Οι βασικές τάσεις που χαρακτηρίζουν τη σημερινή ιστορική στιγμή είναι:
• παγκοσμιοποίηση και διεθνοποίηση
• η τεχνολογική επανάσταση και η επιτάχυνση του ιστορικού χρόνου
• η αποδόμηση
Γράφει ο Javier Tolcachier*.
Παγκοσμιοποίηση και διεθνοποίηση
Η παγκοσμιοποίηση διαφέρει ριζικά από τη σύλληψη του όρου διεθνοποίηση. Η παγκοσμιοποίηση αντιστοιχεί σε ένα ομοιογενές ρεύμα που ωθεί ο ιμπεριαλισμός, οι χρηματοπιστωτικές ελίτ και η παγκόσμια τράπεζα. Η παγκοσμιοποίηση που συνδέεται με οικονομικούς όρους επεκτείνεται σε βάρος της διαφορετικότητας και της αυτονομίας των εθνικών κρατών, της ταυτότητας των πολιτισμών και των διαφόρων εκφράσεων της υποκουλτούρας.
Η παγκοσμιοποίηση υποβαθμίζει τους δημοκρατικούς μηχανισμούς, εξωθώντας ή αγοράζοντας κυβερνήσεις με την απειλή της μετεγκατάστασης βιομηχανιών ή της υπόσχεσης επένδυσης κεφαλαίων σε μια χώρα. Από την άλλη πλευρά, παράγει μια τυποποιημένη και υπερβολική κατανάλωση, επηρεάζοντας τρόπους ζωής και περιβάλλοντα.
Η πίεση που προκαλείται από την πολιτισμική ομοιομορφία μέσω της κατανάλωσης φυσικών και άυλων αγαθών αποτελεί έναν από τους κύριους παράγοντες που εξηγούν την εθνικιστική αντίδραση και την πρόοδο των δεξιών δυνάμεων που εκμεταλλεύονται τον αντιλαϊκό λόγο της παγκοσμιοποίησης.
O Νέος Ανθρωπισμός ή ο Παγκόσμιος Ανθρωπισμός, συνηγορεί υπέρ μιας διεθνοποίησης, μιας διαδικασίας προς την οποία έχουν την τάση να συμπλεύσουν οι διαφορετικοί πολιτισμοί χωρίς να χάσουν, εξαιτίας αυτού του φαινομένου, τον τρόπο ζωής τους ή την ταυτότητά τους. Η διαδικασία της διεθνοποίησης τείνει να είναι το επόμενο στάδιο των εθνικών ομοσπονδιών και των ηπειρωτικών ομοσπονδιών, πλησιάζοντας τελικά σε ένα μοντέλο παγκόσμιας συνομοσπονδίας, πολυεθνικής, πολυπολιτισμικής, πολυθρησκευτικής, δηλαδή: προς ένα παγκόσμιο ανθρώπινο έθνος.
Η διεθνοποίηση υπερασπίζεται την ιδέα των ισότιμων πολιτισμών, της πολιτικής κυριαρχίας. Προωθεί την ενδυνάμωση και την προώθηση της χειραφέτησης των λαών. Γιορτάζει την ανθρώπινη μετακίνηση και τον ευφάνταστο πολιτιστικό διάλογο. Αντιπροτείνει την παγκόσμια ιθαγένεια, την ελεύθερη διευθέτηση, τη φροντίδα και την ισότητα των δικαιωμάτων του ανθρώπου που μεταναστεύει. Τέλος απέναντι στην παγίωση και την ακινησία της ταυτότητας, προωθεί την αναζήτηση του κοινού, του συνεργατικού, του συνεταιριστικού.
Τεχνολογική επανάσταση και επιτάχυνση του ιστορικού χρόνου
Από το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα, παράγεται μια δυναμική πρόοδος στην τεχνολογία, την πληροφορία και την ενημέρωση, τη βιοτεχνολογία, τη γενετική μηχανική, τις νανοτεχνολογίες, τις ενεργειακές πηγές, τη χρήση νέων υλικών και την τεχνητή νοημοσύνη. Αυτή η τάση έχει διεθνή χαρακτήρα, αλλά αναπτύσσεται με διαφορετικές ταχύτητες και ένταση σε κάθε σημείο του πλανήτη. Αυτό αυξάνει τις ανισότητες, μεταξύ ηπείρων, χωρών ακόμα και περιοχών αλλά και των πληθυσμών εντός τους.
Αποδόμηση
Σε μια δομή τα μέλη του δεδομένου συνόλου συσχετίζονται με τέτοιον τρόπο που δεν είναι ανεξάρτητα μεταξύ τους και αλληλοεπιδρούν. Η αποδόμηση δρα με τρόπο φυγόκεντρο, επιβάλει την ψευδαίσθηση του ατομισμού, επιβάλει το διαχωρισμό, έχει ως αποτέλεσμα την αποσύνδεση στις κατονοήσεις αλλά και τις σχέσεις, έχοντας σημαντικό αντίκτυπο στο εσωτερικό του ανθρώπου, όπου μεγαλώνει η έλλειψη ενότητας, μεταξύ των όσων σκέφτεται, αισθάνεται και πράττει και στην έλλειψη συνοχής της ίδιας της ανθρώπινης συνείδησης.
Αν η μηχανική διαδικασία και οι ιστορικές δομές τραβούν προς μια κατεύθυνση, όπως περιγράφεται παραπάνω, πώς ο άνθρωπος θα καταφέρει να αλλάξει την κατεύθυνση των γεγονότων; Ποιοι θα είναι εκείνοι που θα παράξουν αυτή την πανέμορφη αλλαγή κατεύθυνσης, αν όχι οι λαοί, που ουσιαστικά είναι το ιστορικό αντικείμενο;
*O Javier Tolcachier είναι ερευνητής του Παγκόσμιου Κέντρου Ανθρωπιστικών Μελετών, έναν οργανισμό του Ανθρωπιστικού Κινήματος. Μιλά ισπανικά, αγγλικά, γερμανικά. Μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί του στο email: javiertolcachier@disroot.org ή στο λογαριασμό του στο Twitter: @jtolcachier
Μετάφραση προσαρμογή από το βιβλίο του TENDENCIAS [ΤΑΣΕΙΣ], Εκδόσεις Virtual Ediciones: Pressenza Athens.
