Οδός Γλάδστωνος ή Zackie oh;

Το μεσημέρι της 21^ης Σεπτεμβρίου 2018 στο κοσμηματοπωλείο της οδού Γλάδστωνος ο Ζακ Κωστόπουλος, υπερασπιστής ανθρωπίνων δικαιωμάτων των οροθετικών και ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων, δολοφονείται ύστερα από ομαδικό λιντσάρισμα και την παράλληλη απουσία προστατευτικών μέσων από τα αστυνομικά όργανα. Η σύληση της μνήμης του νεκρού από μερίδα των ΜΜΕ που επιχείρησαν να κανονικοποιήσουν ένα αποτρόπαιο έγκλημα κατά της ζωής, υποβαθμίζοντάς το μέσα από τη μετονομασία του σε αυτοδικία ή άμυνα, γρήγορα έπεσε στο κενό, ύστερα από τις μαζικές διαμαρτυρίες συλλογικοτήτων και πλήθος κόσμου. Η δίκη για την απόδοση ευθυνών ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 2021 και στις 3 Μαΐου 2022 η κατηγορία της αξιόποινης πράξης της θανατηφόρας σωματικής βλάβης αναγνωρίστηκε στους δύο φυσικούς αυτουργούς της δολοφονίας, ενώ αποφασίστηκε η αθώωση των τεσσάρων κατηγορούμενων αστυνομικών.

Η ιστορία του Ζακ πυροδότησε μεταξύ άλλων και έναν δημόσιο διάλογο σχετικά με τη μετονομασία της οδού. Στο πλαίσιο της πορείας μνήμης που έγινε για τον έναν χρόνο μετά τη δολοφονία του η αυθόρμητη αντίδραση του κόσμου να αναρτήσει την πινακίδα οδός zackie oh – όπως ήταν το όνομα που αυτοπαρουσιαζόταν ο Ζακ – κατατέθηκε ως πρόταση και συζητήθηκε στο δημοτικό συμβούλιο του δήμου Αθηναίων. Ο δήμαρχος Κώστας Μπακογιάννης απέρριψε την πρόταση με το αιτιολογικό ότι οι μετονομασίες πολλές φορές κινδυνεύουν να λειτουργήσουν αντίστροφα γιατί χύνεται πολύ δηλητήριο και ζήτησε «να μην περιοριστεί η συζήτηση στη μετονομασία του δρόμου αλλά στη δημιουργία ενός μνημείου κατά του μίσους, του ρατσισμού και τη μισαλλοδοξίας».

Η απόφαση για τη μη αλλαγή του ονόματος της οδού ουσιαστικά αποδεικνύει για μια ακόμη φορά ότι η ονοματοθεσία οδών αποτελεί έναν από τους κυριότερους μηχανισμούς ιστορικής σημείωσης του περιβάλλοντος, μέσω του οποίου αποτυπώνονται και αναπαράγονται πολιτικοί συσχετισμοί και κοινωνικές πραγματικότητες. Ο Ζακ Κωστόπουλος συνέδεσε το όνομά του με τους αγώνες για τα δικαιώματα των ΛΟΑΤΚΙ+ ατόμων. Ο τρόπος και η αιτία ή η αιτία και ο τρόπος της δολοφονίας του άνοιξαν μια πληγή στην πόλη. Για τον δήμαρχο δεν θα είναι ενωτική πράξη η μετονομασία της οδού. Άραγε ισχύει το ίδιο και για το πρόσωπο που έχει δώσει το όνομά του στην οδό;

Η επίσημη ονομασία της οδού προέρχεται από τον Βρετανό φιλελεύθερο πολιτικό, Γουίλιαμ Γλάδστων, που ως Υπουργός Οικονομικών είχε ψηφίσει υπέρ της ένωσης των Ιονίων Νήσων με την Ελλάδα και ως πρωθυπουργός είχε συμβάλλει στην παραχώρηση της Θεσσαλίας και της Άρτας στην Ελλάδα το 1881. Οι θέσεις του Άγγλου πολιτικού, παρά τη φαινομενικά ευμενή στάση σχετικά με το ελληνικό ζήτημα, δεν τον έκαναν καθολικά αγαπητό στην Ελλάδα στα τέλη του 19^ου αιώνα. Η απόφαση μάλιστα για ανέγερση ενός ανδριάντα του πολιτικού, τον Νοέμβριο του 1882 από τη σύγκλητο του πανεπιστημίου ανέδειξε πτυχές της πολιτικής της μνήμης. Η απόφαση αυτή, παρά το αρχικό κλίμα ενθουσιασμού και την αθρόα συσσώρευση εισφορών για την ανέγερση του ανδριάντα, προκάλεσε αντιδράσεις. Τόσο για την για πρώτη και μοναδική απόφαση να ανεγερθεί ανδριάντας προς τιμήν ζώντος προσώπου και μάλιστα πολιτικού εν ενεργεία, όσο και για την πρόσδεση της Ελλάδας με την γεμάτη διακυμάνσεις εξωτερική πολιτική της Αγγλίας. Ο θάνατος του Γλάδστωνα το 1898 και η στάση του στο Κρητικό ζήτημα ήρε τελικά τις ενστάσεις και έγιναν τα αποκαλυπτήρια του ανδριάντα μπροστά από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, το 1900.

Για την δημοτική παράταξη του Κώστα Μπακογιάννη ο Γλάδστων συνδέεται με την εθνική ιστορία και η αντίδραση στην αλλαγή του ονόματος αποτελεί μια διαδικασία συγκρότησης της μνήμης που ταιριάζει με τις κυρίαρχες πολιτικές αντιλήψεις της θεσμικής εξουσίας. Για πολλούς και πολλές από εμάς όμως εδώ και τρία χρόνια ο δρόμος δεν λέγεται πια μόνο Γλάδστωνος.

Ο ίδιος δρόμος αποτελεί επίσης τοπόσημο μιας ακόμα πτυχής της νεότερης ιστορίας μας. Στη συμβολή των οδών Γλάδστωνος και Πατησίων υπάρχει προτομή του υποσμηναγού Κωνσταντίνου Περρίκου, αρχηγού της ΠΕΑΝ (Πανελλήνια Ένωση Αγωνιζομένων Νέων), και χαλκογραφίες συνεργατών του, μελών της οργάνωσης, οι οποίοι το μεσημέρι της 20ής Σεπτεμβρίου 1942 ανατίναξαν το υπάρχον εκεί μέγαρο της φιλοναζιστικής ΕΣΠΟ (Εθνική Σοσιαλιστική Πατριωτική Οργάνωση) η οποία στρατολογούσε Έλληνες για να πολεμήσουν στο ανατολικό μέτωπο. Από την έκρηξη σκοτώθηκαν 29 Έλληνες, μέλη της ΕΣΠΟ, και τραυματίστηκαν 6 Γερμανοί. Ήταν το πρώτο σαμποτάζ κατά των Γερμανών στη κατεχόμενη Ευρώπη.

(Σ.τ.Σ: Το κείμενο είναι απόσπασμα από την εκπομπή “Ίχνη της πόλης” που επιμελείται και παρουσιάζει κάθε Τρίτη, από τις 18:00 – 19:00, η Έφη Παυλογεωργάτου, στο ράδιο μέρα. Σήμερα Τετάρτη 21 Σεπτεμβρίου, στις 7μμ είναι προγραμματισμένη συγκέντρωση στην οδό Γλάδστωνος και πορεία προς το Σύνταγμα.)