Αντιμέτωποι με την ανησυχητική τάση της επανεμφάνισης του προβλήματος της πείνας στον κόσμο, θέσαμε κάποια ερωτήματα στη Valeria Emmi* από την οργάνωση CESVI, σε μια προσπάθεια να κατανοήσουμε καλύτερα και να δώσουμε βάρος σε αυτό το σοβαρό υποτιμημένο πρόβλημα.

Ο Παγκόσμιος Δείκτης Πείνας (GHI), ή δείκτης πείνας, που κυκλοφόρησε τις τελευταίες ημέρες από τη CESVI, τεκμηριώνει μια υποχώρηση στον αγώνα κατά της πείνας παγκοσμίως και ειδικότερα σε ορισμένες περιοχές του πλανήτη. Θα μπορούσατε να μας πείτε τη γνώμη σας για το φαινόμενο και να μας επισημάνετε τα σοβαρότερα προβλήματα;

Ο Παγκόσμιος Δείκτης Πείνας 2021 – που δημοσιεύουμε για δέκατη έκτη συνεχή χρονιά – παρουσιάζει μια πολυδιάστατη μέτρηση της πείνας σε παγκόσμιο, περιφερειακό και εθνικό επίπεδο, βασισμένη σε τέσσερις δείκτες: υποσιτισμός, βρεφική καχεξία, βρεφική απίσχνανση και παιδική θνησιμότητα κάτω των πέντε ετών.

Η φετινή έκθεση επισημαίνει ότι η καταπολέμηση της πείνας αυτή τη στιγμή παρουσιάζει εμπόδια και σε ορισμένες περιπτώσεις οπισθοδρόμηση. Σύμφωνα με τις τρέχουσες προβλέψεις του Παγκόσμιου Δείκτη Πείνας, ο κόσμος συνολικά και 47 χώρες ειδικότερα δεν θα μπορέσουν να φτάσουν σε χαμηλό επίπεδο πείνας μέχρι το 2030, 28 από αυτές τις χώρες βρίσκονται στην Αφρική νότια της Σαχάρας, ενώ η οι υπόλοιπες είναι διάσπαρτες στις περιοχές της Νότιας Ασίας, της Δυτικής Ασίας και της Βόρειας Αφρικής, της Ανατολικής Ασίας και της Νοτιοανατολικής Ασίας, της Λατινικής Αμερικής και της Καραϊβικής. Η καταπολέμηση της πείνας βρίσκεται επικίνδυνα εκτός πορείας για το 2030.

Το 2020, 155 εκατομμύρια άνθρωποι βρίσκονταν σε κατάσταση σοβαρής επισιτιστικής επισφάλειας – σχεδόν 20 εκατομμύρια περισσότεροι από το προηγούμενο έτος. Παρά την καταστροφική πανδημία COVID-19, οι βίαιες συγκρούσεις παρέμειναν η κύρια αιτία της πείνας στον κόσμο. Οι ενεργές συγκρούσεις αυξάνονται και γίνονται όλο και πιο έντονες και επίμονες. Περισσότεροι από τους μισούς υποσιτισμένους ανθρώπους ζουν σε χώρες που πλήττονται από συγκρούσεις, βία ή αστάθεια.

Οι βίαιες συγκρούσεις επηρεάζουν σχεδόν κάθε πτυχή του συστήματος τροφίμων και ταυτόχρονα, η αυξημένη επισιτιστική ανασφάλεια μπορεί να συμβάλει σε βίαιες συγκρούσεις. Αν δεν επιλυθεί το πρόβλημα της επισιτιστικής επισφάλειας, θα είναι δύσκολο να οικοδομηθεί διαρκής ειρήνη και χωρίς ειρήνη υπάρχουν πολύ λίγες πιθανότητες να τερματιστεί η πείνα στον κόσμο.

Σε αυτά προστίθενται οι συνέπειες της κλιματικής αλλαγής που γίνονται όλο και πιο εμφανείς και επιβλαβείς. Η πανδημία COVID-19, η οποία μαινόταν το 2020 και το 2021 σε διάφορα μέρη του κόσμου, έδειξε πόσο πολύ είμαστε εκτεθειμένοι παγκοσμίως σε λοιμώξεις και τις επιπτώσεις τους στην υγεία και την οικονομία. Τρεις μεγάλες κρίσεις, λοιπόν, οι συγκρούσεις, η κλιματική αλλαγή και η COVID-19 εντείνονται και απειλούν να εξαλείψουν όλη την πρόοδο που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια στον αγώνα κατά της πείνας.

Σε επίπεδο ΜΜΕ, φαίνεται να υπάρχει έλλειψη ενδιαφέροντος για το πρόβλημα της πείνας που συνδέεται περισσότερο από οτιδήποτε άλλο με την καθημερινότητα, με διεθνή συνέδρια και άλλα παρόμοια. Πώς μπορεί να δοθεί συνέχεια και μεγαλύτερη προσοχή στη μεγαλύτερη αιτία θανάτου στον πλανήτη;

Το Ίδρυμα Cesvi συνεχίζει να παρακολουθεί αυτά τα ζητήματα, κοινοποιώντας την καθημερινή του εργασία μαζί με τους πληθυσμούς στα πιο εύθραυστα πλαίσια. Η πανδημία έχει σίγουρα στρέψει τα φώτα της δημοσιότητας στη διασύνδεση των προβλημάτων σε κάθε μέρος του πλανήτη και στη στενή σχέση μεταξύ υγείας, περιβάλλοντος, οικονομίας και κοινωνικών πολιτικών. Η σύνδεση μεταξύ αυτών των μεγάλων κρίσεων, της Covid-19, των συγκρούσεων και της κλιματικής αλλαγής με την πείνα στον κόσμο, τις πιο σοβαρές του αιώνα μας, θα πρέπει να αντιμετωπίζεται σε καθημερινή βάση και σε επίπεδο μέσων ενημέρωσης, αιτιολογώντας κατάλληλα τις ακόμα πολύ δειλές λύσεις που έχουν τεθεί σε εφαρμογή και τονίζοντας αυτά που πρέπει να εφαρμοστούν, δίνοντας κυρίως φωνή στην κοινωνία των πολιτών της οποίας οι χώροι διαλόγου σταδιακά συρρικνώνονται, δίνοντας τη θέση τους στα συμφέροντα των λίγων για θέματα που αφορούν όλους και όλα.

Η πανδημία έδειξε ότι ένα πρόβλημα μπορεί να αντιμετωπιστεί όταν γίνεται μεγάλη προσπάθεια. Φαίνεται προφανές ότι ο τρελός αριθμός των παιδιών που πεθαίνουν από την πείνα θα πρέπει να αντιμετωπίζεται με τον ίδιο τρόπο. Κατά τη γνώμη σας τι το εμποδίζει;

Η πανδημία εξακολουθεί να απαιτεί μεγάλη προσπάθεια γιατί επηρεάζει πολύ στενά τους πάντες, αν και με διαφορετικό τρόπο, όπως υγεία, δημόσια υγεία, οικονομία και κοινωνία. Ο συνεχώς αυξανόμενος υψηλός αριθμός βρεφικής θνησιμότητας φαίνεται στο βόρειο τμήμα του κόσμου να είναι κάτι μακρινό από το ίδιο, λιγότερο απτό. Ωστόσο, η πανδημία έχει προκαλέσει αύξηση της φτώχειας παντού και κατά συνέπεια και της πείνας. Αυτή η εμπειρία θα πρέπει να μας κάνει να σκεφτούμε περισσότερο τους εγγενείς δεσμούς μεταξύ των διαφορετικών κρίσεων που βιώνουμε και να ανοίξει περισσότερο χώρο σε έναν κοινοτικό προβληματισμό που υπερβαίνει τον προσωπικό ατομικιστικό.

Γνωρίζουμε ότι στο Νότο διεθνείς οργανισμοί, ΜΚΟ, ενώσεις και κυβερνήσεις αγωνίζονται ενάντια στα μοντέλα βιομηχανικής γεωργίας που έχουν καταστρέψει τις τοπικές οικονομίες διαβίωσης. Πόσο μεγάλο είναι το ενδιαφέρον για την επανένταξη των τοπικών καλλιεργειών, πόσο βάρος δίνεται σε ένα νέο μοντέλο εντόπιας γεωργίας;

Η σημασία της γεωργίας μικρής κλίμακας, των πληθυσμών και των οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών για τη διατήρηση των τοπικών παραδόσεων, την προστασία των αυτόχθονων πληθυσμών, είναι ζητήματα που περιλαμβάνονται στη διεθνή ατζέντα και στη συζήτηση, χωρίς ακόμη σαφή και αποτελεσματική στρατηγική.

Η συζήτηση επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό στα συστήματα τροφίμων μας: παραγωγή, συγκομιδή, μεταποίηση, μεταφορά, παροχή μέσων παραγωγής, χρηματοδότηση, διάθεση και κατανάλωση. Η ενίσχυση των συστημάτων τροφίμων για την αντιμετώπιση των επιπτώσεων των συγκρούσεων και της κλιματικής αλλαγής και ταυτόχρονα η διασφάλιση της επισιτιστικής και διατροφικής ασφάλειας είναι μία από τις συστάσεις που απευθύνει το Ίδρυμα Cesvi και οι διεθνείς οργανισμοί προς τις κυβερνήσεις και τους δωρητές.

Για να ανοίξει ο δρόμος για μια ριζική αλλαγή στα συστήματα τροφίμων μας, οι κυβερνήσεις πρέπει να παρακολουθήσουν ενεργά τη Σύνοδο Κορυφής των Ηνωμένων Εθνών για τα Συστήματα Τροφίμων που πραγματοποιήθηκε τον Σεπτέμβριο του 2021 και να επωφεληθούν από τις επερχόμενες ευκαιρίες – συμπεριλαμβανομένης της Διάσκεψης των Ηνωμένων Εθνών για την Κλιματική Αλλαγή του 2021 (COP 26) και της Διάσκεψης του Τόκιο για τη Διατροφή για την Ανάπτυξη την ίδια χρονιά – να ενισχύσουν τη δέσμευσή τους για την επίτευξη του στόχου Μηδενικής Πείνας επενδύοντας στη διατροφή και την ανθεκτικότητα σε εύθραυστα περιβάλλοντα που επηρεάζονται από συγκρούσεις, καθώς και στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής για τις οποίες ο κόσμος δεν έχει αναπτυχθεί πλήρως αποτελεσματικός μηχανισμός για την επιβράδυνσή τους, πολύ λιγότερο για την εξάλειψή τους.

Ποιες είναι οι προοπτικές που σχετίζονται επίσης με την έξοδο από την κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω πανδημίας; Και ποιοι πόροι θα ήταν απαραίτητοι όχι μόνο σε οικονομικό επίπεδο αλλά και σε επίπεδο έρευνας, ανθρώπινου δυναμικού, εθελοντικής πρωτοβουλίας;

Η έξοδος από την κατάσταση έκτακτης ανάγκης λόγω πανδημίας απαιτεί πρώτα από όλα η υγεία να αναγνωρίζεται ως κοινό αγαθό και να γίνονται σεβαστά, να προστατεύονται και να υποστηρίζονται τα δικαιώματα και οι ανάγκες των ανθρώπων που πλήττονται περισσότερο.

Η άρση των νομικών, οικονομικών, κοινωνικών και έμφυλων φραγμών που εμποδίζουν την πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη είναι απαραίτητη για κάθε επιτυχή απάντηση στον τομέα της υγειονομικής περίθαλψης και η διασφάλιση της ίσης πρόσβασης για όλους.

Για να επιτευχθεί αυτό, τα διεθνή πρότυπα ανθρωπίνων δικαιωμάτων πρέπει να μετατραπούν σε δράση και οι ηγέτες είναι υπεύθυνοι για την εφαρμογή των δεσμεύσεών τους και τη διασφάλιση της υγείας για όλους. Μεταξύ αυτών, είναι πλέον θεμελιώδους σημασίας να αρθούν οι φραγμοί στα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας. Είναι απαραίτητο να αναγνωριστεί ότι η τρέχουσα έρευνα και παραγωγή ιατρικών προϊόντων, συμπεριλαμβανομένων των εμβολίων, βασίζεται στην προστασία των εμπορικών μυστικών, των διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας και των μονοπωλίων που εμποδίζουν την ίση πρόσβαση και περιορίζουν τις δυνατότητες και την αποτελεσματικότητα της παγκόσμιας παραγωγής και διανομής για υψηλές τιμές των βασικών φαρμάκων, αυξάνοντας την ακραία ανισότητα και αφήνοντας πίσω τους φτωχότερους και πιο ευάλωτους.

Δεν πρόκειται μόνο για ηθική αποτυχία, αλλά και για αποτυχία της πολιτικής βούλησης και της προστασίας και προαγωγής της δημόσιας υγείας. Οι παγκόσμιες συμφωνίες για την αντιμετώπιση της πανδημίας πρέπει να είναι δίκαιες για όλους, να βασίζονται σε τεκμηριωμένα στοιχεία και όχι σε ατομική ικανότητα φερεγγυότητας.

* Η Valeria Emmi, οικονομολόγος με εξειδίκευση στην οικονομία της ανάπτυξης, ξεκίνησε και συντονίζει για την Cesvi τις δραστηριότητες υπεράσπισης σε στρατηγικά ζητήματα για την οργάνωση, τόσο στον ανθρωπιστικό όσο και στον αναπτυξιακό τομέα, πέραν των σχέσεων με θεσμούς και φορείς λήψης πολιτικών αποφάσεων σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο.

Για περισσότερα από δέκα χρόνια ασχολείται με τις κοινωνικές πολιτικές και τη διεθνή αναπτυξιακή συνεργασία όσον αφορά την διεκδίκηση δικαιωμάτων και ειδικότερα την επισιτιστική ασφάλεια και τη διατροφή, την προστασία των παιδιών και την καταπολέμηση της κακομεταχείρισης, με εξειδίκευση στις πολιτικές σε θέματα φύλου και την ενδυνάμωση των γυναικών.

Επιμελήτρια πολυάριθμων δημοσιεύσεων, συντονίζει ερευνητικές ομάδες και συνεργάζεται με Think Tanks. Εκπροσωπεί την Cesvi στους διάφορους συνασπισμούς της κοινωνίας των πολιτών και τα εθνικά και διεθνή θεματικά δίκτυα.

Μετάφραση από τα ιταλικά: Pressenza Athens