Οι οργανώσεις Intersos Hellas, Ελληνικό φόρουμ Μεταναστών και το Ελληνικό φόρουμ Προσφύγων κάλεσαν σήμερα σε συνέντευξη τύπου με θέμα “Εμβόλια για όλους”. Βασικό θέμα συζήτησης ήταν η πρόσβαση μεταναστών (με ή χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα) και προσφύγων στον εθνικό εμβολιασμό.
Ο Απόστολος Καψάλης, καλεσμένος στο πάνελ, μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, νομικός εμπειρογνώμονας στην εργασία, ειδικός σε θέματα μετανάστευσης, περιστασιακής και αδήλωτης εργασίας στον αγροτικό τομέα, αναφέρθηκε στην ομιλία του στην έλλειψη εμπιστοσύνης στις αρχές. Ανέφερε επίσης πολιτικές προτάσεις που συνιστούν καλές πρακτικές, που έρχονται από το εξωτερικό και διευκολύνουν την πρόσβαση των μεταναστών χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα στον εμβολιασμό.
Πιο συγκεκριμένα, μεταξύ άλλων, ανέφερε:
“Από όλες τις μελέτες προκύπτει ότι διαχρονικά η χώρα μας έχει το μεγαλύτερο ποσοστό ανεπίσημων μεταναστών, χωρίς επίσημα χαρτιά δηλαδή, στο σύνολο του αλλοδαπού πληθυσμού. Αυτό δεν είναι κάτι αμφισβητήσιμο. Δεν είναι αυτό ένα φαινόμενο που αφορά δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους αλλά μάλλον εκατοντάδες χιλιάδες.
Καλούμαστε σήμερα να παρουσιάσουμε μια νομοθετική παρέμβαση, όπως την έχουμε δει στο σχέδιο νόμου, η οποία διέπεται από μερικά βασικά χαρακτηριστικά: έρχεται με πολύ μεγάλη καθυστέρηση σε ό,τι τουλάχιστον ισχύει για όλες τις χώρες της ΕΕ. Στοιχεία δείχνουν ότι στις άλλες χώρες έχει ληφθεί έγκαιρα μέριμνα, άλλοτε αυτή που θα έπρεπε άλλοτε ελλειπής αλλά έχει ληφθεί η μέριμνα που πρέπει εδώ και πολύ καιρό. Η Ελλάδα μαζί με τη Βουλγαρία και τρεις – τέσσερις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης έχει καθυστερήσει πολύ.
Οι διατάξεις που έχουμε μπροστά μας έχουν ελλείψεις και αντιφάσεις ως προς το νομικό και δικονομικό σκέλος και συνοδεύονται από αμφισημίες και ασάφειες, οι οποίες κινδυνεύουν να προκαλέσουν μεγάλη αναστάτωση. Σε ό,τι αφορά το ακαταδίωκτο, που είναι αυτονόητο σε σχέση με την πρόσβαση στην απόκτηση του προσωρινού Α.Μ.Κ.Α και τον εμβολιασμό, από τη διάταξη που είχε τεθεί σε συζήτηση στα αρμόδια Υπουργεία μέχρι αυτή που βλέπουμε μπροστά μας υπάρχει μια μεγάλη υπαναχώρηση. Με απλά λόγια, αυτή τη στιγμή – με αφηρημένο μάλιστα τρόπο – οι ενδιαφερόμενοι/ες προστατεύονται από την εκτέλεση προστατευτικών μέτρων απομάκρυνσης. Έχουν απαληφθεί οι διατάξεις που εξηγούσαν ότι δεν διώκονται, δεν συλλαμβάνονται, δεν φυλακίζονται. Με τη διάταξη που έχουμε μπροστά μας στο Σχέδιο Νόμου, αν τελική αυτή ψηφιστεί, σημαίνει ότι πηγαίνοντας με το λεωφορείο στο κοντινό κέντρο εμβολιασμού, μπορεί να συλληφθεί, να προσαχθεί, να του επιδοθεί διαταγή επιστροφής, αλλά αυτή δεν εκτελείται επειδή με έναν μαγικό τρόπο συνδέεται με την πρόσβασή του στο ΚΕΠ, ή σε άλλους φορείς έκδοσης προσωρινού Α.Μ.Κ.Α., ή στο εμβολιαστικό κέντρο. Πρακτικά αυτό μπορεί να σημαίνει ότι εάν κάποιος μετανάστης ή μετανάστρια χωρίς χαρτιά εμβολιαστεί και κατά την επιστροφή του με το λεωφορείο γίνει ένας τυχαίος έλεγχος, μπορεί να διαταχθεί η απέλασή του, προσωρινά να του δοθεί κάποια προθεσμία, αλλά εάν στις 15 μέρες που μεσολαβούν για να γίνει η δεύτερη δόση ξανασυλληφθεί, ενεργοποιείται η απέλαση και είναι στη διακριτική ευχέρεια των αρχών να απελαθεί χωρίς καν να έχει ολοκληρώσει τη δεύτερη δόση. Αυτή η υπαναχώρηση από την πρώτη διατύπωση του άρθρου είναι πολύ προβληματική και στην πράξη δημιουργεί προβλήματα νομικής και δικονομικής φύσης.
Χρειάζεται λοιπόν να επανέλθουμε στην αρχική διατύπωση, η οποία κατοχυρώνει τους ενδιαφερόμενους από οποιαδήποτε δίωξη για κάποιο διάστημα. Προτείνω αυτό να έχει και χρονικά χαρακτηριστικά ως κίνητρο αν θέλετε για την αυξημένη συμμετοχή τους. Να μην υπόκειται το όλο θέμα σε ασάφειες αλλά για κάποιο χρονικό διάστημα επαρκές ώστε με ασφάλεια να κάνει την πρώτη, τη δεύτερη δόση και να έχει και ένα διάστημα να μετακινηθεί μέσα στη χώρα με ασφάλεια.”
Στιγμιότυπο από τη συνέντευξη τύπου που έδωσαν οι οργανώσεις Intersos Hellas, Ελληνικό φόρουμ μεταναστών, Ελληνικό φόρουμ προσφύγων, με θέμα “Εμβόλια για όλους”.
“Έχουμε ανάγκη από καλύτερο νομικό πλαίσιο και από μια εκστρατεία”
Σύμφωνα με τον κύριο Καψάλη, η διεθνής βιβλιογραφία, ακόμα και στις χώρες που είχαν πρώτες εξασφαλίσει πρόσβαση στον εμβολιασμό σε μετανάστες χωρίς χαρτιά, καταδεικνύει δύο παράγοντες αποτυχίας των εκστρατειών εμβολιασμού σε αυτούς τους πληθυσμούς: την έλλειψη εμπιστοσύνης στις αρχές και τον φόβο των διώξεων. Επομένως ακόμα και αν επέλθει η βελτίωση στην παραπάνω διατύπωση στον αναμενόμενο νόμο, θα χρειαστεί μια εκστρατεία με τη συμμετοχή της τοπικής αυτοδιοίκησης, οργανώσεων της κοινωνίας των πολιτών και συλλόγων μεταναστών, με στόχο να γίνει σαφές ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν κινδυνεύουν σε κανένα στάδιο της διαδικασίας προσωρινού Α.Μ.Κ.Α. και πρόσβασης στον εμβολιασμό. Κι αυτό γιατί από τη θέσπιση διάταξης ακαταδίωκτου – που τώρα δεν την έχουμε στο νομοσχέδιο – μέχρι την εφαρμογή της απέχουμε πάρα πολύ κι αυτό δείχνει και η εμπειρία από την εφαρμογή πολιτικών στις χώρες της ΕΕ.
“Ίσως τα μεγαλύτερα προβλήματα θα μπορούσαν να αφορούν μερικές κατηγορίες μεταναστών χωρίς νομιμοποιητικά έγγραφα και κυρίως στους εργάτες γης. Διαμένουν σε πολύ αντίξοες συνθήκες, συνωστισμένοι, καθόλου υγειονομικά κατάλληλες για συνθήκες πανδημίας. Βεβαίως επειδή ζουν και δουλεύουν σε απομόνωση εξαιτίας του φόβου δεν υπάρχει καμία περίπτωση να θεωρήσουμε ότι συνιστούν υγειονομική βόμβα. Ωστόσω, μετακινούνται κατά τη διάρκεια του χρόνου σε εποχικές εργασίες και προσπαθούν να παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε διαφορετικά σημεία της χώρας ανάλογα με την καλλιεργητική περίοδο”, τόνισε ο κύριος Καψάλης. Και συνέχισε: “Αν λοιπόν η νομοθετική πρωτοβουλία ολοκληρωθεί και συνοδευτεί από μια εκστρατεία στις γλώσσες των πληθυσμών αυτών και μάλιστα με την ενεργό συμμετοχή της κοινωνίας των πολιτών, τα ποσοστά εμβολιασμού θα είναι αρκετά ικανοποιητικά.”
Κίνητρα και ευκαιρίες που προκύπτουν από την πανδημία
Συνεχίζοντας ο κύριος Καψάλης αναφέρθηκε στο σημερινό σύστημα της έκδοσης προσωρινού Α.Μ.Κ.Α. και εν γένει της γραφειοκρατίας. Κατά τη γνώμη του ο Π.Α.Μ.Κ.Α. θα μπορούσε να παρακαμφεί εφόσον έχει παρατηρηθεί ότι λειτουργεί αποτρεπτικά ή γραφειοκρατικά για την πρόσβαση των μεταναστών χωρίς χαρτιά στον εμβολιασμό. Ανέφερε παραδείγματα ακόμα και από τις ΗΠΑ, όπου είναι ακόμα πιο απλή η διαδικασία πρόσβασης στο εμβόλιο και όπου τονίζεται και διασφαλίζεται ότι τα στοιχεία που συλλέγουν οι αρχές δεν θα χρησιμοποιηθούν για κανένα άλλο σκοπό στο παρόν ή στο άμεσο μέλλον.
“Σε πολλές χώρες, και κυρίως στον ευρωπαϊκό νότο όπου παρουσιάζονται τα ίδια ακριβώς ζητήματα σε σχέση με τις μεταναστευτικές ροές διαχρονικά, αναφέρομαι στο μεσογειακό μοντέλο υποδοχής μεταναστών, βλέπουμε ότι η διαχείριση της πανδημίας και η μέριμνα για την πρόσβαση των αλλοδαπών με ή χωρίς χαρτιά στις υπηρεσίες υγείας και στην εθνική καμπάνια εμβολιασμού, αποτέλεσε την αφορμή για την επίλυση του γενικότερου αιτήματος πρόσβασής τους στις υπηρεσίες υγείας. Διότι δεν τελειώνουμε μόνο με την έκδοση ενός προσωρινού Α.Μ.Κ.Α. ή ακόμα με τον εμβολιασμό. Ακόμα και εμβολιασμένοι όλοι μας πρέπει να λαμβάνουμε τα μέτρα προφύλαξης του γενικού πληθυσμού. Οι πιθανότητες να νοσήσουμε και άρα να χρειαστούμε νοσηλεία υπάρχουν και γι’ αυτό σε χώρες όπως η Πορτογαλία και η Ιταλία δόθηκαν ακόμα και ευκαιρίες να νομιμοποιηθούν μετανάστες εξαιτίας της πανδημίας εφόσον προκύπτει η ανάγκη να κάνουν χρήση των υπηρεσιών υγείας του εθνικού αντίστοιχου συστήματος. Στην Ελλάδα από το 2014 και μετά δεν δώσαμε άλλη αφορμή στους μετανάστες χωρίς χαρτιά να εκκινήσουν διαδικασίες νομιμοποίησης στη χώρα μας. Φαίνεται να έχουμε μπροστά μας μια ευκαιρία, μεμονωμένη έστω ως προς τα θέματα υγείας, να το εφαρμόσουμε αυτό τώρα με την πανδημία. Ας εξηγήσουμε ξανά ότι δεν υπάρχει κανένα νομικά δεσμευτικό κείμενο της ΕΕ που να απαγορεύει σε μια χώρα μέλος της να τακτοποιεί το καθεστώς διαμονής των πολιτών της. Έχουμε αντίθετα βιώσει παραδείγματα, όπωςστην Ισπανία στις αρχές του 2000, που χώρες που δεν ήθελαν για δικούς τους λόγους να προβούν σε καθεστώς πλήρους νομιμοποίησης, έδωσαν δυνατότητα “μερικής νομιμοποίησης” σε αλλοδαπούς κατοίκους. Μπορούσε για παράδειγμα ένας άστεγος αλλοδαπός να έχει πρόσβαση σε υπηρεσίες υγείας, ανεξάρτητα με το αν μπορούσαν να εμφανίσουν τόπο διαμονής. Υπήρχαν παραδείγματα που μας έλεγαν συνάδελφοι από τις χώρες της ΕΕ του νότου, όπου μπορούσες να έχεις πρόσβαση σε πρωτοβάθμια φροντίδα υγείας παρά το ότι δήλωνες το παγκάκι στο οποίο – δυστυχώς – κοιμόσουν. Φανταστείτε πόσο ευκολότερες θα μπορούσαν να είναι οι διαδικασίες για επί μακρός διαμένοντες στη χώρα, που μπορούν να παρουσιάσουν ακόμα και χαρτιά τηλεφωνίας που συνεκτιμώνται – και σωστά – για την επαγωγή των ενδιαφερομένων στις διαδικασίες άδειας παραμονής για εξαιρετικούς λόγους. Το πιστοποιητικό εμβολιασμού, για παράδειγμα, θα μπορούσε να είναι ένα από αυτά τα χαρτιά συνεκτίμησης της αίτησης για άδεια παραμονής.”
