Η 37χρονη πρώην διευθύντρια προϊόντος του Facebook, έχοντας δει το «τέρας» των Big Tech εκ των έσω, προσπαθεί να κινητοποιήσει κράτη και θεσμούς να λάβουν τα απαραίτητα μέτρα για την προστασία των προσωπικών δεδομένων δισεκατομμυρίων χρηστών.

Γράφει η Μαργαρίτα Βεργολιά για την Εφημερίδα των Συντακτών

«Ποτέ δεν ήθελα να γίνω πληροφοριοδότης, όμως κινδύνευαν ζωές», είπε στον βρετανικό Observer η Φράνσις Χάουγκεν καθώς έφτιαχνε τις βαλίτσες της για μια νέα ειδική αποστολή, αυτή τη φορά επί ευρωπαϊκού εδάφους.

Από το Λονδίνο στη Λισαβόνα, στο Βερολίνο, την περασμένη Δευτέρα στις Βρυξέλλες και από εκεί την Τετάρτη στο Παρίσι, το μήνυμα που μετέφερε στη «γηραιά ήπειρο» η 37χρονη πρώην διευθύντρια προϊόντος του Facebook, πλέον μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος στις ΗΠΑ, ήταν επείγον και σαφές.

Καθώς η Ε.Ε. και η Βρετανία βρίσκονται αμφότερες στη διαδικασία θέσπισης νομοθεσίας για την ασφάλεια στο διαδίκτυο και τις ψηφιακές υπηρεσίες «θα χάσουν μια χρυσή ευκαιρία», όπως δήλωσε στους Financial Times, εάν δεν αντιμετωπίσουν το πρόβλημα αποφασιστικά.

Το πώς, το διευκρίνισε στις ακροάσεις της ενώπιον αρμόδιων επιτροπών του Ευρωκοινοβουλίου και της Βουλής των Κοινοτήτων. Οι νομοθεσίες που επεξεργάζονται πρέπει να ενισχυθούν, συμπεριλαμβάνοντας και τα ΜΜΕ, ανέφερε. Δεν θα πρέπει να επιτραπεί στις τεχνολογικές εταιρείες να μην αποκαλύπτουν εσωτερικά δεδομένα σε ρυθμιστικές αρχές και τρίτους ερευνητές, με το πρόσχημα του «εμπορικού απορρήτου». Πρέπει επίσης να απαγορευτεί η δημοσίευση στις πλατφόρμες τους κάθε είδους περιεχομένου που είναι επιβλαβές για τους χρήστες και όχι μόνο ό,τι χαρακτηρίζεται παράνομο.

Εξίσου σαφείς ήταν οι προειδοποιήσεις της ενώπιον του γαλλικού Κοινοβουλίου. Απουσία ρυθμιστικού πλαισίου, δήλωσε «εξαιρετικά ανήσυχη» για τα νέα σχέδια του Μαρκ Ζούκερμπεργκ για το λεγόμενα metaverse –μια εκδοχή εικονικής πραγματικότητας του διαδικτύου– λόγω προβλημάτων απορρήτου.

Ο ίδιος κάνει λόγο για «συντονισμένη προσπάθεια» ώστε «να δημιουργηθεί μια ψευδής εικόνα» για την εταιρεία του και αρνείται κάθε κατηγορία. Ακόμη και ότι η πρόσφατη μετονομασία του Facebook –του οποίου είναι ιθύνων νους, διευθύνων σύμβουλος και βασικός μέτοχος– σε Meta ήταν επί της ουσίας μια κίνηση αποπροσανατολισμού από τις πρόσφατες συγκλονιστικές αποκαλύψεις της Χάουγκεν για τις αθέμιτες και επικίνδυνες πρακτικές του τεχνολογικού κολοσσού του.

Εχουν περάσει εν τω μεταξύ σχεδόν δυο μήνες, χωρίς να ανοίξει στις ΗΠΑ ρουθούνι, από τότε η 37χρονη μηχανικός πληροφορικής από την Αϊόβα, με 15ετή θητεία στη Σίλικον Βάλεϊ και στέλεχος του Facebook μέχρι τον περασμένο Μάιο, διέρρευσε εσωτερικά έγγραφα στη Wall Street Journal (οι διαρροές συνεχίζονται μέχρι και σήμερα σε άλλα ΜΜΕ), μετέπειτα έκανε τις καταγγελίες δημόσια στο δίκτυο CBS και τελικά κατέθεσε ενώπιον υποεπιτροπής της αμερικανικής Γερουσίας.

Η Χάουγκεν μίλησε με στοιχεία –που έχει καταθέσει εδώ και καιρό στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ– για το πώς ο τεχνολογικός γίγαντας του Ζούκερμπεργκ βάζει συνειδητά το κέρδος πάνω από όλα, ασκεί τοξική επιρροή στους εφήβους, ευνοεί τη διάδοση της παραπληροφόρησης και του μίσους και εν κατακλείδι απειλεί τη δημόσια ασφάλεια και τη δημοκρατία παγκοσμίως.

Προ ημερών, το παράδειγμά της ακολούθησε –σύμφωνα με τη Washington Post– και δεύτερος μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος: ένας πρώην εργαζόμενος στο Facebook και μάλιστα στην ομάδα πολιτικής ακεραιότητας, όπου η Χάουγκεν ήταν διευθύντρια προϊόντος. Η δική του γραπτή κατάθεση στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ αφορά, σύμφωνα με το δημοσίευμα, τις πρακτικές της εταιρείας το 2017, μετά τον σάλο περί ρωσικής ανάμειξη στις αμερικανικές προεδρικές εκλογές του 2016.

«O άμεσος αντίκτυπος της ακρόασης Χάουγκεν στην τελική νομοθεσία της Ε.Ε. είναι ασαφής», σχολιάζει ο ευρωπαϊκός ιστότοπος Politico. Σε κάθε περίπτωση, η ίδια δηλώνει αποφασισμένη να συνεχίσει τον αγώνα της. Στον λογαριασμό που άνοιξε πρόσφατα στο Twitter δηλώνει «υπέρμαχος της δημόσιας εποπτείας των μέσων κοινωνικής δικτύωσης». Σχεδιάζει μάλιστα να ιδρύσει ΜΚΟ.

«Θα μπορούσαν να μου κάνουν φρικτά πράγματα», απάντησε στο Politico, όταν ρωτήθηκε εάν φοβάται την αντίδραση του Facebook. «Θα μπορούσαν, ξέρετε, να αμαυρώσουν το όνομά μου, να χρηματοδοτήσουν στρατούς τρολ, να με μηνύσουν». Προς το παρόν, συγκεντρώνει χρήματα μέσω crowdfunding προς στήριξη του Whistleblower Aid: έναν μη κερδοσκοπικό οργανισμό, που αναλαμβάνει την νομική εκπροσώπηση πληροφοριοδοτών, όπως έκανε και με την ίδια.

Το φως της δημοσιότητας βλέπουν εν τω μεταξύ διάφορα δημοσιεύματα για τη στήριξη που η Χάουγκεν λαμβάνει, με ορισμένα συντηρητικά ΜΜΕ στις ΗΠΑ να αφήνουν διάφορες αιχμές. Οπως για παράδειγμα ότι πλέον περιστοιχίζεται από Δημοκρατικούς: από τον πρώην αναπληρωτή εκπρόσωπο του Λευκού Οίκου επί προεδρίας Ομπάμα, Μπιλ Μπάρτον, που έχει αναλάβει τις δημόσιες σχέσεις της στις ΗΠΑ, έως τον καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου στο Χάρβαρντ και πρώην υποψήφιο για το προεδρικό χρίσμα των Δημοκρατικών, Λάρι Λέσιγκ, που τη συμβουλεύει αμισθί.

Ερωτήματα διατυπώνονται και για το πότε ακριβώς άρχισε και ποιο είναι το ύψος της οικονομικής στήριξης που της παρέχει ο ιδρυτής του eBay και επικριτής των πρακτικών και της ισχύος των Big Tech, Πιερ Ομιντιάρ. Η ίδια, μιλώντας στους New York Times, διευκρίνισε ότι έχει δεχτεί μόνο την κάλυψη ταξιδιωτικών και συναφών εξόδων από μη κερδοσκοπικές ομάδες, που υποστηρίζει ο Γαλλο-αμερικανός κροίσος.

Εχει εξάλλου, τόνισε, τους δικούς της πόρους. «Για το άμεσο μέλλον, είμαι καλά», ανέφερε η Χάουγκεν, «γιατί αγόρασα κρυπτονομίσματα την κατάλληλη στιγμή», δίνοντας λαβή σε ορισμένα δημοσιεύματα να αναρωτιούνται εάν αυτός είναι ο βασικός λόγος, πέρα από ένα πρόβλημα υγείας που αντιμετωπίζει, για να επιλέξει από τον περασμένο Μάρτιο το Πουέρτο Ρίκο –φορολογικό παράδεισο για επενδυτές σε κρυπρονομίσματα– ως νέο τόπο διαμονής.

Γιατί την επιλέξαμε

Πρώην στέλεχος του Facebook, νυν μάρτυρας δημοσίου συμφέροντος που έφερε στο φως τις «σκοτεινές» μεθόδους του τεχνολογικού κολοσσού, μετέφερε τον αγώνα της για διαφάνεια στις Big Tech αυτήν την εβδομάδα στην Ευρώπη, ευελπιστώντας ότι από εδώ μπορεί να γίνει, επιτέλους, μια καλή αρχή.