεροληπτική κάλυψη των ελληνοτουρκικών διαφορών στο Αιγαίο από τα ΜΜΕ και των δύο χωρών είναι ότι οι πολίτες αγνοούν ακόμη και τα βασικότερα τεχνικά ζητήματα της αντιπαράθεσης. Όπως εξηγεί ο ομότιμος καθηγητής διεθνών σχέσεων Αλέξης Ηρακλείδης στο βιβλίο του Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειος, ελάχιστοι γνωρίζουν ότι το διεθνές δίκαιο δεν είναι με το μέρος μας όταν, για παράδειγμα, διατηρούμε διαφορετικό εύρος εναέριου χώρου και χωρικών υδάτων, όταν υποστηρίζουμε ότι το 90% του Αιγαίου είναι ελληνική υφαλοκρηπίδα, ότι μπορούμε να καθορίζουμε μονομερώς την ΑΟΖ μας μέχρι και βόρεια των ακτών της Λιβύης ή ότι μπορούμε να ζητάμε σχέδια πτήσης από τουρκικά μαχητικά αεροσκάφη πάνω από όλο το Αιγαίο. Ο ίδιος παρουσιάζει οκτώ ζητήματα στα οποία οι ελληνικές θέσεις είναι από ασθενείς έως ολοκληρωτικά λανθασμένες (και τις αντίστοιχες ανεδαφικές θέσεις της Τουρκίας).
Οι μηχανισμοί ενημέρωσης των Ελλήνων και των Τούρκων πολιτών θυμίζουν τύμπανα πολέμου πάνω στη μεμβράνη των οποίων χοροπηδούν ελάχιστα (και συνήθως διαστρεβλωμένα) ψήγματα πληροφοριών. Αρκεί να θυμηθούμε ποια ήταν η τελευταία φορά που ένα ελληνικό κανάλι προσκάλεσε στο στούντιο ένα Τούρκο αξιωματούχο για να παρουσιάσει τις θέσεις της Άγκυρας (και αντίστροφα, ένα τουρκικό κανάλι της Αθήνας).
Η δημοσιογραφία των ελληνοτουρκικών είναι σε πολλές περιπτώσεις ένα εργαλείο επιχειρηματιών και πολιτικών για να αυξάνονται οι πωλήσεις όπλων και να αποσπάται η προσοχή της κοινής γνώμης από εσωτερικά προβλήματα. Σε αυτή τη μάχη της παραπληροφόρησης, τα κυρίαρχα ΜΜΕ Ελλάδας και Τουρκίας είναι brothers in arms – εν όπλοις αδελφοί.
Θα πρέπει κάποια στιγμή να το πούμε καθαρά: Ένα μεγάλο μέρος της δυστυχίας που βιώνει ο ελληνικός λαός εδώ και δεκαετίες, καθώς τα χρήματά του αντί να καταλήγουν σε κοινωνικά προγράμματα δαπανώνται σε πολεμικούς εξοπλισμούς, οφείλεται και στην φιλοπόλεμη στάση που προωθούν συγκεκριμένοι εκδότες, καναλάρχες, αρχισυντάκτες και δημοσιογράφοι.”
Εδώ μπορείτε να δείτε τις τοποθετήσεις του πάνελ κατά την παρουσίαση του βιβλίου που έγινε στην Αθήνα, στις 28/11/2022, στον κινηματογράφο Τριανόν.
Και εδώ τη συζήτηση που ακολούθησε με το κοινό:
