Το Σωματείο Υποστήριξης Διεμφυλικών (ΣΥΔ) είναι το επίσημο όργανο των τρανς προσώπων στην Ελλάδα. Ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 2010. Κύριοι σκοποί του είναι η προώθηση και υποστήριξη της ισονομίας, ισότητας και της ίσης μεταχείρισης των διεμφυλικών ατόμων, η αναγνώριση της κοινωνικής ταυτότητας φύλου, η αποπαθολογικοποίηση της ταυτότητας φύλου, η κατάργηση των διακρίσεων στον χώρο εργασίας, στην παροχή υπηρεσιών, στην υγεία και την κοινωνική ασφάλιση, στην στέγαση και γενικά σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής, για λόγους ταυτότητας φύλου, αλλά και η ανάπτυξη της αλληλεγγύης μεταξύ των διεμφυλικών ατόμων. Τον Οκτώβριο ο θάνατος της Μαρίνας Γαλανού, ιδρυτικού μέλους και επί σειρά ετών προέδρου του σωματείου, άφησε παγωμένη την τρανς κοινότητα και τους συμμάχους της. Το έργο της όμως χάραξε αδιαμφισβήτητα το αποτύπωμά του στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων της κοινότητάς της. Σε αυτή τη συνέντευξη η Μαριανέλλα Κλώκα συνομιλεί με την διευθύντρια του ΣΥΔ, Άννα Απέργη, για το παρόν και το μέλλον του τρανς ακτιβισμού στην Ελλάδα.
Αντιμετωπίζετε την πολύ μεγάλη απώλεια της προέδρου σας, Μαρίνας Γαλανού. Την ίδια στιγμή έχετε να αντιμετωπίσετε προκλήσεις διαχρονικές αλλά και νέες. Πώς καταφέρνετε ως σωματείο να ανταποκριθείτε και τι είδους βοήθεια χρειάζεστε αυτή την περίοδο;
Η Μαρίνα πέραν απ’ το ότι ήταν μία από τις σπουδαιότερες πολιτικές προσωπικότητες που έβγαλε αυτή η χώρα τα τελευταία χρόνια, πέραν από πρόεδρος του ΣΥΔ, για μένα ήταν ο άνθρωπός μου, ο ορισμός της οικογένειας και δε σου κρύβω ότι το συναίσθημα που ένιωσα όταν έκλεισε τα μάτια της ήταν το ίδιο με αυτό που ένιωσα όταν έχασα την μητέρα μου πριν από 20 χρόνια.. ένιωσα ότι ορφάνεψα.
Τώρα σε ό,τι αφορά το ΣΥΔ, θα σου μιλήσω με αλήθειες, δεν θα σου πω αυτά που λένε συνήθως, ότι άφησε πίσω της η Μαρίνα μία τεράστια κληρονομιά και ένα έργο – όντως τα άφησε και όχι αναίμακτα, έδωσε στην κυριολεξία την ίδια της τη ζωή – που δεν πρέπει να πάει χαμένο. Αν αύριο το ΣΥΔ έκλεινε (που κάποιοι πίστεψέ με θα χαίρονταν με αυτό), όλα όσα έκανε η Μαρίνα έχουν βρει τους στόχους τους.
Όμως μπορείς να σταματήσεις να αγωνίζεσαι για την ίδια σου την ύπαρξη; Αυτό λέγεται παραίτηση και ένα απ’ τα πολλά που μάθαμε από τη Μαρίνα, είναι να μην παραιτούμαστε από τίποτε και για κανένα, πόσο μάλλον από την ίδια μας τη ζωή.
Η αλήθεια είναι όμως ότι είναι πολύ δύσκολο να υψώνεις το κεφάλι, να σηκώνεις τα μανίκια και να συνεχίζεις τον αγώνα. Κι όχι μόνο να τον συνεχίζεις, αλλά να πατάς στην κυριολεξία γκάζι για να προλάβεις όλη τη δραστηριότητα και τις δράσεις του σωματείου που έτρεχαν και συνεχίζουν να τρέχουν σε τρελούς ρυθμούς και συνάμα να έχεις χάσει και τον άνθρωπό σου. Το πρώτο που έπρεπε να κάνουμε – και ακόμη το προσπαθούμε – είναι να ενδυναμώσουμε η μία την άλλη και ο ένας τον άλλο, ώστε να πατήσουμε ξανά στα πόδια μας.
Όπως γνωρίζεις το ΣΥΔ είναι μία καθαρά εθελοντική οργάνωση. Τα μέλη του δηλαδή δεν πληρώνονται από το σωματείο για τις εργασίες που προσφέρουν. Οπότε σίγουρα ένα από τα πρώτα, κύρια μελήματα είναι το να βρεθούν θέσεις εργασίας για τα μέλη μας, ώστε να μπορέσουν να συνεχίσουν να προσφέρουν και στο σωματείο. Το δεύτερο μέρος αφορά τα λειτουργικά έξοδα του γραφείου μας. Μέχρι και τον Σεπτέμβριο, είχαμε την οικονομική στήριξη του Ιδρύματος Μποδοσάκη, που για μας ήταν πολύτιμη γιατί μέσω αυτής καλύπταμε το ενοίκιο του γραφείου του ΣΥΔ αλλά και τρόφιμα – είδη πρώτης ανάγκης για 25 τρανς πρόσωπα που βρίσκονται σε αδυναμία. Τώρα εδώ και 3 μήνες είμαστε στον αέρα.
Υπάρχουν συνέπειες από την πανδημία που πλήττουν ειδικότερα τα μέλη της τρανς κοινότητας και με ποιον τρόπο τις αντιμετωπίζετε;
Εδώ και δύο χρόνια ολόκληρη η ανθρωπότητα βρίσκεται αντιμέτωπη με μία πρωτόγνωρη αλλά και πολυεπίπεδη κρίση. Η υγειονομική αυτή κρίση της COVID-19, ήταν αναπόφευκτο να εξελιχθεί πολύ γρήγορα και σε μία οικονομική αλλά και πολιτιστική κρίση, που επηρεάζει αρνητικά τις πιο ευάλωτες κοινωνικά πληθυσμιακές ομάδες. Οι τρανς άνθρωποι, ως η πιο ευάλωτη ομάδα ανθρώπων, καταλαβαίνεις ότι είναι ακόμη πιο ευάλωτοι εν μέσω της πανδημίας.
Ένα μεγάλο πρόβλημα που αντιμετωπίζουμε τώρα με τα νέα μέτρα ελέγχου, είναι το θέμα των ταυτοποιήσεων. Όπως και εσύ ξέρεις από το 2017, ψηφίστηκε και είναι πλέον νόμος του κράτους η νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου. Η διαδικασία, όμως, είναι δικαστική που αυτό σημαίνει ότι είναι πάρα πολύ χρονοβόρα και κοστίζει πολλά χρήματα. Πάρα πολλά τρανς πρόσωπα, και λόγω του αποκλεισμού τους από τον χώρο της εργασίας, δεν έχουν την οικονομική δύναμη ανταπόκρισης στα δικαστικά έξοδα, ενώ κάποια άλλα που έχουν ξεκινήσει τη διαδικασία, δεν έχουν προλάβει κάνοντας χρήση του νόμου να μεταβάλλουν νομικά τα έγγραφά τους ως προς το όνομα και το φύλο στις αστυνομικές τους ταυτότητες. Αποτέλεσμα; Να παρουσιάζονται προβλήματα κατά τους ελέγχους στο θέμα της ταυτοπροσωπίας. Με το ΣΥΔ έχουμε καταγράψει πάρα πολλά περιστατικά αυτό το χρονικό διάστημα, στη διάσταση της μη αναγνώρισης της ταυτότητας φύλου τρανς προσώπων, ενώ σε κάποια από αυτά οι τρανς άνθρωποι κατηγορήθηκαν και ως «απατεώνες» και «πλαστογράφοι». Οι έλεγχοι ταυτοποίησης, όπως ξέρεις, δεν πραγματοποιούνται από αστυνομικές αρχές, αλλά από πολίτες, ιδιώτες, προς άλλους πολίτες. Αυτό σημαίνει αυτόματα ότι ο κάθε ιδιώτης που ελέγχει κάποιον άλλο, έχει πρόσβαση σε ευαίσθητα προσωπικά του δεδομένα. Όταν δε πρόκειται για έλεγχο σε τρανς πρόσωπο, σημαίνει ότι θα πρέπει να αποκαλύψει ανά πάσα ώρα και στιγμή – παρά τη θέλησή του – την ταυτότητα φύλου του, ότι είναι τρανς δηλαδή, με αποτέλεσμα να παραβιάζεται το δικαίωμα της ιδιωτικότητάς του. Σύμφωνα με τα έκτακτα μέτρα, δεν υπάρχει καμιά πρόβλεψη προστασίας των τρανς ανθρώπων ούτε λαμβάνονται οι ειδικές ανάγκες αυτής της πληθυσμιακής ομάδας, καθώς δεν έχουν θεσπιστεί θετικά μέτρα για την προστασία τους από τις διακρίσεις, αφού πλέον οι έλεγχοι δεν γίνονται από αρχές επιβολής νόμου (αστυνομία, δημοτική αστυνομία κλπ) αλλά από ιδιώτες πολίτες. Ήδη έχουμε κάνει συναντήσεις με πολιτικά πρόσωπα και έχουμε καταθέσει σχετικά Υπομνήματα, προκειμένου να βρούμε λύση στο πρόβλημα. Ελπίζω και εύχομαι σύντομα να έχουμε νεότερα.
Η φετινή ημέρα τρανς μνήμης, κατά την οποία μνημονεύονται παγκόσμια τα πρόσωπα που έπεσαν θύματα εξαιτίας της ταυτότητας φύλου τους, πλημμύριζε από συγκίνηση αλλά είχε και πολύ σημαντικές ειδήσεις. Ξεχωρίζουμε αυτή του Γενικού Γραμματέα Αντιμετώπισης της Φτώχειας, Γιώργου Σταμάτη, για τη δημιουργία ξενώνα για τα τρανς πρόσωπα που ζουν στο δρόμο, αντιμετωπίζουν ακραία φτώχεια ή βία. Πρόκειται για πάγιο αίτημα του ΣΥΔ;
Πράγματι ήταν μία είδηση, που μας έκανε πραγματικά να χαρούμε. Από την ίδρυση του σωματείου μας, όπως άλλωστε ορίζεται και στο καταστατικό μας, μία δέσμευση που είχε θέσει η Μαρίνα ήταν η δημιουργία ενός ξενώνα για τη στέγαση, τη σίτιση και γενικά την υποστήριξη των τρανς προσώπων που βρίσκονται σε αδυναμία, εξαιτίας του κοινωνικού αποκλεισμού τους. Εύχομαι αυτό το Έργο να προχωρήσει όχι μόνο γρήγορα, αλλά και με το σωστό τρόπο και να πλαισιωθεί φυσικά από τους κατάλληλους ανθρώπους, σε συνεργασία με την τρανς κοινότητα πάντα, ώστε και τα τρανς πρόσωπα που θα ωφεληθούν από αυτό να νιώσουν πρώτα απ’ όλα ασφάλεια. Δεν σου κρύβω όμως ότι όλα τα αυτά τα χρόνια που είχα την τιμή να είμαι στο πλευρό της Μαρίνας, έμαθα να κρατώ μικρό καλάθι, χωρίς όμως να χάνω την αισιοδοξία και την ελπίδα… αλίμονο αν τα χάναμε αυτά!
Άλλη μια είδηση ήταν η εκκίνηση σεμιναρίων σε ειρηνοδίκες για τις διακρίσεις που υφίστανται τα τρανς πρόσωπα στην Ελλάδα. Αυτό πώς προέκυψε και τι κενά επιθυμεί να καλύψει;
Μία από τις προτεραιότητες που έχει η Εθνική Επιτροπή για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΕΔΑ), είναι και το να αναπτύσσει πρωτοβουλίες για την ευαισθητοποίηση και την ενδυνάμωση όλων, πάνω σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Στο πλαίσιο αυτό λοιπόν, και έπειτα από πρόταση της Μαρίνας Γαλανού τον περασμένο Μάρτιο με την ιδιότητά της ως τακτικό μέλος της ΕΕΔΑ, αποφασίστηκε να προγραμματιστούν εκπαιδευτικές συναντήσεις – σεμινάρια στα Ειρηνοδικεία της χώρας με σκοπό την ενημέρωση, την εκπαίδευση και την ευαισθητοποίηση των Ειρηνοδικών για τη νομική αναγνώριση της ταυτότητας φύλου. Ήδη έχουν ανακοινωθεί τα δύο πρώτα σεμινάρια που θα υλοποιηθούν από την ΕΕΔΑ σε συνεργασία με το Ειρηνοδικείο Αθηνών, τα οποία θα πραγματοποιηθούν στις 9 και 10 Δεκεμβρίου. Είναι πολύ σημαντικό να αναφέρουμε ότι τα σεμινάρια αυτά προς του Ειρηνοδίκες, πραγματοποιούνται για πρώτη φορά στη χώρα μας. Από την ΕΕΔΑ θα συμμετέχουν με εισηγήσεις ο Γιάννης Ιωαννίδης, Δικηγόρος, Α΄ Αντιπρόεδρος της ΕΕΔΑ και ο Βασίλης Σωτηρόπουλος, Δικηγόρος, Νομικός Σύμβουλος του ΣΥΔ και μέλος της ΕΕΔΑ, ενώ από το Ειρηνοδικείο Αθηνών η Αικατερίνη Ζοβάνου, Πρόεδρος του Ειρ. Αθηνών, και οι Ειρηνοδίκες Νικήτας Βέλιας και Γιώργος Δελής. Σε αυτά τα εκπαιδευτικά σεμινάρια θα έχω την τιμή να συμμετέχω με εισήγηση και εγώ ως εκπρόσωπος του ΣΥΔ. Πραγματικά ευχαριστώ θερμά την ΕΕΔΑ που μου κάνει αυτή την τεράστια τιμή και φυσικά την διοίκηση του Ειρηνοδικείου Αθηνών. Η συμμετοχή μου στα σεμινάρια, πέραν του ότι θα εκπροσωπήσω την κοινότητά μου καταθέτοντας την εμπειρία μας για το θέμα, ξέρεις κουβαλά και ένα επιπλέον τεράστιο βάρος, γιατί εκπαιδεύτρια σε αυτά θα ήταν η Μαρίνα. Δεν με φοβίζει όμως αυτό, αν με ρωτάς, γιατί ξέρω ότι η Μαρίνα θα είναι εκεί μαζί μου!
Από παλαιότερο εργαστήρι της ΕΕΔΑ, από αριστερά η Μαρίνα Γαλανού, ο Βασίλης Σωτηρόπουλος και η Άννα Απέργη.
Η Μαρίνα ήταν μέλος της ΛΟΑΤΚΙ Επιτροπής Εθνικής Στρατηγικής για την ισότητα των ΛΟΑΤΚΙ+. Στις 29 Ιουνίου παρέδωσε πόρισμα μαζί με τα υπόλοιπα μέλη της Επιτροπής στον Πρωθυπουργό, Κ. Μητσοτάκη. Έχεις κάποια ενημέρωση πώς σκέφτεται η κυβέρνηση να το αξιοποιήσει;
Ήδη βλέπω να αξιοποιούνται κάποια σημεία του πορίσματος και ειλικρινά με χαροποιεί ιδιαίτερα. Πριν από λίγο καιρό μάθαμε ότι πολύ σύντομα θα ξεκινήσουν εκπαιδευτικά σεμινάρια προς τις Ομάδες ΔΙΑΣ και Άμεσης Δράσης, πάνω σε θέματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, συμπεριλαμβανομένων και των ΛΟΑΤΚΙ+ δικαιωμάτων, όπως άλλωστε ανακοίνωσε και δημόσια ο Υπουργός Προστασίας του Πολίτη. Μακάρι να υλοποιηθούν, αλλά να γίνουν σωστά, με τον τρόπο αλλά και τους ανθρώπους που πρέπει και με γνώμονα τις σύγχρονες πρακτικές στην κατεύθυνση του περιορισμού του στίγματος και της καταπολέμησης των διακρίσεων αλλά και της βίας. Η δημιουργία εκπαιδευτικών σεμιναρίων είναι άλλωστε και ένα πάγιο αίτημα του ΣΥΔ και όχι μόνο προς αστυνομικούς αλλά και γενικότερα προς δημοσίους υπαλλήλους. Βέβαια, εδώ να μην ξεχνάμε ότι το πρώτο εκπαιδευτικό σεμινάριο προς αστυνομικούς έγινε το 2015, έπειτα από μία πολύ σημαντική πρωτοβουλία του Συμβουλίου της Ευρώπης, σε συνεργασία με τον Συνήγορο του Πολίτη. Κεντρική εκπαιδεύτρια του διήμερου σεμιναρίου ήταν η Μαρίνα.
Επίσης, όπως μαθαίνω, προχωράει σιγά – σιγά και η άρση του αποκλεισμού των ΛΟΑΤΚΙ+ από την αιμοδοσία. Επίσης και αυτό ήταν μέσα στα πάγια αιτήματά μας. Μάλιστα το 2018, το ΣΥΔ συμμετείχε σε Επιστημονική Ομάδα Εργασίας του Υπουργείου Υγείας, με στόχο την πλήρη πρόσβαση των τρανς και ίντερσεξ προσώπων στον τομέα της υγείας. Στο πόρισμα, που υπάρχει το Υπουργείο Υγείας, υπάρχει και Σχέδιο Νόμου που συνέταξαν από κοινού η Μαρίνα Γαλανού με τον Βασίλη Σωτηρόπουλο. Στο άρθρο για την αιμοδοσία συγκεκριμένα αναφέρει ότι κάθε πρόσωπο μπορεί να συμμετέχει ελεύθερα στη δωρεά αίματος, αιμοπεταλίων ή άλλων παραγώγων αίματος χωρίς διάκριση λόγω σεξουαλικού προσανατολισμού, έκφρασης, ταυτότητας ή χαρακτηριστικών φύλου.
Ελπίζω, η κυβέρνηση να δει σιγά-σιγά και τα υπόλοιπα σημεία του πορίσματος και να προχωρήσει στις ανάλογες νομοθετικές αλλαγές, ώστε όλοι οι συνάνθρωποί μας, ανάμεσα σ’ αυτούς και τα ΛΟΑΤΚΙ+ πρόσωπα, να έχουν την επαρκή προστασία από την Πολιτεία και να έρθουν πιο κοντά στην ελευθερία. Εμείς θα είμαστε εδώ για να παρακολουθούμε, να χειροκροτούμε κάθε θετικό, αλλά και να καταγγέλλουμε κάθε παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων μας. Άλλωστε αυτή είναι η δουλειά μας.
Άννα, κάνε μια ευχή για το 2022..
Να πάψουμε να είμαστε ανθρωποφάγοι και να δοκιμάσουμε να φάμε και λίγο πίτσα πεπερόνι… Αγάπη, τίποτε άλλο!
