Η συζήτηση για την απελευθέρωση των πατεντών για τα εμβόλια κατά της Covid-19 έχει ανοίξει και έχει ενταθεί στο πλαίσιο της Συνέλευσης του Π.Ο.Υ., η οποία πραγματοποιείται ακριβώς αυτές τις μέρες.

Η Μαριανέλλα Κλώκα, από την ελληνική συντακτική ομάδα της Pressenza, η οποία έχει παρακολουθήσει προσεκτικά αυτό το ζήτημα, μίλησε στην ισπανική ραδιοφωνική εκπομπή 4 Elementos και παρακάτω βρίσκεται η απομαγνητοφώνηση της συζήτησης.

Η ισορροπία του φάσματος των εμβολίων. Ποιο είναι το πρόβλημα;

Από τη στιγμή που άρχισαν οι εταιρείες και τα εθνικά ερευνητικά κέντρα του κόσμου να μπαίνουν στην κούρσα της παραγωγής εμβολίων, όλοι σχεδόν οι ηγέτες, πλην του Τραμπ ίσως, μίλησαν για το εμβόλιο ως παγκόσμιο αγαθό. Οι υποσχέσεις όλων αφορούσαν το γεγονός ότι εφόσον θα είχαμε στη διάθεσή μας εμβόλια, δεν θα πηγαίναμε σε εμβολιασμό δύο ταχυτήτων: να προλάβουν γρήγορα οι πλούσιες χώρες να εμβολιαστούν και να αφήσουμε πίσω τις φτωχές.

Ένα χρόνο πριν οι παγκόσμιοι ηγέτες φαινόταν να καταλάβαιναν ότι ή θα εμβολιαστούμε όλοι ή δεν θα γλυτώσουμε από την πανδημία. Σήμερα η κατάσταση δεν είναι αντίστοιχα ελπιδοφόρα. Η παγκόσμια δεξαμενή πατεντών που δημιουργήθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας με σκοπό να βοηθήσει να εμβολιαστούν όλες οι χώρες του πλανήτη, δεν έχει την αναμενόμενη συνεισφορά. Οι προβλέψεις λένε ότι 83 χώρες δεν θα ξεκινήσουν εμβολιαστικά προγράμματα μέχρι το 2023. Την ίδια στιγμή οι ΗΠΑ και το Ισραήλ έχουν πολύ γρήγορη εμβολιαστική κάλυψη στον πληθυσμό τους, αλλά αυτό δεν αρκεί για να μην νοσήσουμε ξανά όλοι μας.

Επίσης αξίζει να υπογραμμίσουμε ότι σύμφωνα με μελέτη της συμμαχίας People’s Vaccines, τουλάχιστον εννέα άτομα έχουν γίνει νέοι δισεκατομμυριούχοι από την αρχή της πανδημίας, χάρη στα υπερβολικά κέρδη που αποφέρουν τα μονοπώλια των φαρμακευτικών εταιρειών στην παραγωγή εμβολίων. Αν προστεθούν τα κέρδη των νέων εννέα δισεκατομμυριούχων, ο καθαρός συνολικός πλούτος αγγίζει τα 19,3 δισεκατομμύρια δολάρια, κεφάλαιο αρκετό για τον εμβολιασμό όλων των ανθρώπων σε χώρες χαμηλού εισοδήματος για πάνω από μία φορά. Εν τω μεταξύ, αυτές οι χώρες έχουν λάβει μόνο 0,2% της παγκόσμιας προσφοράς εμβολίων, λόγω του τεράστιου ελλείμματος στις διαθέσιμες δόσεις, παρά το γεγονός ότι φιλοξενούν το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Η συζήτηση για την απελευθέρωση των πατεντών… Ποιο είναι το κλειδί και ποιες είναι οι θέσεις;

Είναι σημαντικό να καταλάβουμε ότι η κατοχύρωση των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας, πιο γνωστή ως συμφωνία TRIPS, έχει μικρή ιστορία. Εγκαθιδρύθηκε με ψήφισμα στον παγκόσμιο οργανισμό εμπορίου μόλις το 1994. Σύμφωνα με διανοητές της εποχής μας η συμφωνία αυτή εντάσσεται σε μια παραλλαγή του καπιταλισμού που εισήχθη από Ρήγκαν και Θάτσερ. Ως γνωστόν ο καπιταλισμός εξυμνεί την αγορά και επειδή πιστεύει τόσο πολύ σε αυτή, την αφήνει να αυτορυθμίζεται χρησιμοποιώντας τους λιγότερους δυνατούς περιορισμούς. Όπως όμως λέει και ο αυστραλιανός ακαδημαϊκός Τζον Μπρεϊθγουέιτ, σήμερα ζούμε τον μονοπωλιακό καπιταλισμό, ένα παράδοξο, μια ασύμβατη έννοια και νέα μορφή του καπιταλισμού. Αντί να αφήσεις την αγορά να αποφασίζει, αποφασίζεις εσύ ότι σε συγκεκριμένα προϊόντα, για 20 ολόκληρα χρόνια τουλάχιστον κανείς δεν έχει δικαίωμα να παρέμβει, με την προστασία των δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας.

Και το πλέον εξοργιστικό για όλους εμάς που δεν συμφωνούσαμε ούτως ή άλλως με την αγορά ως απόλυτο ρυθμιστή των πάντων, είναι ότι το φάρμακο ή το εμβόλιο που πατεντάρεται για 20 χρόνια έχει αρκετές φορές προκύψει από δημόσια χρηματοδότηση κατά τα αρχικά στάδια της έρευνας. Όμως η συμφωνία TRIPS έχει προβλέψει και κάποιες ευελιξίες σε περίπτωση που διακυβεύεται το δημόσιο συμφέρον. Νομίζω τα στοιχεία που προανέφερα εξηγούν ότι το παγκόσμιο δημόσιο συμφέρον κινδυνεύει. Όσο δεν είμαστε εμβολιασμένοι και ασφαλείς όλοι, κανείς δεν θα είναι ασφαλής. Σε αυτή λοιπόν την ευελιξία στηρίζεται η πρόταση WAIVER της Ινδίας και της Νοτίου Αφρικής που σήμερα, υποστηρίζεται από 100 χώρες και πρόσφατα είδαμε ότι υποστηρίζεται και από τις ΗΠΑ και από τη Ρωσία και από την Κίνα. Η ΕΕ είναι ακόμα αντίθετη.

Η απελευθέρωση των πατεντών χωρίς την τεχνολογία και τις υποδομές για την παραγωγή εμβολίων… Είναι πραγματικά μία λύση;

Η απελευθέρωση των πατεντών πρέπει να συνοδεύεται από το μοίρασμα της τεχνογνωσίας των εμβολίων και ειδικά μιλώντας για τη νέα γενιά των mRNA εμβολίων. Μια κριτική που γίνεται σε αυτή την πρωτοβουλία είναι ότι ακόμα και αν απελευθερώσουμε προσωρινά την πνευματική ιδιοκτησία δεν έχουμε σε παγκόσμιο επίπεδο την υποδομή να αυξήσουμε την παραγωγή. Μόλις όμως την περασμένη εβδομάδα υποδεχθήκαμε στο ευρωπαϊκό κοινοβούλιο τη διευθύντρια του ΠΟΕ, Okonjo-Iweala, η οποία δήλωσε ότι συναντήθηκε με κατασκευαστές από πολλές χώρες του κόσμου και ότι έχει τις εγγυήσεις πως μπορούμε να αυξήσουμε κατά πολύ την παραγωγή αν υποστηρίξουμε την πρωτοβουλία WAIVER.

Η γνώμη μου είναι ότι πρέπει να ρίξουμε σε αυτή την παγκόσμια μάχη όλο μας το οπλοστάσιο και να προτεραιοποιήσουμε και την ασφάλεια αλλά και την υγεία απέναντι στο κέρδος. Η πρωτοβουλία WAIVER είναι ένας τρόπος προς αυτή την κατεύθυνση.

Ποια στοιχεία θα πρέπει να εξετάσει μια καλά εμπεριστατωμένη διεθνής πολιτική;

Δεν τα έχουμε κάνει όλα χάλια. Πρώτα από όλα να πούμε ότι αυτή τη στιγμή έχουμε διαθέσιμα 6-7 καλά εμβόλια μέσα σε χρόνο ρεκόρ, μερικά μάλιστα από αυτά έχουν μια εντελώς καινούρια βιοτεχνολογία. Η επιστήμη κατάφερε πολλά μέσα σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα.

Επίσης έχουμε δει δείγματα αλληλεγγύης: χώρες που έστειλαν ιατρονοσηλευτικό προσωπικό, μάσκες και αναπνευστήρες σε άλλες χώρες, εργαστήρια που δούλεψαν για την παραγωγή μασκών και αναπνευστικών βαλβίδων ειδικά στην αρχή που ήταν αυτό εντελώς πρωτόγνωρο. Αλληλεγγύη σε μικρή κλίμακα όπως για παράδειγμα υποστήριξη σε ανθρώπους σε καραντίνα ή πολύ φτωχούς συμπολίτες μας μέσω κοινωνικών γευμάτων, κλπ. Είδαμε όμως παραδείγματα αλληλεγγύης και σε μεγάλη κλίμακα ίσως όχι όσο μεγάλη θα θέλαμε… Για παράδειγμα η ΕΕ κινητοποίησε για πρώτη φορά στην ιστορία της το μηχανισμό κοινής διαπραγμάτευσης και παραγγελίας των 27 χωρών της, αφήνοντας μια παρακαταθήκη ότι στον εμβολιασμό δεν υπάρχουν χώρες που μπορούν να το κάνουν και άλλες που μένουν πίσω. Το ίδιο πρέπει να γίνει τώρα σε παγκόσμιο επίπεδο.

Ποιος είναι ο ρόλος του Π.Ο.Υ. στη Συνέλευση αυτές τις μέρες;

Ακριβώς αυτό ζήτησε ο διευθυντής του ΠΟΥ Θεόντορ Γκεμπρεγέσιους προχτές: να διασφαλίσουμε ότι θα έχουμε εμβολιάσει το 10% του παγκόσμιου πληθυσμού μέχρι το Σεπτέμβριο και το 30% μέχρι το τέλος του έτους. Να σκεφτούμε ως 200 χώρες, να καταλύσουμε την έννοια του εμβολιαστικού εθνικισμού.

Η πρόσφατη αλλαγή πολιτικής των ΗΠΑ, μετά την εκλογική νίκη Μπάιντεν είναι ελπιδοφόρα. Οι ΗΠΑ είναι ξανά στο διεθνές άρμα, ενώνουν δυνάμεις και χρηματοδοτούν την ΠΟΥ. Δείχνουμε σιγά σιγά να καταλαβαίνουμε ότι και η ασφάλεια αλλά και οι επιπτώσεις στην κοινωνία και τη φτώχεια δεν θα ξεπεραστούν αν δεν έχουμε μια στοιχειώδη ενότητα.

Τι προοπτικές υπάρχουν;

Κατά τη γνώμη μου όλο αυτό είναι μια άσκηση για επόμενες πανδημίες αλλά κυρίως μια άσκηση για τα προβλήματα που θα αντιμετωπίσουμε με την επερχόμενη κλιματική αλλαγή. Είναι απολύτως κατανοητή η κούρσα του κέρδους και των γεωπολιτικών παιχνιδιών και ακόμα αυτά είναι τα κίνητρα της πολιτικής ηγεσίας υψηλού επιπέδου. Όμως δεν μας οδηγούν καλά.

Τέτοιου τύπου κρίσεις, είναι καμπανάκια ότι χρειάζεται να αλλάξουμε προτεραιότητες παγκοσμίως. Είμαι πολύ αισιόδοξη κυρίως γιατί ο κόσμος αρχίζει σιγά σιγά να το καταλαβαίνει. Κάθε τι που βάζει στο κέντρο τον άνθρωπο και προτεραιοποιεί το συνολικό, το διεθνές πρέπει να το φροντίζουμε και να το καλλιεργούμε. Αργά ή γρήγορα, με μεγαλύτερο ή λιγότερο ανθρώπινο κόστος θα καταλάβουμε ότι είμαστε ένα ανθρώπινο χωριό που μπορούμε να γίνουμε ένα σοβαρό ανθρώπινο έθνος με όλες μας τις ποικιλομορφίες αλλά κοινή συνείδηση.

 

Κείμενα με παρόμοιο περιεχόμενο:

Πρώην ηγέτες και κάτοχοι Νόμπελ στέλνουν επιστολή στον Μπάιντεν για τις πατέντες των εμβολίων covid-19
Απειλούνται με μήνυση για την ανοιχτού κώδικα παραγωγή βαλβίδων για συσκευές οξυγόνου σε ασθενείς covid-19
Εναλλακτική πρόταση για την αλυσίδα παραγωγής του φαρμάκου