Είχαμε την ευκαιρία να μιλήσουμε με την Παουλίνα Χαντ, ηθοποιό και θεατρική συγγραφέα, μέλος του Κέντρου Ανθρωπιστικών Σπουδών Αλήθεια, και αναλύσαμε μαζί της τα εκλογικά αποτελέσματα του δημοψηφίσματος στη Χιλή, στο οποίο η επιλογή της απόρριψης του προτεινόμενου συνταγματικού κειμένου κέρδισε με μεγάλη διαφορά.
Σε τι αποδίδεις τον θρίαμβο της απόρριψης;
Η αλήθεια είναι ότι μου είναι πολύ δύσκολο να ερμηνεύσω αυτό το αποτέλεσμα, δεδομένων των εντελώς πρωτόγνωρων χαρακτηριστικών αυτών των εκλογών. Το γεγονός της αποδοχής ή απόρριψης ενός συνταγματικού κειμένου με 388 άρθρα και 57 μεταβατικές ρήτρες αφήνει κατά τη γνώμη μου πάρα πολλά περιθώρια ερμηνείας. Τι απορρίφθηκε; η πολυνομία; το κράτος δικαίου; η κατάργηση της γερουσίας; η αυτονομία των περιφερειών; ο ορισμός του οικολογικού κράτους, η ισοτιμία; η υπεράσπιση του νερού; Τι απορρίφθηκε; Θα ήθελα να έχω περισσότερες πληροφορίες σχετικά με αυτό. Τούτου λεχθέντος, πιστεύω ότι ένας από τους πιο καθοριστικούς παράγοντες είναι η έλλειψη αγωγής του πολίτη και η πολύ μικρή ανάγνωση και πληροφόρηση σχετικά με το κείμενο στις θεματικές και τους τομείς, όπως στα σχολεία, στα κέντρα επαγγελματικής κατάρτισης και στις οργανώσεις που βρίσκονται στη Χιλή εν γένει. Η γνώση επί του προτεινόμενου Συντάγματος δεν ήταν άμεση ως προς το κείμενο, διαμεσολαβήθηκε από τα μέσα ενημέρωσης, τα δίκτυα και την πολιτική ελίτ.
Ένας άλλος παράγοντας που πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικός είναι η τεράστια αστάθεια που βιώνουμε σήμερα σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, η κρίση της δημόσιας ασφάλειας, ο πληθωρισμός, η βία στην Αραουκανία, η μετανάστευση, η διακίνηση ναρκωτικών κ.λπ. Είναι ένας από τους παράγοντες που πρέπει να ληφθούν υπόψη, καθώς πολλές από τις ψήφους απόρριψης χαρακτηρίζονται από την “απόρριψη” της κατάστασης που βιώνουμε σήμερα, και δεν καταλαβαίνουμε ότι πολλές από αυτές τις συγκρούσεις πιθανόν να επιδεινώνονται ακριβώς από την κοινωνική δομή που μας κυβερνά σήμερα, δηλαδή από το πλαίσιο που παρέχει το νεοφιλελεύθερο Σύνταγμα του 1980.
Μπροστά σε αυτό το συντριπτικό φαινόμενο, όλες οι δημοσκοπήσεις έπεσαν έξω, με μια απόρριψη που μοιάζει σχεδόν με ένα νέο και διαφορετικό “ξέσπασμα” του συντηρητισμού. Τι συνέπειες πιστεύεις ότι θα έχει;
Πρώτα απ’ όλα, δεν συμφωνώ καθόλου με τη δήλωση ότι πρόκειται για ένα είδος “έκρηξης” του συντηρητισμού. Ακριβώς λόγω των όσων είπα προηγουμένως, κατά τη γνώμη μου, αυτό αποτελεί ένα φαινόμενο που βρίσκεται πιο κοντά στη μεταπανδημική έλλειψη επικοινωνίας, στην κοινωνική αποσύνθεση, στο φόβο, στην έλλειψη πολιτικής αγωγής.
Επίσης, η πόλωση της πολιτικής ελίτ που τείνει να συμπαρασύρει τους ανθρώπους προς τους πόλους της είναι μια έκφραση της επιφανειακής και κορεσμένης εμπειρίας, στην οποία οι θέσεις διαμορφώνονται γρήγορα και συχνά χωρίς προβληματισμό και βάθος σκέψης.
Έχω μεγάλη πίστη στο γεγονός ότι, παρ’ όλα αυτά, σημειώνεται πρόοδος σε πολλούς τομείς, αναφέρομαι στα θέματα που εισήχθησαν σε αυτή τη συντακτική διαδικασία και τα οποία ήταν αδιανόητα πριν, ένα δημοκρατικό κράτος με δικαιώματα, ισοτιμία, παρουσία των ιθαγενών πληθυσμών και πολλά άλλα, τα οποία αποτελούν πλέον μέρος μιας οριζόντιας συμφωνίας και στα οποία δεν θέλουμε να κάνουμε πίσω.
Μήπως λοιπόν αυτό το στάδιο της διαδικασίας μας αφήνει με μια πιο συντηρητική κοινωνία; Δεν το νομίζω. Το γεγονός ότι το κείμενο αυτό απορρίφθηκε δεν είναι συνώνυμο του συντηρητισμού. Αυτό για το οποίο σαφώς δεν είμαστε έτοιμοι είναι ένα μεγάλο άλμα προς τα εμπρός ως κοινωνία που έρχεται σε ρήξη με τον κυρίαρχο ατομικισμό και αναλαμβάνει το ρίσκο μιας αλληλέγγυας, οικολογικής, χωρίς αποκλεισμούς, αποκεντρωμένης και συμμετοχικής δημοκρατικής περιπέτειας. Θα πρέπει να κάνουμε ένα βήμα τη φορά, όπως φαίνεται, ένα βήμα τη φορά.
Πώς προβλέπετε τη συνέχιση της διαδικασίας συνταγματικού μετασχηματισμού στη Χιλή;
Νομίζω ότι έχει ξεκινήσει και κανείς δεν μπορεί να τη σταματήσει. Υπάρχει εθνική συναίνεση για την ανάγκη συνταγματικού μετασχηματισμού. Δυστυχώς, αυτή τη στιγμή, το πώς θα συνεχιστεί είναι στα χέρια της ελίτ. Ας μην ξεχνάμε ότι ο λαός της Χιλής, όχι όλος παρεμπιπτόντως, έχει αποδείξει ότι είναι ικανός να ξεσπάσει και να δημιουργεί απροσδόκητες ανατροπές.
Επομένως, έχω εμπιστοσύνη στη διαδικασία, αν και είναι πολύ νωρίς για να δούμε τα μηνύματα από όλους τους τομείς. Απλά χωνεύουμε τα αποτελέσματα και από τις δύο πλευρές. Νομίζω ότι είναι καιρός να αποδεχθούμε την αποτυχία μιας επιλογής, να ανασυνθέσουμε, να προσαρμόσουμε τις προσδοκίες και να αναζητήσουμε μια καλύτερη ανάγνωση αυτών των αποτελεσμάτων, τα οποία είναι κατηγορηματικά, αλλά προφανώς πολύ γενικά και υπό αυτή την έννοια τυφλά απέναντι στις πραγματικές ανάγκες και απόψεις του κυρίαρχου λαού για συγκεκριμένα ζητήματα.
Είμαστε μια νέα κοινωνία και πρέπει να σημειώσουμε μεγάλη πρόοδο στον τρόπο με τον οποίο αλληλεπιδρούμε και συμμετέχουμε στην κοινωνική πολιτική διαδικασία. Αυτή, πιστεύω, είναι η μεγάλη πρόκληση: ο διάλογος, η ακρόαση, η επικύρωση της διαφορετικότητας. Και μένω με το ερώτημα, μήπως αυτή η υβριδική επιλογή της αντικατάστασης της Συντακτικής Συνέλευσης από μια Συνταγματική Σύμβαση είναι και ήταν εμπόδιο για μια πραγματική εθνική συμφωνία;
