Η τελευταία έκθεση του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου για την Ισότητα των Φύλων (EIGE) για τον εξουσιαστικό έλεγχο και την ψυχολογική βία στις χώρες μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αποδεικνύει πως ο επιπολασμός τους είναι ιδιαίτερα υψηλός. Όμως, αυξημένα μέτρα ποινικοποίησης έχουν αρχίσει να εφαρμόζονται και θα πρέπει να γίνουν περισσότερα.
Τι είναι ο εξουσιαστικός έλεγχος και η ψυχολογική βία; Οι ακόλουθοι ορισμοί χαρακτηρίζουν τη φύση των δύο μορφών κακοποίησης:
• Ο εξουσιαστικός έλεγχος ορίζεται ως «μια στρατηγική πορεία καταπιεστικής συμπεριφοράς που χαρακτηρίζεται συνήθως από συχνή, αλλά χαμηλού επιπέδου σωματική κακοποίηση και σεξουαλικό εξαναγκασμό σε συνδυασμό με τακτικές εκφοβισμού, υποτίμησης, απομόνωσης και ελέγχου των θυμάτων» (Stark, 2013: 18).
• Η Σύμβαση του Συμβουλίου της Ευρώπης για την πρόληψη και την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών και της ενδοοικογενειακής βίας (Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης) (άρθρο 33) ορίζει την ψυχολογική βία ως «κάθε εσκεμμένη συμπεριφορά που βλάπτει σοβαρά την ψυχολογική ακεραιότητα ενός άλλου ατόμου μέσω εξαναγκασμού ή απειλών».
Δεδομένα από τον Οργανισμό Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της ΕΕ (FRA) κατέδειξαν ότι, σε ολόκληρη την ΕΕ, το 44% των γυναικών έχουν υποστεί ψυχολογική βία από σύντροφο κατά τη διάρκεια της ζωής τους.
Το EIGE συνιστά την ειδική, ρητή και ολοκληρωμένη αντιμετώπιση της ψυχολογικής βίας ως αυτοτελούς φαινομένου. Ζητεί επίσης να συμπεριληφθεί μια ψηφιακή διάσταση στο πλαίσιο πρόληψης και αντιμετώπισης που στοχεύει στα θύματα διαδικτυακής κακοποίησης – καθώς και να διασφαλιστεί ότι οι πρακτικές προσεγγίζουν τις ομάδες που διατρέχουν τον μεγαλύτερο κίνδυνο και σε όσες έχουν πρόσθετες ανάγκες.
Στην έρευνα του EIGE, οι νεότερες γυναίκες (κάτω των 30 ετών), οι γυναίκες με αναπηρία ή παθήσεις, οι μη ετεροφυλόφιλες γυναίκες και οι γυναίκες με μεταναστευτικό υπόβαθρο, βιώνουν ψυχολογική βία σε υψηλότερο ποσοστό από τον γενικό πληθυσμό.
Οι επιπτώσεις της ψυχολογικής βίας και του εξουσιαστικού ελέγχου είναι βαθιά ριζωμένες στις γυναίκες θύματα, όπου ο κίνδυνος αυτοκτονίας, κατάθλιψης και διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD) είναι ιδιαίτερα διαδεδομένος.
Επιπρόσθετα, ο αρνητικός αντίκτυπος στα παιδιά των θυμάτων μπορεί να είναι έντονος και θα μπορούσε να οδηγήσει σε αυξημένο κίνδυνο θυματοποίησης και διάπραξης κακοποίησης αργότερα κατά την ενηλικίωση.
Στις μέρες μας, την εποχή της ψηφιακής κυριαρχίας, αρκετά κράτη μέλη λαμβάνουν υπόψη τον ψυχολογικό αντίκτυπο της βίας στον κυβερνοχώρο. Στην Ιταλία, η χρήση ηλεκτρονικών επικοινωνιών αποτελεί επιβαρυντική συνθήκη για παρενοχλητική παρακολούθηση (stalking) και, στη Γαλλία για τη σεξουαλική παρενόχληση. Στην Αυστρία, η διαδικτυακή παρενοχλητική παρακολούθηση αναφέρεται συγκεκριμένα ως μορφή παρενοχλητικής παρακολούθησης στον ποινικό κώδικα.
Διαδικτυακή παρενοχλητική παρακολούθηση (cyber stalking): η διαδικτυακή παρακολούθηση, συγκέντρωση πληροφοριών και επαναλαμβανόμενη, παρενοχλητική επικοινωνία με το θύμα, χωρίς τη συναίνεσή του.
Η καταπολέμηση του εξουσιαστικού ελέγχου και της ψυχολογικής βίας συνοδεύεται από μυριάδες προκλήσεις, δεδομένων των εμποδίων για την αποτελεσματική πρόληψη. Για το 28% των επαγγελματιών που ερωτήθηκαν από το EIGE, η έλλειψη γνώσεων σχετικά με την ψυχολογική βία παραμένει το σημαντικότερο εμπόδιο για την πρόληψη. Ως αποτέλεσμα, τα θύματα εξουσιαστικού ελέγχου και ψυχολογικής βίας είναι απρόθυμα να αναφέρουν τις εμπειρίες τους.
Από νομική άποψη, στα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ η ψυχολογική βία διώκεται βάσει ποινικών αδικημάτων που δεν αφορούν ειδικά το ενδοοικογενειακό πλαίσιο ή το πλαίσιο της συντροφικής σχέσης. Η Δανία, η Ισπανία, η Γαλλία, η Ουγγαρία και η Ιρλανδία έχουν εφαρμόσει συγκεκριμένα ποινικά αδικήματα για την ψυχολογική βία ή τον εξουσιαστικό έλεγχο, και μόνο η Δανία και η Ιρλανδία χρησιμοποιούν τον όρο του εξουσιαστικού ελέγχου στη νομοθεσία.
Διαβάστε ολόκληρη την Έκθεση του EIGE: Combating coercive control and psychological violence against women in the EU Member States
