O Δημήτρης Καρέλλας είναι πολιτικός επιστήμονας, με μεταπτυχιακές σπουδές στην Επικοινωνία και επαγγελματική εμπειρία στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Ως Γενικός Γραμματέας Πρόνοιας / Κοινωνικής Αλληλεγγύης στο Υπουργείο Εργασίας την περίοδο 2015-2019, ήταν κατά κύριο λόγο υπεύθυνος για το σχεδιασμό και την υλοποίηση του Κοινωνικού Εισοδήματος Αλληλεγγύης (νυν Ελάχιστο Εγγυημένο Εισόδημα) προς άμεση αντιμετώπιση της ακραίας φτώχειας στην χώρα. Το παρακάτω κείμενο είναι μέρος της τοποθέτησής του με αφορμή το διαδικτυακό διάλογο για το Βασικό Εισόδημα, που διοργανώθηκε στις 11/5/2021.

 

Υπάρχει μια ένσταση στην προσέγγιση του βασικού εισοδήματος. Η χρηματική μορφή του βοηθά στην αναπαραγωγή βασικών θεσμών του σημερινού συστήματος. Δηλαδή η πλήρης κυριαρχία του χρήματος σημαίνει εμπορευματοποίηση των πάντων. Όταν η αγορά αναγνωρίζεται ως κατεξοχήν χώρος ικανοποίησης ατομικών και κοινωνικών αναγκών δεν βοηθά σε αυτό που θέλει να κάνει το καθολικό βασικό εισόδημα. Και βέβαια κάτι σημαντικότατο που θα το βρούμε και μπροστά μας, είναι ότι αφήνει πολλά περιθώρια για απλήρωτη εργασία, ειδικά αν το ύψος του εισοδήματος είναι μικρό.

Θα πρέπει, λοιπόν, να πούμε ξεκάθαρα και με σαφήνεια ότι δεν έχουμε καμία ανάγκη να αντικαταστήσουμε ή να αποεπενδύσουμε από τα δημόσια συστήματα και τις υποδομές ή τις παροχές σε είδος που παρέχει το δημόσιο σε υγεία, παιδεία, πολιτισμό, αναψυχή και κοινωνική προστασία, για να μετατρέψουμε αυτές τις επενδύσεις σε χρήματα τα οποία θα δοθούν στους ανθρώπους, ώστε να έχουν μετρητά να αγοράζουν τις ίδιες υπηρεσίες είτε από ιδιώτες, είτε από υποβαθμισμένες δημόσιες δομές. Αυτό είναι το πρώτο που πρέπει να έχουμε στο μυαλό μας.

Αν θέλω να συνοψίσω τη δική μου συνηγορία για το καθολικό βασικό εισόδημα :

  • Επενεργεί θετικά επανενοποιώντας τεχνητά διαχωρισμένα κοινωνικά στρώματα καθώς καλύπτει τις ανάγκες όλων, χωρίς διακρίσεις. Αυτό περιλαμβάνει, για παράδειγμα, μετανάστες και πρόσφυγες.
  • Η εφαρμογή του θα φέρει ξανά στο τραπέζι την αναζήτηση ενός δικαιότερου φορολογικού συστήματος. Αυτή είναι η μόνη απάντηση στην αδικία που γίνεται όταν πιστώνεις το λογαριασμό ενός πραγματικά πλούσιου ανθρώπου με το ποσό του βασικού εισοδήματος.
  • Μιλώντας για εισόδημα σε ατομική βάση και όχι στη λογική των Ελάχιστων Εγγυημένων Εισοδημάτων, που αφορούν νοικοκυριά ή οικογένειες, ανοίγει το δρόμο για την υπεράσπιση των ατομικών δικαιωμάτων σε ομάδες, όπως οι νέες και οι νέοι, σε άτομα με αναπηρία, σε Ρομά ή σε άλλες μειονότητες. Πάνω από όλα όμως, αφορά τις γυναίκες, που αισθάνονται εγκλωβισμένες σε οικογένειες ή νοικοκυριά όπου προσφέρουν καθήκοντα πλήρους φροντίδας.

 

Να εφαρμοστεί αρχικά σε νέες και νέους

Η σημερινή εικόνα της Ελλάδας παρουσιάζει 30% του πληθυσμού της σε κίνδυνο φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, ποσοστό που έχει αυξητικές τάσεις. Παρουσιάζει σχετική φτώχεια γύρω στα 18%, μιλώντας με σημερινά στοιχεία, ποσοστό παιδικής φτώχειας στο 21% και ποσοστό ανεργίας 15,8% που πιστεύω ότι θα εκτιναχθεί. Αν πάρουμε τα 9.000.000 του ενήλικου πληθυσμού και υπολογίζοντας, ασ πούμε 350 ευρώ, χρειαζόμαστε περί τα 44 δις. Αν εκτός από τα παιδιά αφαιρέσουμε τους συνταξιούχους, οι οποίοι καλύπτονται με έναν καθολικό τρόπο, είτε από την πρόνοια είτε από τα ασφαλιστικά ταμεία, αν και υπάρχουν αρκετοί χαμηλοσυνταξιούχοι, μας μένουν 6.500.000 εκατομμύρια άνθρωποι. Πάλι το απαραίτητο ποσό είναι υψηλό, ειδικά αν σκεφτούμε ότι τα φορολογικά έσοδα του 2020 ήταν 38 δις, με φυσικά / νομικά πρόσωπα να συνεισφέρουν 14 δις και από έμμεσους φόρους να εισέρχονται στα ταμεία 24 δις. Μέχρι να φτάσουμε να έχουμε τη δυνατότητα αναδιάρθρωσης του κρατικού προϋπολογισμού ή ακόμα καλύτερα να φτιάξουμε ένα διαφορετικό φορολογικό σύστημα, πρέπει να δούμε σε πιο ρεαλιστική βάση τι μπορεί να γίνει.

Γνώμη μου είναι ότι πρέπει να ξεκινήσουμε να εφαρμόζουμε την ιδέα της καθολικότητας στο βασικό εισόδημα σε κατηγορίες, όσο οξύμωρο κι αν ακούγεται αυτό. Να επιλέξουμε ένα κατηγορικό – καθολικό βασικό εισόδημα και να βρούμε την ομάδα εκείνη, στην οποία θα μπορούσαμε να το εφαρμόσουμε, να το μετρήσουμε, να το αξιολογήσουμε, γιατί όχι να το διαφημίσουμε στη συνέχεια, με σκοπό να μπορέσουμε να το επεκτείνουμε. Η πρόταση που καταθέτω αφορά μια πολλαπλά πληττόμενη κοινωνική ομάδα του πληθυσμού μας, τους νέους και τις νέες άνω των 18 ετών, που ολοκληρώνουν κάποιου είδους σπουδές δευτεροβάθμιες, τριτοβάθμιες, τεχνολογικές, ο,τιδήποτε και προσπαθούν να βρουν τη θέση τους στον κόσμο, όχι μόνο στην αγορά εργασίας. Αναφέρομαι σε νέους/ες ηλικίας 19 με 25 ετών, που στο σύνολό τους είναι 150.000 άνθρωποι. Σε αυτή την κατηγορία θα μπορούσαμε να το εφαρμόσουμε, βοηθώντας τους να ξεκινήσουν με ψυχραιμία τη διαδικασία π.χ. εξεύρεσης μισθωτής εργασίας ή να προετοιμαστούν για συνεταιριστική δραστηριότητα ή ό,τι άλλο. Με αυτό τον τρόπο, ίσως μπορέσουμε να συγκρατήσουμε ένα κομμάτι του brain drain, αλλά κυρίως να δείξουμε κοινωνική στήριξη στο πιο ελπιδοφόρο και ταυτόχρονα το πιο χτυπημένο από αλλεπάλληλες κρίσεις κομμάτι της κοινωνίας. Πιστεύω ότι αν μιλάμε για 400 ευρώ μηνιαίο καθαρό εισόδημα, έχουμε ανάγκη περίπου 700.000.000 που δεν είναι ένα εξωπραγματικό νούμερο και μάλιστα μπορείς να το βρεις σχετικά εύκολα από τον κρατικό προϋπολογισμό.

 

Το βασικό εισόδημα σε όλο και περισσότερες πληθυσμιακές και κοινωνικοοικονομικές ομάδες σε συνδυασμό με την πεισματική στήριξη των συστημάτων δημόσιας πολιτικής, μπορεί να αποδειχθεί εκείνη η μεταρρύθμιση που ξεπερνά τις λεγόμενες βελτιωτικές μεταρρυθμίσεις, όπως είναι οι παραδοσιακές, καθόλα απαραίτητες μεν αλλά παραδοσιακές, πολιτικές πρόνοιας, και να μετατραπεί σε μια χειραφετητική μεταρρύθμιση, να απελευθερώσει συνειδήσεις και να ωθήσει προς την αλλαγή, τη ριζική αλλαγή του σημερινού κοινωνικοοικονομικού μοντέλου.

 

Κείμενα με παρόμοιο περιεχόμενο:

Κώστας Δημουλάς: η θεσμοθέτηση του βασικού εισοδήματος είναι επιτακτική ανάγκη
Γιάνης Βαρουφάκης: «Έχει έρθει η στιγμή για το Βασικό Εισόδημα»