Στις 4 Σεπτεμβρίου, η Χιλή θα ψηφίσει για την έγκριση του κειμένου του νέου Συντάγματος. Αυτό το ιστορικό γεγονός αγνοείται σε μεγάλο βαθμό ή παρακολουθείται ελάχιστα από τα μέσα ενημέρωσης, ιδίως τα ευρωπαϊκά μέσα ενημέρωσης.
Μιλήσαμε γι’ αυτό με τον Τόμας Χιρς, βουλευτή με το κόμμα Acción Humanista και, πάνω απ’ όλα, έναν πολιτικό ακτιβιστή που έχει παρακολουθήσει το όλο θέμα του Συντάγματος.
Οι ανθρωπιστές έβαζαν πάντα την ανάγκη για ένα νέο Σύνταγμα στη Χιλή στην κορυφή των αιτημάτων τους. Τόμας, θα μπορούσες να κάνεις μια σύντομη περίληψη για το πώς φτάσαμε σε αυτό το δημοψήφισμα;
Αυτό το δημοψήφισμα είναι το αποτέλεσμα ενός μακροχρόνιου αγώνα του λαού της Χιλής, διαφόρων κοινωνικών οργανώσεων και πολιτικών κομμάτων. Για πολλούς προέρχεται από το κοινωνικό ξέσπασμα της 18ης Οκτωβρίου 2019, ωστόσο ξεκίνησε πολύ νωρίτερα. Ήδη όταν το Σύνταγμα της δικτατορίας εγκαθιδρύθηκε με αίμα και φωτιά το 1980, αρχίσαμε να οργανώνουμε και να επισπεύδουμε τα διάφορα κοινωνικά κινήματα και πολιτικά κόμματα για να έχουμε ένα δημοκρατικό σύνταγμα. Άλλωστε, αυτή ήταν μια από τις δεσμεύσεις της πρώτης κυβέρνησης μετά, να βάλει τέλος στο Σύνταγμα του 1980, η οποία δεν τηρήθηκε.
Στην περίπτωσή μας, για εμάς τους ανθρωπιστές ήταν πάντα ένα από τα θεμελιώδη αιτήματα για τα οποία προσπαθούσαμε να επισπεύσουμε- γι’ αυτό όταν ήμουν υποψήφιος για την προεδρία, κάναμε εκείνη τη χειρονομία που έμεινε χαραγμένη στη μνήμη της Χιλής, πετώντας το Σύνταγμα του Πινοσέτ στα σκουπίδια. Και αυτή η πράξη, η οποία σκανδάλισε ορισμένους ισχυρούς και εκείνους που αποτελούσαν μέρος της πολιτικής, οικονομικής και στρατιωτικής ελίτ της χώρας μας, είχε βαθιά επίδραση στο λαό μας.
Αυτή η κινητοποίηση συνεχίστηκε για δεκαετίες, μέχρι που μετά το ξέσπασμα του Οκτώβρη του 2019, ως ένας τρόπος να δοθεί κατεύθυνση και να διοχετευθούν τα πολύ διαφορετικά κοινωνικά αιτήματα, φτάσαμε σε μια βεβαιότητα ότι το ζήτημα εδώ δεν ήταν να διορθώσουμε μία ή δύο πτυχές της ισχύουσας νομοθεσίας, αλλά να πάμε στην καρδιά του μοντέλου και αυτό σήμαινε να υποθέσουμε ότι ζούμε εδώ και δεκαετίες κάτω από ένα σύνταγμα που είναι βαθιά αντιδημοκρατικό τόσο στην προέλευσή του όσο και στο περιεχόμενό του, που δεν εγγυάται κανένα δικαίωμα, που καθιερώνει βάναυσες διαφορές μεταξύ μιας μικρής μειοψηφίας και των μεγάλων πλειοψηφιών της χώρας. Τότε ήταν που επιτεύχθηκε μια συμφωνία για να προχωρήσουμε προς ένα νέο σύνταγμα που θα έχει γραφτεί σε καιρό δημοκρατίας. Εκλέχθηκε συνταγματική συνέλευση για να συντάξει πρόταση για ένα χρόνο και είναι αυτή η πρόταση που θα ψηφιστεί στις 4 Σεπτεμβρίου με δύο επιλογές: Εγκρίνω ή απορρίπτω. Έτσι, σε ένα αρχικό δημοψήφισμα, το 80% των ψηφοφόρων ψήφισε υπέρ ενός νέου Συντάγματος και το ίδιο 80% ψήφισε υπέρ του να συνταχθεί από μέλη της Συνέλευσης που εκλέχθηκαν για το σκοπό αυτό και όχι από βουλευτές. Έτσι άρχισαν οι εργασίες αυτής της Συνέλευσης, της πρώτης στον κόσμο που είναι πλήρως ισότιμη, με 50% άνδρες και 50% γυναίκες, με ευρεία συμμετοχή εκπροσώπων των 11 ιθαγενών λαών και με σημαντική παρουσία ανεξάρτητων.
Αν το προτεινόμενο κείμενο εγκριθεί, αρχίζει η διαδικασία εφαρμογής του νέου συντάγματος και η δημιουργία των εκατοντάδων νόμων που πρέπει να εφαρμοστούν για να γίνει πραγματικότητα- αν απορριφθεί, το Σύνταγμα της δικτατορίας διατηρείται τυπικά- αλλά υπάρχει ήδη συμφωνία ότι η λαϊκή εντολή είναι η σύνταξη ενός νέου συντάγματος και το ισχύον, αν και νομικά εξακολουθεί να ισχύει, είναι ήδη νεκρό πολιτικά και στις καρδιές των Χιλιανών. Ως εκ τούτου, ακόμη και αν το κείμενο απορριφθεί στο δημοψήφισμα, θα προωθήσουμε τη δημιουργία ενός νέου συνεδρίου για την παρουσίαση ενός νέου σχεδίου που θα μπορεί να εγκριθεί.
Αλλά φυσικά, ελπίζουμε και είμαστε πεπεισμένοι ότι θα εγκριθεί, οπότε θα έχουμε ένα νέο σύνταγμα από τις 4 Σεπτεμβρίου.
Το νέο σύνταγμα της Χιλής έχει χαρακτηριστεί ως πρωτοποριακό και επαναστατικό. Ποια πιστεύεις ότι είναι τα πιο σημαντικά σημεία αυτού του νέου συντάγματος;
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι αυτό το νέο σύνταγμα είναι απολύτως πρωτοποριακό και επαναστατικό, διότι όχι μόνο βάζει τέλος σε ένα σύνταγμα που δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια της δικτατορίας, το οποίο, όπως έχουμε ήδη πει, είναι αντιδημοκρατικό ως προς την προέλευση και το περιεχόμενό του, αλλά κυρίως διότι μας επιτρέπει να αντιμετωπίσουμε τις προκλήσεις του 21ου αιώνα με έναν νέο και καλύτερο τρόπο. Στο Σύνταγμα αυτό ενσωματώνονται τα δικαιώματα της φύσης, και πιστεύω ότι είναι η πρώτη φορά στον κόσμο που αυτό γίνεται με αυτόν τον τρόπο- ενσωματώνεται η προστασία των άλλων ειδών, αναγνωρίζοντάς τα ως αισθανόμενα όντα, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στη φροντίδα για το περιβάλλον και στην αναγνώριση της κλιματικής κρίσης που βιώνουμε, η οποία ενσωματώνεται ως μία από τις προκλήσεις που πρέπει να αντιμετωπιστούν.
Πρόκειται για ένα σύνταγμα που από το πρώτο έως το τελευταίο άρθρο εγγυάται, προστατεύει, ενθαρρύνει και προωθεί την ισότητα των φύλων, τα δικαιώματα της σεξουαλικής ποικιλομορφίας και της διαφορετικότητας και ενσωματώνει τα δικαιώματα των τρανσέξουαλ, θέματα που δεν είχαν συμπεριληφθεί ποτέ στο παρελθόν.
Το νέο Σύνταγμα ορίζει τη Χιλή ως μια πολυεθνική χώρα στην οποία αναγνωρίζονται οι 11 αρχικοί ιθαγενείς πληθυσμοί της χώρας μας: αυτό είναι κάτι εντελώς νέο- ένα σύνταγμα στο οποίο το νερό αποκαθίσταται ως κοινό αγαθό που δεν μπορεί ποτέ να ιδιωτικοποιηθεί- το ίδιο ισχύει και για τη θάλασσα, για τους φυσικούς πόρους. Από την άλλη πλευρά, ενσωματώνει την άμεση συμμετοχική δημοκρατία με λαϊκή νομική πρωτοβουλία, ανάκληση εντολής, λαϊκή ανάκληση νόμου, κοινοτικά δημοψηφίσματα. Με άλλα λόγια, το κράτος διαμορφώνεται με άμεση συμμετοχή των πολιτών στις πολιτικές υποθέσεις.
Και είναι ένα σύνταγμα που εγγυάται τα κοινωνικά δικαιώματα με πολύ σημαντικό τρόπο: το άρθρο 1 ορίζει τη Χιλή ως κοινωνικό και δημοκρατικό κράτος δικαίου, πολυεθνικό, διαπολιτισμικό, περιφερειακό και οικολογικό. Πιστεύω ότι αυτό το άρθρο συνθέτει με πολύ βαθύ τρόπο μια δομική πολιτισμική αλλαγή στη χώρα μας και γι’ αυτό μας δίνει τόση ελπίδα να προχωρήσουμε προς την οικοδόμηση μιας πιο δίκαιης, πιο δημοκρατικής, πιο συμμετοχικής, πιο αποκεντρωμένης χώρας με περισσότερα δικαιώματα για όλους.
Υπάρχουν αναφορές για δημοσκοπήσεις που δίνουν ένα αβέβαιο αποτέλεσμα υπέρ της έγκρισης: ποια είναι η εντύπωσή σου από την καθημερινή σου δράση στην προεκλογική εκστρατεία;
Πράγματι, οι δημοσκοπήσεις συνεχίζουν να δίνουν ένα αποτέλεσμα στο οποίο κερδίζει η απόρριψη. Ωστόσο, τις τελευταίες εβδομάδες έχουμε δει μια αλλαγή στην τάση και η έγκριση αυξάνεται κάθε εβδομάδα κατά δύο ή τρεις μονάδες και νομίζω ότι στις δημοσκοπήσεις την επόμενη ή μεθεπόμενη εβδομάδα θα δούμε έναν θρίαμβο υπέρ της έγκρισης. Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι η έγκριση θα κερδίσει στις 4 Σεπτεμβρίου, διότι υπάρχει μια τεράστια πλειοψηφία Χιλιανών που θέλουν ένα νέο σύνταγμα, που να εγγυάται όλα αυτά τα δικαιώματα.
Ωστόσο, αυτό που συνέβη κατά τη διάρκεια αυτών των μηνών ήταν μια βίαιη εκστρατεία από τη δεξιά πτέρυγα που διέδωσε ψεύτικες ειδήσεις, ψευδείς πληροφορίες, χειραγώγηση της πληροφόρησης με τον έλεγχο που έχουν σε όλα τα μέσα ενημέρωσης, τα τηλεοπτικά κανάλια, τις εφημερίδες, τους ραδιοφωνικούς σταθμούς, ακόμη και μέσω των κοινωνικών δικτύων, με εκστρατείες πολλών εκατομμυρίων δολαρίων, στις οποίες προπάντων κρίνουν ακατάλληλη την πρόταση βασιζόμενοι σε ψευδείς πληροφορίες, απόλυτες ψευδείς πληροφορίες: ότι θα τους πάρουν τα σπίτια, ότι θα απαλλοτριωθούν τα συνταξιοδοτικά τους ταμεία, ότι οι ιθαγενείς θα ελέγχουν τη δικαιοσύνη- εν ολίγοις, ένα απίστευτο πλήθος ψεμάτων, τα οποία όμως σε πολλές περιπτώσεις έχουν διαποτίσει το κοινό και έχουν δημιουργήσει φόβο, αβεβαιότητα, αμφιβολία, και αυτό είναι που κατά την προηγούμενη περίοδο αποτυπώθηκε σε μια ενδεχόμενη μεγαλύτερη ψήφο υπέρ της απόρριψης. Αλλά είναι σαφές ότι αυτή η τάση αντιστρέφεται, διότι τον τελευταίο μήνα οι δυνάμεις υπέρ της έγκρισης βγήκαν μαζικά στους δρόμους, με πολύ κόσμο, για να βγουν στις γειτονιές και να μιλήσουν με τους ανθρώπους. Κάνουμε μια εκστρατεία που ονομάζεται “δύο εκατομμύρια πόρτες για την έγκριση”, μιλώντας σε οικογένειες- πράγματα που όσοι είναι υπέρ της απόρριψης δεν μπορούν να κάνουν, διότι δεν έχουν λαϊκή υποστήριξη.
Έτσι, αυτόν τον τελευταίο μήνα, όπως συνέβη και στην περσινή προεδρική αναμέτρηση, είμαστε σίγουροι ότι το αποτέλεσμα θα στραφεί υπέρ της έγκρισης.
Τι μπορούμε να κάνουμε, από τον υπόλοιπο κόσμο, για να υποστηρίξουμε αυτή τη συντακτική διαδικασία;
Νομίζω ότι η υποστήριξη που μπορούμε να λάβουμε από τον υπόλοιπο κόσμο είναι πολύ σημαντική: πρώτον, για να παρακινήσουμε τις χιλιανές κοινότητες που ζουν σε άλλες χώρες να συμμετάσχουν, να ψηφίσουν, να είναι παρούσες: αυτό το νέο σύνταγμα σημαίνει επίσης καλύτερες συνθήκες γι’ αυτές- δεύτερον, για να βοηθήσουμε στη διάδοση του κειμένου και σε άλλες χώρες- τρίτον, για να εκφράσουμε την υποστήριξή μας για την έγκριση και για όσους από εμάς αγωνίζονται σθεναρά για την έγκριση μέσω των δικτύων.
Νομίζω ότι αυτές είναι τουλάχιστον κάποιες πολύ συγκεκριμένες δράσεις που μπορούν να πραγματοποιηθούν σε άλλες χώρες και που θα βοηθούσαν αναμφίβολα πολύ στην εκστρατεία για ένα νέο σύνταγμα στη χώρα μας.
Μετάφραση από τα αγγλικά: Pressenza Athens
