Μετά την Φουκουσίμα οι προπαγανδιστές της πυρηνικής βιομηχανίας παρέμεναν σιωπηλοί. Με την πρόσφατη άνοδο των τιμών ενέργειας είδαμε να δημοσιεύονται πολλά άρθρα, που ξανά διαφημίζουν ότι τα πυρηνικά εργοστάσια είναι η φθηνή οικονομική, αξιόπιστη λύση ενέργειας, υποβαθμίζοντας το θέμα της ασφάλειας που παλιά κυριαρχούσε. Υπήρξε μάλιστα και πρόταση κατασκευής πυρηνικού εργοστασίου στην Ελλάδα, στα βήματα του Ερντογάν, που ως γνωστόν κατασκευάζει πυρηνικά εργοστάσια, επειδή -όπως o ίδιος δήλωσε- επιθυμεί πυρηνικά όπλα.
Στην πραγματικότητα
1) Η πυρηνική ενέργεια παραμένει ακριβή ακόμη και σε χώρες όπως η Γαλλία στην οποία λειτουργούν πολλά γερασμένα πυρηνικά εργοστάσια. Σύμφωνα με το Πρακτορείο Πληροφοριών για την ενέργεια των ΗΠΑ, το μέσο κόστος παραγωγής πυρηνικής ενέργειας είναι περίπου 100$ ανά megawatt-hour. Συγκρίνετε αυτό με το 50$ ανά megawatt-hour της ηλιακής και 30 με 40$ ανά megawatt-hour για τις ανεμογεννήτριες. Ο οικονομικός όμιλος Lazard πρόσφατα δήλωσε ότι το κόστος των ανανεώσιμος πηγών είναι τώρα ίσο ή κάτω από το κόστος των παραδοσιακών πηγών ενέργειας, δηλαδή των ορυκτών καυσίμων και πολύ χαμηλότερο από την πυρηνική.
Αν και θεωρητικά τα υψηλά κόστη και ο μεγάλος χρόνος που απαιτείται για την κατασκευή των πυρηνικών εργοστασίων θα έπρεπε να είχαν υποχωρήσει, κατά το μισό αιώνα που αναπτύσσεται και αντίθετα με τις άλλες τεχνολογίες το κόστος της πυρηνικής ενέργειας ανεβαίνει συνεχώς. Ακόμη και οι υποστηρικτές της αναγνωρίζουν ότι ποτέ δεν θα ξαναγίνει ανταγωνιστική σε ένα περιβάλλον ελεύθερης αγοράς. Τόσο το Nuclear Energy Agency όσο και International Energy Agency κατέληξαν ότι αν και η πυρηνική ενέργεια είναι “αποδεδειγμένα πηγή χαμηλών εκπομπών Άνθρακα σαν παραγωγή ηλεκτρισμού”, η βιομηχανία της πρέπει να αντιμετωπίσει τα σοβαρά προβλήματα, που αφορούν το κόστος, την ασφάλεια και την διάθεση των αποβλήτων, αν θέλει να παίξει ρόλο στη μελλοντική- με κλιματικό έλεγχο- παραγωγή ενέργειας.
2) Τα καταστροφικά πυρηνικά ατυχήματα, αν και σπάνια, μπορούν να προκαλέσουν σε τεράστια επίπεδα, σωματικές και ψυχολογικές συνέπειες και η Ιατρική βεβαιώνει ότι οι καθυστερημένες συνέπειες της ραδιενέργειας ισχύουν. Κανένα τεχνολογικό σύστημα δεν είναι τέλειο, αλλά η τρωτότητα της πυρηνικής ενέργειας είναι υπερβολικά μεγάλη. Οι βελτιώσεις στο σχεδιασμό δε μπορούν να εξαλείψουν την πιθανότητα θανάσιμων καταρρεύσεων. Τέτοιες πιθανότητες είναι αποτέλεσμα εξαιρετικών καιρικών συνθηκών, γεωφυσικών συμβάντων, όπως σεισμοί, ηφαίστεια, και τσουνάμι (όπως αυτό που προκάλεσε την καταστροφή στη Fukushima); τεχνικά προβλήματα και τα αναπόφευκτα ανθρώπινα λάθη. Η ίδια η κλιματική αλλαγή εργάζεται κατά των πυρηνικών εργοστασίων αφού οι σοβαρή ξηρασία οδηγεί σε κλείσιμο των αντιδραστήρων, καθώς τα περιβάλλοντα ύδατα γίνονται πολύ ζεστά για να ψύξουν τον πυρήνα.
Οι Συνήγοροι της πυρηνικής ενέργειας κατά κανόνα υποβαθμίζουν τις καταστροφικές συνέπειες στη Fukushima και το Chernobyl. Επισημαίνουν ότι σχετικά λίγοι άμεσοι θάνατοι καταγράφηκαν σε αυτές τις δυο καταστροφές. Το χάος και στις δυο καταστροφές και η εξαιρετικά κακή διαχείριση της κρίσης από τις αρχές οδήγησε σε μεγάλη ανισότητα τις εκτιμήσεις. Αλλά ενημερωμένοι επιστημονικοί υπολογισμοί σε σχέση με το Chernobyl προβλέπουν μελλοντικούς θανάτους από Καρκίνους από δεκάδες χιλιάδες μέχρι μισό εκατομμύριο.
Μελέτες στο Chernobyl και τη Fukushima επίσης αποκαλύπτουν μια ψυχολογική αναπηρία από φόβο για την αόρατη μόλυνση. Αυτός ο φόβος κατέκλυσε τη Hiroshima και το Nagasaki, και οι άνθρωποι στη Fukushima επίπονα σχετίζουν την εμπειρία τους με εκείνη των βομβαρδισμένων με ατομικά όπλα πόλεων. Η κατάσταση στην Fukushima δεν είναι ακόμη ασφαλής. Αυτός ο φόβος κατέκλυσε και το Chernobyl, όπου υπήρξε τεράστιο κίνημα εξαναγκασμένης μετακίνησης πληθυσμού και όπου ολόκληρες περιοχές δηλητηριάστηκαν με ραδιενέργεια και παραμένουν ακατοίκητες.
3) Ο συνδυασμός πραγματικών και αναμενόμενων επιπτώσεων από τη ραδιενέργεια, ο φόβος της αόρατης μόλυνσης, συμβαίνει όπου χρησιμοποιήθηκε πυρηνική τεχνολογία, όχι μόνο στις πόλεις που βομβαρδίστηκαν με πυρηνικά όπλα και σε μεγάλα ατυχήματα, αλλά επίσης και στο Hanford, σε σχέση με τα απόβλητα Πλουτωνίου από την κατασκευή της βόμβας του Nagasaki, στα Rocky Flats, μετά από δεκάδες πυρηνικές κατασκευές, στις θέσεις πυρηνικών δοκιμών στη Nevada και οπουδήποτε οι στρατιώτες εκτέθηκαν σε ραδιενέργεια λόγων των πυρηνικών δοκιμών και στα Marshal islands, τόπο δοκιμών της υδρογονοβόμβας, όπου πρόσφατες μετρήσεις έδειξαν ότι ακόμη και σήμερα παραμένουν το πιο ραδιενεργό σημείο του πλανήτη.
4) Οι πυρηνικοί αντιδραστήρες εγείρουν επίσης το πρόβλημα των πυρηνικών αποβλήτων για τα οποία δεν έχει βρεθεί επαρκής λύση παρά της επιστημονικές και τεχνολογικές προσπάθειες επί μισό αιώνα. Ακόμη και όταν ένα πυρηνικό εργοστάσιο θεωρηθεί αναξιόπιστο και κλείσει, όπως έγινε με τον αντιδραστήρα Pilgrim στο Plymouth, ή κλείσει για οικονομικούς λόγους, όπως στο Vermont Yankee, τα συσσωρευμένα ραδιενεργά απόβλητα παραμένουν στο χώρο επικίνδυνα και πρακτικά αθάνατα. Σύμφωνα με την Nuclear Waste Policy Act, του 1982 οι ΗΠΑ προσπάθησαν να κατασκευάσουν ένα μόνιμο σταθμό απόθεσης πυρηνικών αποβλήτων 40 χρόνια αργότερα αυτό δεν έχει γίνει παρά τις αποτυχημένες προσπάθειες βαθύτατου ενταφιασμού στη Yuka, Νεβάδα. Επειδή δεν υπάρχει λύση τα πυρηνικά απόβλητα στην Ευρώπη μεταφέρονται μυστικά με τρένα μέχρι τα ιταλικά λιμάνια προς μεταφορά στην Αφρική, αλλά τις περισσότερες φορές βυθίζονται σκόπιμα στη Μεσόγειο κυρίως στην περιοχή του Ιονίου.
Μια λύση που δοκιμάστηκε ήταν η χρησιμοποίηση τους για την κατασκευή όπλων Απεμπλουτισμένου Ουρανίου, τα οποία παρά την ελάχιστη σχετικά δόση ραδιενέργειας προκάλεσαν προβλήματα υγείας στους Αμερικανούς στρατιώτες (Σύνδρομο του Κόλπου) και μόλυναν το περιβάλλον όπου χρησιμοποιήθηκαν τόσο που τελικά απαγορεύθηκαν και εγκαταλείφθηκαν.
5) Τον μεγαλύτερο κίνδυνο αποτελούν ο Πλουτώνιο και το Εμπλουτισμένο Ουράνιο, που λαμβάνονται από τους πυρηνικούς αντιδραστήρες και είναι η βάση κατασκευής πυρηνικών όπλων. Η τεχνολογία εμπλουτισμού Ουρανίου για τον εμπορικό αναλυτή μπορεί εύκολα να αναβαθμισθεί σε Ουρανίου για πυρηνική βόμβα. Όταν ο εμπορικός αντιδραστήρας βρίσκεται σε σχάση καυσίμου παράγει Πλουτώνιο, που καταλήγει σε υψηλά ραδιενεργά απόβλητα. Οπουδήποτε ξεκινά εκτεταμένο πρόγραμμα πυρηνικής ενέργειας υπάρχει πιθανότητα της κατασκευής πυρηνικών όπλων. Φυσικά αυτή η πιθανότητα κάνει τους πυρηνικούς αντιδραστήρες ελκυστικό στόχο για τρομοκράτες.
Τον Ιούλιο 2019 λειτουργούσαν 416 πυρηνικοί αντιδραστήρες στον κόσμο.
Αν η πυρηνική ενέργεια υιοθετηθεί σαν τεχνολογική λύση, όπως σήμερα προτείνεται, αυτός ο αριθμός θα πολλαπλασιασθεί και θα δημιουργήσει μια θανάσιμη ζώνη πυρηνικών κινδύνων. Είναι παράλογο το να απαλείψουμε αυτή την ανησυχία και να επιμένουμε μετά από πείρα άνω από μισού αιώνα ότι μια “τέταρτη γενιά” πυρηνικών εργοστασίων θα αλλάξει κάτι.
Οι συνήγοροι της πυρηνικής ενέργειας συχνά τη συγκρίνουν με τις εξαρτώμενες από τον Άνθρακα πηγές. Αλλά ο Άνθρακας δεν είναι το θέμα. Ήδη αποσύρεται από την παγκόσμια σκηνή. Η σωστή σύγκριση είναι μεταξύ πυρηνικής και ανανεώσιμων πηγών ενέργειας. Οι ανανεώσιμες είναι τμήμα μιας οικονομικής και ενεργειακής λύσης. Ήδη είναι διαθέσιμες πολύ πιο γρήγορα, ευρέως και φθηνότερα απ’ όσο προέβλεπαν οι ειδικοί και η αποδοχή τους από το κοινό είναι μεγάλη. Χρησιμοποιώντας ανανεώσιμες πηγές σε μια πρώτη φάση, θα ακολουθήσουν οι βελτιώσεις στην αποθήκευση ενέργειας, την ολοκλήρωση του δικτύου, μικρές συσκευές και ηλεκτροκινούμενα οχήματα. Η Πανδημία Covid19 μας δίδαξε ότι η παγκόσμια συνεργασία είναι εφικτή. Μπορούμε να κάνουμε ακόμη μια παγκόσμια προσπάθεια, που θα καταφέρει να κάνει τις ανανεώσιμες πηγές τρόπο ζωής για όλους.
Το φυσικό αέριο και η πυρηνική ενέργεια θα παίξουν μόνο μεταβατικό ρόλο, αλλά δεν είναι λογικό για δήθεν φθηνότερη λύση, να στοιχηματίζουμε τον πλανήτη σε μια τεχνολογία, που επίμονα δεν λειτούργησε σωστά και θέτει βαθύτατες απειλές στο σώμα και την ψυχή μας.
Συμπερασματικά τα πυρηνικά ΔΕΝ είναι η λύση διότι είναι:
- Υπερβολικά επικίνδυνα επειδή η ασφαλής μεταφορά και αποθήκευση των ραδιενεργών καταλοίπων είναι ανεπίλυτη με κίνδυνο καταστροφές τύπου Chernobyl & Fukushima.
- Υπερβολικά ακριβά. Το κόστος για το χτίσιμο, τη λειτουργία και την αποδόμηση είναι τεράστια και αυτός είναι ο λόγος που η παραγόμενη ενέργεια είναι από τις πλέον ακριβές.
- Πολύ καθυστερημένα. Στο Δυτικό κόσμο ο σχεδιασμός και το χτίσιμο ενός πυρηνικού εργοστασίου παίρνει 20-30 χρόνια, δηλαδή πολύ αργά για να επηρεάσει την κλιματική αλλαγή.
- Πολύ ανεπαρκή. Ακόμη και αν χτιζόντουσαν χιλιάδες πυρηνικά εργοστάσια το μερίδιο τους στην παραγωγή ενέργειας το 2050 θα ήταν μόνο 10%.
Τα πυρηνικά δεν είναι η λύση για κανένα ανθρώπινο πρόβλημα σε πόλεμο ή ειρήνη. Όσο νωρίτερα απαλλαγούμε από αυτά τόσο καλύτερα αν θέλουμε να υπάρξει μέλλον για την ανθρωπότητα.
Μαρία Αρβανίτη Σωτηροπούλου
Πρόεδρος του ελληνικού κλάδου της IPPNW
Αντιπρόσωπος της ICAN στην Ελλάδα
