Γράφει ο Δημήτρης Καρέλλας** στην Εφημερίδα των Συντακτών

Φινλανδία 2017-19, Οντάριο Καναδά 2018-19, Στόκτον Καλιφόρνιας 2019-20, Γκιεόνγκ Ν. Κορέας 2019-21. Ο κατάλογος με τα πιλοτικά προγράμματα ενός Καθολικού Βασικού Εισοδήματος που ξεκίνησαν λίγο πριν την πανδημία και αρχίζουν να δείχνουν έναν τρόπο αντιμετώπισης τουλάχιστον μιας από τις επιπτώσεις των επάλληλων τερατωδών κρίσεων που αντιμετωπίζει η ανθρωπότητα: την φτώχεια εκατοντάδων εκατομμυρίων ανθρώπων.

Το πρωτοσέλιδο και το ρεπορτάζ αυτής της εφημερίδας στις 18.10.2022 είναι ενδεικτικά και επιβεβαιώνουν ότι καμία γνωστή κοινωνική πολιτική βασισμένη σε επιδόματα, δεν μπόρεσε να «κατεβάσει» τη φτώχεια κάτω από το 20% του πληθυσμού στη «Δύση», ενώ τριπλάσια ποσοστά βρίσκονται στον Παγκόσμιο Νότο. Και στην Ελλάδα, ο κίνδυνος φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού στριφογυρνάει γύρω από το 30%: η μείωση από το θηριώδες 36% του 2013 στο 28,9% το 2019, ξαναέγινε αύξηση στο 29,5% το 2020, η οποία προφανώς θα διευρυνθεί το 2021-22, με βάση την ακολουθούμενη πολιτική της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας.

Το Βασικό Εισόδημα, στηριγμένο στο θεμελιώδες δικαίωμα της αξιοπρεπούς διαβίωσης, αναφέρεται στην τακτική καταβολή χρημάτων σε κάθε άνθρωπο μιας επικράτειας, ανεξάρτητα από ηλικία, καταγωγή, ιθαγένεια, επαγγελματική κατάσταση, οικονομικούς πόρους κ.λπ. Η κεντρική ιδέα είναι απλή: ο συνολικά παραγόμενος πλούτος, αποτέλεσμα μόχθου και διανοητικής προσπάθειας της συντριπτικής πλειοψηφίας της κοινωνίας, οφείλει να επιτρέπει σε όλες και όλους να έχουν πρόσβαση στα βασικά αγαθά.

Μετά τη Νότια Κορέα, η Καταλονία παίρνει σειρά. Με ένα πρόγραμμα ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, στο οποίο συμμετέχει λιγότερο από το 1/3 (!!) του 25% των φτωχών, η κυβέρνηση της αυτόνομης περιοχής πήρε την απόφαση για εφαρμογή ενός πιλοτικού προγράμματος Βασικού Εισοδήματος. 2.500 άνθρωποι τυχαίου στατιστικού δείγματος και 2.500 κάτοικοι δύο κωμοπόλεων για 24 μήνες θα πιστώνονται σε μηνιαία βάση με 800 ευρώ κάθε ενήλικος και 300 ευρώ κάθε ανήλικο μέλος στα νοικοκυριά τους. Για λόγους σύγκρισης: το όριο της φτώχειας βρίσκεται στα 794 ευρώ μηνιαίως, ο κατώτατος μισθός στα 1.000 και το καταβαλλόμενο ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα στα 564 ευρώ.
Τα εισοδήματα από εργασία και σύνταξη θεωρούνται έτσι κι αλλιώς δεδομένα στη λογική του Βασικού Εισοδήματος και φυσικά θα συνεχίσουν να καταβάλλονται. Όπως και τα όποια σημερινά επιδόματα, προκειμένου να εξαχθούν συμπεράσματα για τη δυνατότητα μελλοντικής απορρόφησης κάποιων στο Βασικό Εισόδημα. Ο μόνος περιορισμός ήταν ο αποκλεισμός όσων ανήκουν στο ανώτερο 10% της εισοδηματικής κλίμακας.

Η στενή παρακολούθηση του προγράμματος από μια εξειδικευμένη επιστημονική ομάδα στοχεύει να αξιολογήσει μια σειρά επιπτώσεων: την επίδραση στους δείκτες απασχόλησης και ανεργίας, την αλλαγή επαγγελματικής κατεύθυνσης, την αύξηση των συνεταιριστικών δραστηριοτήτων, τη διακύμανση στους δείκτες υγείας και παιδείας, το χρόνο εγκατάλειψης του παιδικού δωματίου από νέους ανθρώπους, την εξομάλυνση ή διάρρηξη «δύσκολων» ενδοοικογενειακών σχέσεων, τη χειραφέτηση των γυναικών κ.λπ.

Αυτά και άλλα πολλά, μας παρουσίασε ο επικεφαλής του κυβερνητικού γραφείου εφαρμογής του προγράμματος Σέρζι Ραβεντός, ο οποίος μας υπενθύμισε και το χρέος της ιδέας του Βασικού Εισοδήματος στην Αθηναϊκή Δημοκρατία. Σε μια ημερίδα, την Τρίτη 18.10.2022, όπου παρουσιάστηκαν και τα ευρήματα μιας έρευνας σε Δημάρχους στη χώρα μας για τη διερεύνηση των γνώσεων και της στάσης τους γύρω από το Βασικό Εισόδημα.

Από τα ενδιαφέροντα ευρήματα της έρευνας:

  • κατά σειρά αξιολόγησης, τα κύρια προβλήματα των δημοτών είναι η αδυναμία κάλυψης καθημερινών αναγκών, η ανεργία/υποαπασχόληση/επισφάλεια και το εργασιακό και οικονομικό στρες
  • το ελάχιστο εγγυημένο εισόδημα και άλλα επιδόματα κάτω των 500 ευρώ μηνιαίως κρίνονται σε ποσοστά άνω του 90% λίγο ή καθόλου επαρκή για την κάλυψη των αναγκών, καθώς οι ερωτώμενοι/ες τοποθετούν το κατώφλι της αξιοπρεπούς διαβίωσης σε μηνιαία ποσά μεταξύ 500 και 800 ευρώ.
  • οι Δήμαρχοι θεωρούν όχι μόνο επιθυμητή την εφαρμογή ενός πιλοτικού προγράμματος, αλλά και εφικτή, εάν λυθούν θέματα χρηματοδότησης και θεσμικού πλαισίου.

Το πρόγραμμα στην Καταλονία θα αρχίσει να πιστώνει τους λογαριασμούς των επιλεγέντων τον Μάρτιο ή Απρίλιο 2023. Να ευχηθούμε και στα δικά μας;

* «Και όμως κινείται» – η φράση που αποδίδεται στο Γαλιλαίο.

**Πολιτικός Επιστήμονας – πρώην Γενικός Γραμματέας Πρόνοιας/Κοινωνικής Αλληλεγγύης